#SportsIssue: Từ Girlfight, Challengers tới câu chuyện về 20 năm thể thao nữ trên màn ảnh

Cho đến thế kỷ 21, chúng ta đang chứng kiến sự tham gia của nữ giới vào làng thể thao nhiều nhất mọi thời đại, như tại Thế vận hội mùa hè 2008 ở Bắc Kinh, kéo theo những biến chuyển về “nữ tính mới” trên màn ảnh. Theo dòng Olympics Paris, cùng điểm lại một vài dấu mốc của 20 năm thể thao nữ trên màn ảnh.

Nếu ví 20 năm là đại diện cho lứa tuổi đương thì, thì thể thao nữ đang ở giai đoạn bừng nở đó. Hai mươi năm không phải là dài, nhưng đủ để khiến chúng ta nhớ rằng thể thao từng là sân chơi ít rộng mở cho phái nữ. Một dẫn chứng cho điều này là, đã không có một phụ nữ nào được chính thức tham dự Thế vận hội cho đến tận năm 1896; đến năm 2022, Cuba mới cho phép nữ giới thi đấu trong bộ môn quyền anh. Quả thực, thể thao dành cho phụ nữ từng mang tính giải trí, hoạt động thể chất hơn là thể thao chuyên nghiệp. Có thể tóm gọn quá khứ của thể thao nữ bằng “ba không”: Không cạnh tranh, không chính thức, không luật lệ.

Thế kỷ 20 chứng kiến nhiều bước tiến lớn lao của phụ nữ trong thể thao. Sự tham gia của nữ giới một phần chịu ảnh hưởng từ các phong trào nữ quyền và chủ nghĩa nữ quyền lần lượt trong thế kỷ 19 và 20. Tại Mỹ, việc các sinh viên nữ tham gia vào thể thao được thúc đẩy nhờ đạo luật IX vào năm 1972. Đạo luật này cấm phân biệt giới trong mọi khía cạnh của bất kỳ môi trường giáo dục nào, từ đó dẫn tới sự gia tăng về ngân sách quỹ và sự ủng hộ đối với sự phát triển các vận động viên nữ. Và điện ảnh đã theo sát những bước chuyển đó, ghi lại những dấu ấn của nữ giới (và cả LGBTQ+) trên đấu trường thể thao chuyên nghiệp.

Girlfight (2000, đạo diễn bởi Karyn Kusama)

Phá vỡ “Ba không” trong thể thao nữ

Năm 2000, Girlfight, một trong những bộ phim về vận động viên quyền anh nữ đầu tiên được ra đời. Đạo diễn Karyn Kusama nảy ra ý tưởng cho bộ phim từ chính việc tập quyền anh của cô vào năm 1992, từ đó, diễn tả câu chuyện của nữ sinh Diana Guzman trong hành trình khám phá bản thân, vượt qua rào cản xã hội để theo đuổi đam mê quyền anh. Được làm ra với mong muốn “phá bỏ hình ảnh về quyền anh truyền thống” bằng một nhân vật nữ, Girlfight trở thành tiền đề cho các phim về quyền anh nữ ra đời trong những năm 2000, điển hình là Million Dollar Baby (2004) và Die Boxerin (tựa tiếng Anh: About a Girl, 2004). Chính Girlfight cũng giành được nhiều giải thưởng, bao gồm cả Giải Đạo diễn xuất sắc nhất cho Karyn Kusama tại Liên hoan phim Sundance 2000.

Sự đón nhận muộn màng dành cho bộ môn quyền anh cũng gián tiếp nói lên khoảng cách lớn về nhận thức giới khi trong thể thao, về cách nhìn nhận nam giới và nữ giới cả về bản chất lẫn hình thể. Theo nghiên cứu của học giả Camilla Fojas trên Cinema Journal, các bộ phim về quyền anh nữ những năm 1990 ra đời nhằm “thoả mãn nhãn quan nam giới” và thường xếp hạng X (cấm người xem dưới 18 tuổi). Sự ra đời của các tác phẩm điện ảnh như Blonde Fist, Shadow Boxers hay Girlfight đã góp phần thay đổi cách đại chúng nhìn về bộ môn quyền anh nói riêng, và về tinh thần thể thao nữ nói chung. Đó là hình ảnh những người phụ nữ với tinh thần thượng võ, chuyên nghiệp và được chính thức công nhận trong làng thể thao.

Trận đấu kinh điển giữa VĐV quần vợt nữ Billie Jean King với VĐV nam Bobby Riggs vào năm 1973 trở nên nổi tiếng với tên gọi “Battle of the Sexes”.

Cuộc chiến giới trên sàn đấu

Nguồn cơn của sân chơi thể thao “thiếu-nữ” nằm ở sức mạnh thể chất có phần ưu việt hơn ở nam giới, điều này ai cũng thừa nhận. Nhưng nếu có một trận đấu không cân sức giữa đàn ông và phụ nữ thì sao? Lịch sử thể thao đã ghi lại trận đấu kinh điển này: màn tỉ thí quần vợt giữa VĐV nữ Billie Jean King với VĐV nam Bobby Riggs vào năm 1973.

44 năm sau, lịch sử điện ảnh cũng tái hiện trận đấu kinh điển này, với tựa đề không thể trực diện hơn: “Battle of the Sexes”, ra đời năm 2017.

Ngay từ tựa đề “Battle of the Sexes” đã cho thấy cuộc chiến giới trên sân đấu thể thao. Trận đấu giữa hai vân động viên kể trên trở thành dấu mốc lớn trong làng thể thao, và đưa phụ nữ vào con đường được coi trọng trong thế giới quần vợt. “Battle of the Sexes” dựa trên một trận đấu quần vợt, nhưng hơn hết, đây là một bộ phim mang tính xã hội hơn là phim về quần vợt. Đặt trong bối cảnh năm 1973, chủ đề phim thiên về những đề tài xã hội như chủ nghĩa nữ quyền (vấn đề trả lương bình đẳng), LGBT (King đã kết hôn với một người đàn ông, nhưng cô vẫn hẹn hò với nữ thợ làm tóc tên là Marilyn) hay việc đối mặt với thất bại (con trai của Riggs không thể đối diện với ông sau trận đấu này).

adult female person woman face head photography portrait glasses black hair

King phải đối mặt khi phải giữ bí mật về xu hướng tính dục của mình để bảo vệ sự nghiệp và hình ảnh công chúng, đồng thời nhấn mạnh sự đấu tranh nội tâm của King khi cố gắng cân bằng giữa sự nghiệp và đời sống cá nhân. Khi King đấu với Riggs, cô ý thức rõ rằng mình đang đấu tranh với góc nhìn phổ biến rằng phụ nữ thấp kém hơn nam giới. Và cô đã chiến thắng. Bộ phim vừa là một cách để chứng kiến lại trận đấu lịch sử và sức ảnh hưởng văn hoá của nó, cũng như tri ân tay vợt nữ Billie Jean King. Chiến thắng của King tại trận đấu năm 1973 tạo sức mạnh cho tiếng nói và quyền lợi của nữ giới trong làng thể thao, như King đã khẳng định: "Chúng tôi không biết điều gì đang chờ trước mắt nhưng chúng tôi có ước mơ và tầm nhìn. Chúng tôi muốn tất cả các cô gái trên toàn thế giới đều có cơ hội và có thể kiếm sống từ quần vợt."

Battle of the Sexes (2017, đạo diễn bởi Valerie Faris, Jonathan Dayton)

Sàn đấu tay ba

Trước không khí sôi sục của một trận đấu, ta thường để ý đến đường bóng, chiến thuật hơn là nghĩ về những chuyện cá nhân của các vận động viên. Nhà biên kịch Justin Kuritzkes lại đặt một câu hỏi khác biệt, sau khi anh xem một trận quần vợt trong US Open 2018: “Sẽ thế nào nếu bạn nói về điều gì đó quan trọng vượt ra ngoài quần vợt? Điều gì đang diễn ra trong bạn?” Và thế là, chúng ta có câu chuyện về quần vợt thật khác biệt trong “Challengers”.

adult female person woman male man conversation head face racket

Challengers (2024, đạo diễn bởi Luca Guadagnino)

Trong "Challengers”, quần vợt không còn là ước mơ to lớn, những cuộc cách mạng về giới, mà đi sâu vào đời tư đến tâm tư của các vận động viên. Mối quan hệ phức tạp giữa Tashi, Art, và Patrick luôn xoay quanh quần vợt, quần vợt là khởi đầu cho xung đột lẫn tình cảm. Và người ám ảnh quần vợt nhất chính là Tashi, môn thể thao này là biểu tượng cho sự cạnh tranh và lòng quyết tâm của cô.

Ra đời năm 2024, “Challengers” mang tính giải trí và tập trung vào mối quan hệ cá nhân và tình cảm hơn, trong khi "Battle of the Sexes" và "Girlfight" tập trung vào hành trình đấu tranh và vượt qua rào cản xã hội của nhân vật chính, từ đó nhấn mạnh vào các vấn đề xã hội và đấu tranh cho bình đẳng giới trong thể thao. Từ đó, những bộ phim này đã cho thấy cái nhìn toàn cảnh về mong muốn và những góc khuất tâm lý của các nữ vận động viên.

Tổng hợp