Nhiếp ảnh gia Miên Thuỵ Trần: "Mình là công cụ của nhiếp ảnh, nó sẽ sử dụng mình khi cần"

Chào Thuỵ, cám ơn bạn đã nhận lời phỏng vấn từ L’Officiel. Được biết đến là một cá nhân tự học và thực hành nhiếp ảnh từ lúc còn rất trẻ, bạn có gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn đầu không?

Giai đoạn đầu là giai đoạn mình không hiểu tí gì về nhiếp ảnh hay visual storytelling (kể chuyện bằng hình ảnh), nên chỉ biết cầm máy chụp tơi bời, cứ cái gì thích mắt thì chụp, mất bốn năm chạy lung tung. Vậy mà cũng vui, tại không biết gì mà *cười*. 

Sau đó, mình có cơ hội tìm hiểu về visual storytelling (kể chuyện bằng hình ảnh), nhận được sự kèm cặp từ những khóa học của Beyond Photography hoặc từ nơi này nơi kia một ít thì mình mới vỡ lẽ hoá ra nó đòi hỏi nhiều nỗ lực quan sát và thực hành trong đời sống. Sau đó, hầu như mỗi đêm mình đều ra bờ kè Nhiêu Lộc ngồi suy tư và rớt nước mắt vì tự cảm thấy áp lực quá trời quá đất, quá nhiều thứ cần được rèn luyện và lúc nào mình cũng cảm giác không bao giờ đủ thời gian cả.

Tại sao Thuỵ chọn nhiếp ảnh là cách tiếp cận nghệ thuật của mình?

Thật ra mình bắt đầu bằng chữ viết, năm 13 tuổi. Sau đó thì chữ nghĩa cũng không đủ để mình bộc lộ, vẫn còn nhiều thứ chưa được giải phóng, mình cần tìm một phương tiện khác. Hồi đó cũng ở trong khủng hoảng tuổi 20 nên mình chẳng thích nói chuyện với ai, cũng không thích tiếng ồn, mình phát hiện nhiếp ảnh có một thứ tiếng nói nhưng lại vô cùng tĩnh lặng. Ở điểm này thì nó giống với chữ viết. Nên mình đã thử cả hai. Hồi đó khi chụp, mình chỉ thấy toàn là chữ chạy trong đầu. 

Thường thì mối quan tâm sâu sắc nhất mà Thuỵ chọn giãi bày trong các tác phẩm của mình là gì?

Tại sao mình lại ở đây, trên mặt đất. *cười lớn*

Thuỵ từng bảo “có thời điểm em không thể chấp nhận hình ảnh của mình trong gương, hay sáng nào dậy cũng tự cắt tóc vì quá căng thẳng. Thuỵ có nghĩ quá trình trải qua những căng thẳng này là việc mà nghệ sĩ nào cũng “phải” có?

(Cười) Hồi xưa ra vẻ nghệ sĩ ghê, cứ tưởng nghệ sĩ phải là người nghiện nỗi đau. Mình đã nhầm lẫn rằng càng đau đớn quằn quại, càng lên tiếng về những điều vĩ đại và triết lý, và càng ngầu ngầu không giống ai thì mới sáng tác được. Tuổi trẻ lầm lạc. 

Giờ mình hiểu chẳng có nghệ sĩ nào ở đây cả, nếu mình thật sự lao động để tác phẩm được “sinh ra” thì mình chỉ là một công cụ để sự sinh ra đó được hoàn tất. Khi sự sinh ra đã hoàn tất, chỉ tác phẩm tồn tại, còn mình - một công cụ - thì không. Sự sáng tạo là thứ đã làm tất cả, không phải mình. Mình là người bình thường, sự sáng tạo sử dụng mình để tác phẩm được tồn tại. Vậy thôi.

Trong nhiều bộ hình, Thuỵ thể hiện tư duy phóng khoáng và đầy tính thể nghiệm, nhưng nếu nói về phong cách làm việc của mình, Thuỵ tự thấy mình là người như thế nào? Phóng khoáng, kỷ luật hay cả hai?

Hồi đó mình hờn tất cả mọi thứ, nên muốn có sức mạnh huỷ diệt, huỷ diệt từ bên trong ra bên ngoài. Và mình cũng mong muốn được công nhận, nên bộ hình nào cũng cởi hết quần áo để tự giải phóng năng lượng hủy diệt *cười lớn*.
Nhưng mình ngày đó lại rất sợ phạm lỗi, sợ vi phạm kỷ luật, vậy nên mình luôn lên kế hoạch chặt chẽ khi chụp, điều này giúp mình có được cái mình muốn (nhiều khi cũng không có được) *cười* nhưng nó cũng đồng thời ngăn mình cảm nhận tính tức thời và tính không chắc chắn của một khoảnh khắc. Thú thật, trong 2 năm đầu thực hành kể chuyện bằng hình ảnh mình không vui - theo nghĩa không có khả năng đắm chìm vào nhiếp ảnh và chỉ chạy theo những tấm ảnh có thể khẳng định giá trị của tâm trí mình.  

Từng nhận được nhiều giải thưởng cũng như có cơ hội tham gia những chương trình danh tiếng trên thế giới, Thuỵ có bị áp lực về điều này mỗi khi cho ra đời một tác phẩm nào mới không, rằng tác phẩm của bạn sẽ phải tốt hơn, ấn tượng hơn?

Hồi đó thì có, tại cứ xuất hiện trên mấy cái poster là sẽ được gắn thêm mọi loại mỹ từ, mà mình thì thấy nhức đầu với một kiểu hình mẫu nào đó được gán cho. Sau một thời gian gồng thì cũng đứt. Mình nhận ra tác phẩm tự nó sống, mình là công cụ của nhiếp ảnh, không phải ngược lại. Nghĩ được tới đó thì thấy tự do.

Gần đây, Thuỵ khá kín tiếng về mặt truyền thông cũng như giới thiệu các tác phẩm mới? Có sự thay đổi đặc biệt nào đang diễn ra không? 

Mình không còn cảm thấy cần thiết phải dùng phương tiện để bộc lộ vì đã trở nên sáng tỏ với một vài điều. Mình không “làm nghề nghệ sĩ”, mình chỉ chụp khi có câu hỏi cho bản thân hay không chụp nữa khi hiểu ra rằng từ ban đầu đã chẳng có câu hỏi nào. Mình không thấy tiếc. Có nhiều thứ để sống trên đời hơn là việc nhất định phải trở thành một nghệ sĩ được công nhận. 

Vậy thời điểm này, điều gì để Thuỵ sống ở trên đời hơn là việc nhất định phải trở thành một nghệ sĩ được công nhận?

Sống với bản tính nguyên thuỷ của mình, không bao giờ ngừng hiểu và thực hành về sự thật duy nhất trên đời.

Nhưng để nói ở giây phút hiện tại, dù biết câu này Thuỵ đã từng được hỏi nhiều, nhiếp ảnh với Thuỵ là gì? 

Chắc câu hỏi đúng hơn nên là: Thụy với nhiếp ảnh là gì?

Xin trả lời: mình là công cụ của nhiếp ảnh, nó sẽ sử dụng mình khi nó cần. Và nó - nhiếp ảnh, hay bất cứ loại phương tiện sáng tạo nào khác - sống, một cách độc lập khỏi những công cụ - như mình, sống để nhắc mình rằng không cần phải cố công chỉ để mô tả hay sao chép cái đẹp mà hãy duy trì sự hiểu biết về sự thật cao nhất trong đời.

Cảm ơn Thuỵ vì những chia sẻ rất thú vị. Chúc bạn một năm mới nhiều sức khoẻ và bình an. 

Hiểu thêm về các tác phẩm của Miên - Thuỵ Trần tại: https://linktr.ee/imienthuytran