Âm nhạc mainstream: Thất bại hay Thành công ngách?
Nửa đầu năm 2024 vẫn chưa đi qua, thế nhưng các main pop girl của nhiều thế hệ đã cống hiến một bàn tiệc âm nhạc sôi động và rất hấp dẫn, báo hiệu cho cuộc cạnh tranh khó đoán ở mùa trao giải 2025. Qua đó ta cũng thấy được những vận động riêng, báo hiệu những xu hướng mới của làng nhạc thế giới.
Là những cái tên lớn gắn liền với các dự án “làm mưa làm gió” mỗi khi xuất hiện, Beyoncé, Taylor Swift, Dua Lipa và Billie Eilish đã chứng minh rằng sức hút của mình vẫn chưa khi nào suy giảm. Trong khi “Hit me hard and soft" trở thành album có số điểm Metacritic cao nhất trong năm 2024, thì “The Tortured Poets Department” liên tục lập đỉnh về thành tích streaming cũng như thương mại. Không nằm ngoài cuộc chơi, Beyoncé và Dua Lipa tiếp tục khẳng định khả năng sáng tạo với các album kết hợp nhiều chất liệu mới lạ. Qua 4 album trên, ta thấy được gì?
Xét về dư luận, hơn ai hết, “The Tortured Poets Department” xứng đáng được trao cho chiếc “vương miện”. Từ khi ra mắt, đĩa nhạc thứ 12 của Taylor Swift đã liên tục gợi lên những cuộc tranh luận đến từ cả giới phê bình lẫn người hâm mộ. Với giới chuyên gia, có người gọi đây là tuyệt tác mới nhất của nữ ca sĩ, nhưng cũng không ít trang báo chê bai cách sản xuất cũ kỹ của Jack Antonoff và Aaron Dessner, hoặc giai điệu không được chú trọng của Taylor Swift. Về người hâm mộ, có không ít người bị gán cho nhãn “anti-fan” bởi họ không thấy yếu tố bắt tai của những đĩa nhạc thời “RED”, “1989” hay “Lover” xuất hiện trong này.
Tranh luận ấy lớn đến nỗi có những chuyên trang đứng ngay ở giữa, kêu gọi mọi người bình tĩnh vì để nhận xét một album 31 bài hát chỉ trong 24 giờ là không hợp lý. Điều ấy dẫu là đúng đắn, thế nhưng liệu có ai đó đặt một giả thuyết hoàn toàn ngược lại, khi Taylor Swift giờ không còn quan tâm đến những tranh cãi mà là theo kiểu “hữu xạ tự nhiên hương”? Bằng chứng là thay vì tranh luận với các quan điểm đánh giá thấp album, cô chỉ lặng lẽ retweet những bài khen ngợi. Hành xử lần này có phần đặc biệt, nếu tính luôn cả quá trình quảng bá không kèn không trống, thì nữ ca sĩ dường như đang có một ý định khác.
Thẳng thắn mà nói, 31 bài hát không phải là lựa chọn thoạt nghe có vẻ hợp lý trong thời buổi chuộng nội dung ngắn như hiện tại, và càng kỳ lạ khi người cho ra mắt là Taylor Swift – một nghệ sĩ “mastermind” và cũng là người tạo ra luật chơi trong thời đại này. Không quảng bá, không bận tâm đến việc bị chê bai, bôi bác ra sao, cộng với phần giai điệu khác biệt và lyric đầu tư với các từ ngữ hoa mỹ, Taylor dường như đang muốn chỉ phát hành nhạc cho người hiểu mình.
Trong đĩa nhạc này, cô viết không ít ca khúc dành cho 2 mối tình gần nhất, cô đáp trả người đan tâm đã hãm hại mình thông qua hình tượng đầy tính ẩn dụ. Ai hiểu nó nhất nếu như không phải là người hâm mộ, những người sẵn sàng giải mã gợi ý mà cô đưa ra? Giai điệu “ngang” mà khán giả nói là những cảm xúc ập đến đầu tiên, nhưng khi nghe nó lần 2, lần 3, thì sự lặp lại trở nên quen thuộc, phá vỡ lớp phòng vệ ban đầu. Và ai cũng sẽ là người nghe đi nghe lại không ngừng trong thời đại ai cũng vội vã? Tất cả đều chỉ đến người hâm mộ trung thành của cô, những người không ngại lắng nghe từng từ ngữ một.
Như vậy để nói đúng hơn, thì thời kỳ chinh phục cả nước Mỹ của Taylor Swift giờ đã qua đi, và chỉ còn đúng với nhóm khán giả mà cô chú trọng. Cô đã bước từ lãnh địa của một ngôi sao nhạc Pop để trở thành một cây viết có sức ảnh hưởng trong lãnh địa riêng. Bài hát của cô không còn chung chung, mà ngày càng thêm chi tiết, sâu sắc và dằn vặt hơn. Taylor tiếp tục làm chủ cuộc chơi, nhưng là với chính khán giả của mình. Cô không phục vụ một số đông hời hợt, mà là chủ động giới thiệu âm nhạc cũng như cảm xúc với ai muốn được hiểu mình. Đó không phải một thất bại, mà nói đúng hơn, là thành công ngách.
Cũng tương tự thế, nhiều người có thể coi “Radical Optimism” là một bước lùi của Dua Lipa, nhưng để đánh giá thật sự chính xác, thì ta phải hỏi đó là bước lùi ở thị trường nào và khán giả nào? Dễ thấy album mới nhất cũng vẫn sở hữu rất nhiều đặc điểm từng khiến “Future Nostalgia” thành công vang dội, nhưng không chỉ thế, nó còn cho thấy những điểm mới mẻ với chất Britpop và Europop bao quanh tràn khắp. Điều này cho thấy Dua Lipa không cố đánh vào thị trường Bắc Mỹ, mà thứ cô muốn là thị trường Anh cũng như châu Âu.
Trong thập kỷ qua, điều đó có thể nhìn thấy ở những bậc thầy như Jessie Ware hay Kylie Minogue, khi mà âm nhạc dẫu rất chất lượng nhưng đường “Mỹ tiến” luôn không dễ dàng. Trong khi Grammy 2024 trao cho Kylie chỉ một giải thưởng ở sân khấu phụ, thì trên sân khấu của BRITS Award, diva người Úc ẵm trọn trên tay chiếc cúp Thành tựu trọn đời. Trường hợp của nữ ca sĩ cũng giống với Taylor Swift trong việc chọn lựa khán giả, khi cô không còn hướng đến thị trường Bắc Mỹ khi sự nhanh chóng lụi tàn của Sam Smith, Jorja Smith hay Jessie J đã được thấy trước.
Đó không phải là thất bại, mà là một sự chuyển hướng sang đúng mảnh đất mà mình hướng tới. Châu Âu đã là quá đủ và quá tuyệt vời, nơi tính nghệ thuật luôn được đề cao nếu so với tính thương mại của nơi Bắc Mỹ. Và với Dua Lipa, “Radical Optimism” hoàn toàn xứng đáng để được gọi là dự án thành công, minh chứng là việc trụ hạng của single mở đường “Houdini” hay cả album ở cả châu Âu và Vương quốc Anh.
Điều này càng dễ nhìn thấy hơn bao giờ hết ở Billie Eilish, khi "Hit me hard and soft" có sự kết nối một cách chặt chẽ với 2 album đầu tay của cô. Người ta dễ thấy màu sắc u tối của "When We All Fall Asleep, Where Do We Go?" xuất hiện trở lại, nhưng không còn sự giản dị đến từ bản phối, mà cách giải cấu trúc công thức truyền thống của Finneas đã được vận dụng một cách sáng tạo. Đây có thể coi là di sản thừa hưởng từ album thứ 2 – "Happier Than Ever" – và được nâng lên một tầm cao mới. Billie có lẽ cũng hiểu điều đó, khi nối gót Beyoncé và Taylor Swift, cô cũng không cho phát hành một đĩa đơn nào. Ngoài ra phần chuyển giao giữa các ca khúc cũng rất mượt mà, qua đó kêu gọi người hâm mộ nghe các bài hát từ đầu đến cuối để hiểu được câu chuyện chung, thay vì dành hết spotlight chỉ cho đĩa đơn mở đường.
Cách làm nói trên đang đi ngược lại xu thế ngày nay, nhưng có hề gì, bởi họ muốn hướng âm nhạc của mình đến đối tượng riêng, đến người hiểu đúng hoặc muốn hiểu đúng. Beyoncé cũng thế. Cô hát nhạc đồng quê như cách phục hưng lại di sản của cộng đồng mình, trong khi trước đó ở "Lemonade", "Daddy Lessons" đã bị chê bai một cách thậm tệ. Ở CMA 2016 khi cô hát cùng The Chicks, rất nhiều nghệ sĩ đến từ Nashville cảm thấy khó hiểu trước màn kết hợp giữa 1 bên là biểu tượng R&B của nước Mỹ, và phía còn lại là một nhóm nhạc có sự tranh cãi về mặt chính trị.
Nhưng dẫu trải qua biết bao thăng trầm, Beyoncé vẫn tiếp tục bước tới. Cô không ngần ngại mời cả Post Malone và Miley Cyrus vào đĩa nhạc này, như lời thách thức rằng người da màu cũng hát country cùng người da trắng như thường đó thôi. Nữ ca sĩ thách thức những con người cũ mà không mảy may e sợ sản phẩm của mình sẽ bị phản ứng, vì xét đến cùng, phục hưng di sản của người da màu vẫn quan trọng hơn tranh cãi tủn mủn.
Có thể thấy rằng những đĩa nhạc trên không thể sánh được với các dự án đã từng mang đến danh vọng cho riêng mỗi người về sức ảnh hưởng, thế nhưng như một câu nói vô cùng quen thuộc – “không ai tắm hai lần trên một dòng sông” – những nghệ sĩ này đang dần tiến hóa và họ biết rằng người cùng đồng hành là cùng chia sẻ một bản nguyên chung. Giữa một thế giới ngày càng dàn phẳng, những nghệ sĩ này đang đi tiên phong cho việc tìm thấy lớp khán giả riêng - và là một điều vô cùng mới mẻ với các nghệ sĩ thuộc hàng mainstream. Thất bại ra sao, thành công thế nào, cho đến cuối cùng, nên được đánh giá dựa trên những mục tiêu riêng mà họ hướng tới. Một khi hiểu được điều đó, thì các tranh cãi không còn cần thiết.
