Thời đại của những người thợ may hóa học

Luôn được nhắc đến trong thế giới may đo cổ điển và xa xỉ mà các thương hiệu điển hình tại Paris như CHANEL hay Dior, thời trang cao cấp xuất hiện và buộc tuân theo những tiêu chuẩn gắt gao như vật liệu có chất lượng cực kì tốt, đường may hoàn hảo, và đi kèm hàng trăm giờ làm việc của rất nhiều người thợ thủ công lành nghề tại xưởng. Tất cả quy trình đã hình thành như một loại hình nghệ thuật và trở thành điều cơ bản nhất khi nhắc đến hai từ “cao cấp” trong địa hạt thời trang. Nhưng sàn diễn của Coperni trong 2 mùa gần đây lại đưa ra một loạt khoảnh khắc thú vị, xoay quanh việc công nghệ có được xem là một phần của thời trang cao cấp và cách đưa những thành tựu này đến gần với địa hạt thời trang.

Nửa cuối năm 2023, Coperni chiếm sóng làng mốt thời trang và trở thành tâm điểm của bất kể tựa báo nào chỉ sau một đêm diễn nhờ vào màn trình diễn công nghệ phun vải, biến lớp sơn trắng đục từ máy phun sơn hiện đại đông cứng thành một chiếc váy ôm hoàn chỉnh. Toàn cảnh màn trình diễn đã khiến nhiều tín đồ nhớ đến sân khấu huyền thoại của Alexander Mcqueen năm 1998, khi Shalom Harlow chỉ cần diện một chiếc váy trắng, đứng giữa sân khấu, xoay người và việc còn lại sẽ nhường ngôi cho 2 cỗ máy cật lực phun màu và trang trí. Mặc dù Coperni chỉ là một trong rất nhiều ví dụ về những ứng dụng công nghệ cao vào thế giới thời trang, nhưng ít nhất, thương hiệu đã thành công khi luôn được xướng tên mỗi khi nhắc đến hai từ “thời trang” và “công nghệ”

10 phút - là quãng thời gian để Bella Hadid “mặc” lên người một bộ cánh hoàn toàn mới và không được may sẵn. Với sự trợ giúp của Meyer và Vaillant, hai NTK hàng đầu tại Coperni, chiếc váy được “may đo” và “styling” ngay tại chỗ chỉ với một chất liệu tự đông cứng thoạt nhìn có vẻ rất đơn giản. Tất nhiên, đây không phải là một bức tranh phun sơn trên vải như những năm 1998, mà là quy trình hình thành nên một chiếc váy thực thụ.

Đằng sau màn trình diễn để đời trên sàn diễn Thu Đông 22 của Coperni là Manel Torres – một nhà thiết kế người Tây Ban Nha, và bây giờ đã trở thành một nhà khoa học đúng nghĩa. Torres có biệt danh là “Thợ may hóa học” bởi anh đã tạo nên một loại chất lỏng mà khi gặp không khí, chúng sẽ nhanh chóng chuyển qua thể rắn và có thể tái sử dụng. Torres đặt tên cho chúng là Fabrican và còn được sử dụng như một lớp phủ cho đồ nội thất và xe hơi. Bắt đầu kinh doanh từ năm 2013, anh miệt mài nghiên cứu và phát triển chất liệu này trong suốt hơn 20 năm. Fabrican không mới, nhưng việc Coperni sử dụng để trình diễn đã đưa ra cách chúng ta ứng dụng chúng vào thế giới xa xỉ và tiếp cận đến đại chúng nhiều hơn. Sau khi tốt nghiệp bằng Thạc sĩ chuyên ngành thiết kế thời trang tại Đại học Nghệ thuật Hoàng gia London, Torres tiếp tục tốt nghiệp tiến sĩ vào năm 2001 với bản luận án kết hợp giữa khoa học và thời trang, tập trung nghiên cứu các loại vải “phun” (spray-on fabric) từ bình xịt. Trước khi đến với Coperni, Torres cũng đã có dịp giới thiệu sáng tạo của mình tại rất nhiều sàn diễn phải kể đến như Science in Style vào năm 2010, hay Tuần lễ thời trang Moscow 2011.

Mặc cho Torres theo học và tốt nghiệp chuyên ngành thời trang, quãng thời gian trước khi đến với Coperni, không gian làm việc của anh hoàn toàn được bao vây bởi máy móc, các thiết bị liên quan đến ô tô, y tế và đồ thể thao. Fabrican có nguồn gốc từ thực vật và các sợi tự nhiên nên cũng có thể mang những đặc tính và thay thế da thuộc. Vải cũng có thế làm sạch và tái sử dụng, vì vậy, trong một viễn cảnh tương lai không xa, Fabrican có thể được cải tiến đáng kể trong việc giảm chi phí về lao động và qui trình sản xuất. Những chú robot có thể hoạt động liên tục 24 giờ với vô số sản phẩm hoàn thiện và có cấu tạo gần giống với những bộ quần áo thường ngày. Nhưng để ứng dụng vào thực tế, chúng ta cần nhiều thời gian thử nghiệm và cải thiện hơn nữa.

Không phải ngẫu nhiên mà loại vải này được trình làng tại căn phòng Salle des Textiles, nơi kiến trúc sư Leson Vaudoyer hoàn thiện bản vẽ và bắt đầu xây dựng từ năm 1850, tại bảo tàng kỹ nghệ quận 3 thành phố Paris. Một phần bởi vì mức sáng tạo đáng kinh ngạc khi tạo nên màn trình diễn điểm giao giữa thời trang và khoa học, phần còn lại đến từ chính loại vải hứa hẹn là mảnh ghép tiên phong và ấn tượng nhất trong thế kỷ thứ 20, đưa thế giới tiếp bước vào guồng quay không ngừng phát triển với rất nhiều thách thức và cơ hội cho kinh tế và thị trường thời trang thế giới.

Tất nhiên, sàn diễn của Alexander McQueen năm đó không chỉ là một màn trình diễn kỹ thuật đơn thuần, mà nó còn mang đến hình ảnh nghệ thuật thị giác vô cùng ấn tượng. Coperni Xuân Hè 23 cũng được xây dụng dựa trên di sản này, không cần may đo hay dệt vải, mọi ánh mắt đều đổ dồn vào chất vải tự dính kết – Và đó là một phần của những ý tưởng thiên tài.

Cũng như cách Coco Chanel đã tái định nghĩa những chiếc mũ rộng vành quá khổ để thay thế bằng phiên bản thanh lịch và tiết chế hơn lấy cảm hứng từ trang phục nam, ứng dụng công nghệ vào thời trang trên thực tế là một phần của sự sáng tạo độc đáo và đổi mới liên tục nhằm thúc đẩy sự phát triển của thời trang cao cấp. Năm 1996, chiếc máy in 3D đầu tiên ra đời tại Hoa Kỳ. Hơn một thập kỷ sau đó, cỗ máy này phát triển và nhanh chóng ứng dụng ở rất nhiều lĩnh vực, và thời trang cũng không ngoại lệ.

Vanina là nhà sản xuất máy in 3D nổi tiếng tại Lebanon, vào năm 2015 đã cho ra mắt dòng sản phẩm trang sức làm bằng giấy tái chế. Bằng cách khéo léo tận dụng công nghệ in 3D, hãng đã nhanh chóng đưa sản phẩm của mình vươn ra thị trường quốc tế. Karl Lagerfeld cũng là cái tên tiên phong trong việc ứng dụng 3D khi nhà mốt trình làng BST Thu Đông 2015 cho CHANEL với các chi tiết 3D đính chặt trên áo tweed đặc trưng của thương hiệu. Đó là một vài điểm nhấn nhỏ trong vô vàn dấu ấn nổi bật của địa hạt thời trang thế giới trong suốt nhiều thập kỷ kể từ khi chiếc máy in 3D đầu tiên ra đời. Nhưng trước hết, chúng ta cần quay ngược thời gian trở về những năm 2009, nơi mà nhà mốt lỗi lạc, đi đầu trong các thiết kế 3D đầy duy mỹ - Iris Van Herpen, đưa khái niệm này tiếp cận đến đại chúng một cách nhanh chóng.

Sàn diễn của nhà thiết kế người Hà Lan luôn tràn ngập những chất liệu bay bổng được thể hiện qua các thiết kế in 3D, kỹ thuật chế tạo “tán lá” (Foliage tachnique) là một trong những giá trị cốt lõi mà hậu duệ của Alexander McQueen phát triển cho thương hiệu của mình. Herpen say mê nghiên cứu những chất liệu mới, nhưng cũng không quên thực hành bảo vệ môi trường. Mặc dù in 3D được nhắc đến với chất liệu được làm từ nhựa cứng, nhưng trên thực tế, hầu hết chất liệu mà Herpen sử dụng đều trải qua quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng. Có thể kể đến như “Earthrise” sử dụng chất liệu tái chế từ nhựa biển, chiếc váy “Magnum ice cream” được làm từ ca cao và hoàn toàn thuần chay đến từ bộ sưu tập “Meta Morphism”, đây cũng là bước ngoặt lớn đưa thương hiệu đến với tham vọng về tính tuần hoàn và sự cam kết lâu dài trong việc cải thiện tính bền vững của thời trang.

“Tính bền vững là cả một quy trình thiết kế và không cần thể hiện thông qua sản phẩm cuối cùng. […] Các thiết kế của tôi cốt lõi nằm ở bản in 3D, và tôi thường sử dụng nhựa làm từ ngô có khả năng phân hủy sinh học. Công nghệ cao kết hợp với may đo truyền thống, tất cả đều nói lên ngôn ngữ thiết kế của tôi,” – Grace Ling đã từng chia sẻ trong một bài phỏng vấn cho Vogue vào năm 2021. Đã có quãng thời gian thực tập tại The Row và Thom Browne, nhà thiết kế người Singapore bắt đầu thành lập thương hiệu và tìm kiếm ngôn ngữ thiết kế của riêng mình thông qua công nghệ đi kèm với tính bền vững.

Ở Grace Ling, người xem hoàn toàn cảm nhận rõ sắc thái độc bản thông qua những đường cắt may sắc nét. Thiết kế của Ling thường hiếm khi để lộ da nhưng những chiếc túi hình cơ thể con người (đã có một quãng thời gian tràn ngập trên các mạng xã hội) lại như một sự đối lập thú vị, một kiểu gợi cảm khác mà vẫn giữ được vẻ đẹp tinh tế cho trang phục. Những chiếc túi như vậy, đều đến từ thành quả của quá trình in 3D, và công nghệ đã giúp nhà mốt tính toán chính xác lượng vật liệu để tạo nên thành phẩm mà không lãng phí.

Các thuật ngữ kể trên đã có một quãng thời gian rực rỡ cho đến đầu năm 2023, thế giới được dự đoán sẽ soán ngôi ngành công nghiệp tỉ đô lại đang dần trở nên yên ả hơn bao giờ hết. “Chúng tôi nhận thấy rằng số lượng người tham gia giảm đáng kể.” – đồng sáng lập và CMO của The Fabricant đã chia sẻ với Jing Daily. Nguyên nhân có lẽ đến từ lần sụp đổ sàn giao dịch tiền ảo FTX vào tháng 11 năm 2022, giá trị tiền điện tử giảm, kéo theo sự lu mờ của Web3 và sức ảnh hưởng của metaverse. Báo cáo của Google Trend từ đầu năm nay cũng cho thấy lượt tìm kiếm thuật ngữ “metaverse” đã giảm hơn 80%.

Để tồn tại trong thế giới thời trang đầy khắc nghiệt, các thương hiệu kỹ thuật số cần phải tìm cách trở lại đường đua trong năm nay. Trong khi các nền tảng công nghệ khác đang nỗ lực đưa vị thế của mình lên một tầm cao mới bằng việc nỗ lực tìm ra một tên gọi hoa mỹ như crypto bro hay cryptocurrency, thì The Fabricant, Zero10 hay IoDF lại tiếp cận người tiêu dùng bằng cách đơn giản hóa và khiến những khái niệm này trở nên dễ dàng tiếp cận hơn, tránh lạm dụng những từ vựng không rõ ràng như meta, web3,… ngôn ngữ đơn giản hóa sẽ đi sâu vào tiềm thức của người dùng.

Thời điểm này là một quá trình đào thải tự nhiên mà bất kì cuộc chơi nào cũng cần có. The Fabricant chuyển hướng khai thác các đối tượng trẻ tuổi hơn và tích cực tiếp cận văn hóa của họ. Gần đây thương hiệu đã có màn hợp tác cùng ca sĩ kiêm nhạc sĩ người Hà Lan Sevdaliza giới thiệu bộ sưu tập phụ kiện ảo “XXories”, hay đưa ra những chương trình khuyến khích người dùng trải nghiệm sản phẩm. Như vậy, song song với việc sử dụng ngôn ngữ đơn giản, ứng dụng công nghệ ảo vẫn có tiềm năng phát triển ở giai đoạn tiếp theo trong thời trang.

Theo báo cáo gần đây của Bain & Company tại hiệp hội thương mại cao cấp của Pháp Comité Colbert, địa hạt thời trang đang dần đẩy mạnh việc áp dụng công nghệ mới với tinh thần thử nghiệm và giảm lượng khí thải carbon. Sự tiên phong trong công nghệ là một lợi thế đưa vị trí của thương hiệu lên tầm cao mới trong thị trường thế giới. Loewe Xuân Hè 2023, nhà mốt đã bắt tay cùng nhà thiết kế sinh học người Tây Ban Nha Paula Ulargui Escalona để tạo nên sự kết hợp kì diệu giữa thiên nhiên, công nghệ và thời trang. Những tấm vải của Loewe có thể trồng cây, mầm xanh mọc lên và dần rủ xuống tạo hiệu ứng như những chiếc lông vũ mềm mại. Công nghệ sinh học, kiểm tra quang tự động (AOI), cắt laser, in 3D, thực tế ảo,… tính sáng tạo không chỉ là yếu tố hàng đầu mà bền vững cũng là một tiêu chí cần có trong các yếu tố tiên phong đó.

Với tiếng vang mà hai mùa mốt Coperni để lại, ranh giới giữa phòng thí nghiệm và sàn diễn đang ngày trở nên mờ nhạt hơn, thị trường xa xỉ có vẻ lại tiếp tục được kì vọng nhiều hơn vào những sáng tạo bùng nổ của công nghệ. Dựa vào kết quả mà Iris Van Herpen, Alexander McQueen hay Coperni, công nghệ giờ đây đã mang lại cơ hội cho các sáng tạo nghệ thuật chưa từng có trước đây. Vấn đề được đặt ra không phải ở việc phát triển công nghệ như thế nào, mà nằm ở cách mà thời trang ứng dụng vào sàn diễn.