Váy Đen: "Đi đâu một mình vậy em?" - Những gã coi thường phụ nữ

Tôi và cô bạn ngồi uống bia trên một bãi biển trong chuyến đi nghỉ đầu năm. Cô bạn tôi là một kiểu badass đích thực, nàng chẳng ngại ngần lên tiếng bóc mẽ khi ai đó ăn cắp ý tưởng sáng tạo của nàng. Nàng cũng chẳng sợ chuyện bảo thẳng anh chàng tìm cách bắt chuyện với nàng ngoài club lúc 2 giờ đêm rằng “Xin lỗi, tôi đang say quá rồi và không có hứng thú trò chuyện với người lạ!” Ít nhất kể từ khi quen biết nàng, tôi luôn nghĩ rằng cô nàng có lẽ là một trong những badass nhất mình từng gặp. Hiển nhiên như thể trước nay vẫn vậy. “Có khi từ lúc sinh ra đã vậy,” tôi đã nghĩ.

Chỉ đến khi ngồi trong màn đêm của biển cả, nơi nguồn sáng duy nhất là những ánh đèn chập chờn của thuyền câu và một phần hòn đảo phía xa, khi tôi hỏi nàng lý do chọn làm công việc freelance thay vì đi làm ở một công ty nào đó, nàng mới nổi hứng mà nói với tôi rằng, nàng đã từng chẳng thẳng thừng như vậy, chẳng badass đến vậy. Rằng lý do thực sự khiến nàng chán ghét viễn cảnh ngày ngày xách túi lên văn phòng không phải do chuyện lương bổng, chuyện vất vả, chuyện nhàm chán. Rằng nàng ghét văn hoá công sở vì quá nhiều lần phải lắng nghe những gã đàn ông ở chỗ làm không thô lỗ vô duyên thì cũng cợt nhà bông đùa thái quá.

“Rất nhiều lần tớ đã phải nghe ai đó bàn luận về chuyện yêu đương của mình, phán xét khả năng của mình chỉ bởi mình là phụ nữ, họ thậm chí từng đùa những thứ đại thể, tớ hẹn hò với đàn ông nước ngoài vì thích kích thước của họ…”

Điều khiến tôi ngạc nhiên, không phải bởi những thứ nàng đã trải qua. Suy cho cùng, đây cũng chẳng phải lần đầu tiên tôi nghe những chuyện kiểu này. Những lời bông đùa quá trớn, ám chỉ thẳng thừng về tình dục và xu hướng tình dục của ai đó. Những cử chỉ động chạm tay chân đơn thuần như thể tôi và họ đã quen biết từ rất lâu. Những tiếng huýt sáo trên phố, những câu hỏi kiểu “Em đi đâu mà đi một mình thế? từ một kẻ chẳng quen biết, những động chạm trên phương tiện công cộng, những cái vỗ vai kiểu thân tình tử một đồng nghiệp nam... Thú thực, tôi đã từng coi đó là những điều bình thường. Trong những bộ phim tôi từng xem, đàn ông huýt sáo khi một cô gái xinh đẹp, ăn mặc gợi cảm đi ngang qua là chuyện xưa như diễm. Thậm chí người ta coi đó là một ngôn ngữ tán tụng, một biểu cảm ngôn từ, hay chỉ đơn thuần là trò vui trong phút giây vô hại. Đúng là chúng chẳng hại ai, chúng chẳng lấy đi của ai thời gian, chúng chẳng phiền hà đủ lâu để ai đó nghĩ ngợi ca thán. Có lẽ vì thế, chẳng ai liên tưởng nó với một động từ mạnh như “quấy rối tình dục”. Điều khiến tôi ngạc nhiên khi nghe cô bạn mình kể câu chuyện của nàng, là bởi tôi chưa từng tưởng tượng một viễn cảnh nàng lặng thinh với tất cả những câu nói đùa ngu ngốc đó. Nàng giải thích đơn giản:

“Vì rất nhiều người trong số đó là sếp của tớ!”

Gia trưởng là một từ có nghĩa rất rộng với tôi. Một anh chồng đi làm về ngồi xem ti vi trong khi bà vợ vừa nấu cơm vừa kiêm luôn quét nhà, lau nhà là gia trưởng. Một bà mẹ chồng chọn con dâu dựa trên khả năng nấu ăn và hầu hạ là gia trưởng. Những ông anh trai ra đường cả ngày là chuyện bình thường trong khi cô em gái ra đường chơi tối lại được coi là hư hỏng cũng là một kiểu gia trưởng khác. Vị sếp nam nghĩ rằng mình có quyền nói gì thì nói, đùa gì thì đùa cũng là gia trưởng. Tư duy trọng nam khinh nữ ấy sâu sắc đến mức tôi và bạn bè mình sống trong chúng hàng ngày, từng giờ, thấy chúng trong từng hệ thức giao tiếp, từng mối quan hệ xã hội. Người ta tự hào với tỉ lệ bình đẳng giới ở Việt Nam xếp hạng cao chót vót trong tổng quan thế giới khi có rất nhiều phụ nữ ở vị trí lãnh đạo quan trọng, khi mức lương bình quân giữa nam và nữ không có quá nhiều khác biệt, nhưng những con số này chưa bao giờ thực sự thuyết phục tôi rằng tư tưởng gia trưởng là thứ gì đó đã thuộc về dĩ vãng.

Khi Ngô Hoàng Anh cất lời xin lỗi và rút tên mình ra khỏi danh sách Forbes Under 30, điều đầu tiên tôi nghĩ đến chính là những sự thực xấu xí được "bình thường hoá” đến mức nhiều người không thể nhận ra bản chất của vấn đề. Lời xin lỗi ép uổng của một người vốn được mặc định đủ thông minh để mà được vinh danh chẳng hề hướng đến những cô gái anh ta từng mời gọi chat sex, từng cợt nhả với đủ thứ ngôn ngữ tình dục. Anh chàng nói xin lỗi vì đã khiến những người khác phải bận lòng, cứ như thể vấn đề chỉ nằm ở việc một gã thanh niên 22 tuổi trót nghịch dại mà làm ảnh hưởng đến những người quan tâm đến anh ta. Vị thầy giáo trường trung học có những cựu nữ sinh là nạn nhân của xâm hại tình dục bằng ngôn từ cũng xin lỗi chỉ vì đã khiến nhiều người thất vọng khi đăng tin anh chàng học trò làm rạng danh nhà trường. Miệng lưỡi mạng xã hội thì cật vấn những cô gái vì cho rằng chuyện chẳng có gì mà bé xé thành to. Nạn nhân trở thành tội đồ. Đàn ông trong một xã hội gia trưởng thường là người đúng. Và, quấy rối tình dục cũng chỉ nhẹ bẫng như những câu đùa vô duyên. “Rồi sẽ lại đâu vào đấy thôi, anh chàng sẽ lại sống một cuộc đời không âu lo, chẳng sai trái,” cô bạn thân của tôi bình luận.

Bạn tôi chẳng phải không có cơ sở. Trong khi những phạm trù quấy rối tình dục đã được phổ biến và thậm trí được pháp lý hoá ở nhiều quốc gia, xã hội chúng ta đang sống đáng tiếc lại chỉ cân nhắc những hành vi to tát, tổn hại thể chất là xâm hại. Những thứ râu ria còn lại chẳng là gì ngoài thói quen vô hại đã tồn tại từ thế hệ này đến thế hệ khác. Chỉ những người nhạy cảm thái quá mới phản ứng. Chỉ những cô nàng theo chủ nghĩa nữ quyền cực đoan mới chỉ trích. “Một nền văn hoá im lặng”, như tờ Rappler miêu tả trong bài báo nói về nạn xâm hại tình dục ở Việt Nam. Để không lạc quẻ trong văn hoá im lặng như vậy, tôi đã từng tảng lờ khi đám con trai cùng lớp trung học nói với mình “Đã xấu mà còn kiêu”, cô bạn tôi đã từ bỏ cuộc sống công sở, những cô gái được phỏng vấn trong cuộc khảo sát về xâm hại tình dục đã phải giấu đi cái tên của mình, và những nạn nhân của Ngô Hoàng Anh đã phải sống trong cảm giác khó chịu âu lo khi nghi ngờ phẩm giá chính mình.

Trong lúc chờ đợi viễn cảnh ấy, tôi tìm đến “Promising Young Women” của đạo diễn người Anh Emerald Fennell như một kiểu tâm lý trị liệu. Công lý nằm trọn trong bàn tay cô gái trẻ Cassie, vì xã hội không thể mang công lý trọn vẹn đến cho cô nàng. Tôi xem đi xem lại bộ phim, tôi giới thiệu với bạn bè mình, tôi cười với nó, buồn với nó. Một ngày, tôi nghe thấy tiếng hai thanh niên lạ mặt gào lên từ chiếc xe máy phóng vụt qua, “Đi đâu mà đi một mình vậy em?” Tôi ngừng lại để nhìn họ. Tôi nghe thấy tiếng đe doạ trong âm thanh chói tai khi chiếc xe dừng đột ngột. “Nhìn cái gì vậy, chỉ đùa chút thôi mà?” Tôi nhìn thẳng vào hai anh chàng vẫn ngồi trên xe. Khoảnh khắc ấy chỉ diễn ra trong tích tắc, nhưng cũng dài như thể thời gian đã đóng băng. Khoảnh khắc của sự đối đầu, của một cuộc cân não, của những đoạn tuyệt không lời tôi muốn nói với văn hoá im lặng vô cảm ấy. Tôi tiếp tục nhìn, cho đến khi họ rồ ga phóng đi trong cơn bối rối của kẻ không biết mình đang phải đối mặt với điều gì.

Tôi nghĩ đến cảnh Cassie đứng giữa đường cao tốc trong bản nhạc “Tristan und Isolde” của Wagner. Không có cảm giác nào tuyệt vời và giải phóng hơn thế!

Bài: Thục Quân

Design: Hằng Nga