L'O Critics: Một đồ án tốt nghiệp và câu chuyện blackface trong thời trang

Blackface có nghĩa đen là “bôi đen mặt”. Trào lưu này xuất phát từ thế kỷ 19, khi những diễn viên da trắng cố tình bôi đen mặt của mình để cải trang làm người da đen với phục trang xuề xòa và điệu bộ lố bịch nhằm mang lại tiếng cười cho khán giả, nhưng thực chất đó là một sự châm biếm trắng trợn đối với những người da đen. Trong suốt thời gian dài, những người da đen đều bị đóng khuôn trong những hình mẫu lười biếng, thờ ơ và hèn nhát. Đây là một sự tổn thương lớn đối với người da đen trong suốt chiều dài lịch sử và văn hóa.

Ngày nay, blackface vẫn là một hiện tượng xuất hiện khá nhiều trong văn hóa đại chúng. Dù là việc một người mang màu da khác hoá trang thành da đen nhân dịp Halloween, hay một thương hiệu thời trang hóa trang người mẫu thành người da đen để quảng bá sản phẩm, tất cả đều được coi là blackface.

Bộ sưu tập tốt nghiệp của vị cựu sinh viên này, mà cụ thể là bộ trang phục màu đỏ biểu tượng cho nữ thần mặt trời đã giúp tác giả tốt nghiệp thủ khoa kỳ thi năm ấy, từng được ca tụng bởi những mỹ từ như “ấn tượng”, “độc đáo”, “được đầu tư kỹ lưỡng”,... nay lại phải đối mặt với những lời chỉ trích như “blackface mà sao có nhiều người khen thế nhỉ” hay “i’m sorry but the black paint doesn’t sit right with me”...

Nếu so về mặt giá trị thời trang, tác phẩm này có đầy đủ các yếu tố để trở thành tác phẩm xuất sắc nhất đêm trình diễn, với concept lấy cảm hứng từ vẻ đẹp của thuở sự sống còn sơ khai với sự sáng tạo của các vị thần, đến những chi tiết được làm cầu kỳ và tinh tế dựa trên chất liệu và hoa văn dân tộc, bên cạnh màn trình diễn độc đáo của người mẫu. 

Tác giả diễn giải về bộ sưu tập của mình như sau: “Là một niềm tin tâm linh của chính bản thân về huyền thoại khai sinh của thế giới sự sống. Mama Bu được sinh ra bởi Mặt Trời và với quyền năng tạo ra mọi sinh vật trên cõi sống. Cùng với những cận thần (T’Or) của mình, Bà đấu tranh với Dralo (biểu tượng cho Sắc Dục và Đam mê lầm than) để bảo vệ sự an bình của thế giới. Mama Bu là một bản hoà ca về văn hoá và tín ngưỡng phương Đông. Các chi tiết được đính kết tỉ mỉ và kỹ thuật đa dạng dựa trên căn cứ lịch sử - văn hoá - mỹ thuật qua các triều đại Lê - Lý của Việt Nam.”

Như vậy, tác phẩm này lấy cảm hứng từ một vị thần của Đông Nam Á, xuất hiện trong một câu chuyện có nguồn gốc rã ràng và rành mạch, chứ không chỉ là một concept độc lập, nơi một người mẫu da màu được đưa vào chỉ để khiến cho bộ trang phục trở nên nổi bật và độc đáo hơn.

Về việc hưởng ứng phong trào chống phân biệt chủng tộc trong thời trang, nói đi thì cũng phải nói lại. Có những người thực sự xem đó là một cuộc cách mạng cần phải diễn ra để lập lại sự bình đẳng cho thế giới, nhưng nhiều người khác chỉ xem đó là một hình thức để tỏ ra hợp thời. Trong trường hợp tác phẩm này, đó xét cho cùng là một sản phẩm của sinh viên mới ra trường, chắc chắn vẫn còn nhiều điểm để cải thiện. Nhưng về mặt ý tưởng và nội dung, tác phẩm này bao hàm giá trị nghiên cứu và sáng tạo nguyên bản của người nghệ sĩ mà nên chăng được động viên và cổ vũ, thay vì quy chụp và vùi dập vì hình thức của nó có vẻ giống với một vấn đề đang bị lên án. Nếu muốn chỉ trích và xem xét, hãy dò xét thái độ và những sáng tạo mới nhất của nhà thiết kế này ở thì hiện tại, thay vì truy lại những gì đã thuộc về quá khứ và không thể thay đổi.

Tuy nhiên, sự phản hồi nhanh chóng của một cộng đồng người trẻ với vấn đề blackface nói riêng và phân biệt chủng tộc nói chung, một vấn đề nan giải đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ, phần nào cho thấy sự thay đổi nhanh nhạy của thế hệ mới trong làm thời trang. Nhờ đó, người ta có quyền hy vọng những sự vụ blackface đáng tiếc mà những sản phẩm thời trang cả lớn lẫn nhỏ đều mắc phải như trên sẽ không bị lặp lại, hoặc ít nhất sẽ được giảm thiểu. Và người làm thời trang thời đại mới có thể dứt khoát đẩy lùi những tác phẩm, sản phẩm hàm chứa yếu tố phân biệt chủng tộc, để thế hệ sau có thể thừa hưởng một nền thời trang trong sạch, và bình đẳng.