Phải chăng đã tới "thời" của các nhà làm phim nữ?
Trong khoảng 10 năm trở lại đây, chúng ta được chứng kiến vai trò ngày một lớn của phụ nữ trong lĩnh vực điện ảnh. Các nhà làm phim nữ có mặt trong nhiều “ngách" điện ảnh, từ phim hành động bom tấn cho tới phim độc lập, và họ đã có được sự ghi nhận xứng đáng, viết tên mình trên các giải thưởng về điện ảnh danh giá nhất. Điều này mang tới một hướng nhìn xán lạn, cho thấy ngành công nghiệp điện ảnh đang đón nhận những tiếng nói mới, và các tác phẩm điện ảnh tuyệt vời có thể đến từ bất kỳ ai.
Từ những thành tựu của phim độc lập cho đến dự án bom tấn ăn khách
Đáng chú ý nhất, phải kể đến sự kiện giải Oscar lần thứ 93 diễn ra vào năm 2021. Lần đầu tiên trong lịch sử gần một thế kỷ, có hơn một đạo diễn nữ được đề cử ở hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất ở lễ trao giải danh giá này. Đó là Emerald Fennell, đạo diễn phim “Promising Young Woman" và Chloé Zhao với bộ phim “Nomadland".
Trước đó, tổng cộng chỉ có năm phụ nữ được đề cử hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất. Đầu tiên là Lina Wertmüller năm 1977 cho “Seven Beauties”, tiếp theo là các đề cử cho Jane Campion (The Piano, 1994), Sofia Coppola (Lost in Translation, 2003), Kathryn Bigelow (The Hurt Locker, 2010) và Greta Gerwig (Lady Bird, 2018). Kathryn Bigelow là người phụ nữ đầu tiên chiến thắng tại Hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất, và sau 21 năm, Chloé Zhao là nữ đạo diễn tiếp theo giành chiến thắng với bộ phim Nomadland lấy cảm hứng từ dân du mục. Chloé Zhao cũng đã làm nên lịch sử khi là nữ đạo diễn châu Á đầu tiên giành tượng vàng Oscar.
Ngoài ra, Lễ trao giải Oscar năm 2021 cũng xác lập kỷ lục về con số những đề cử dành cho phái đẹp, khi có tới 70 phụ nữ nhận được tổng cộng 76 đề cử.
Nhiều tác phẩm điện ảnh bom tấn, rất thành công về mặt doanh thu trong những năm vừa rồi cũng đều được làm nên dưới chỉ đạo cuả các đạo diễn nữ hoặc đồng chỉ đạo với đạo diễn nam. Nữ đạo diễn Patty Jenkins gặt hái nhiều thành công với bộ phim siêu anh hùng Wonder Woman (2017), mang hình ảnh nữ chiến binh trở thành một biểu tượng đại chúng. Bộ phim lập kỷ lục doanh thu ra mắt nội địa cao nhất thực hiện bởi một nữ đạo diễn (103,3 triệu USD), và cũng là phim chuyển thể từ truyện tranh có nhân vật nữ chính đạt doanh thu mở màn cao nhất.
Các tác phẩm ăn khách khác có thể kể tới Frozen II (doanh thu toàn cầu trên 1,24 tỷ USD, do nữ đạo diễn Jennifer Lee đồng chỉ đạo với nam đạo diễn Chris Buck); Captain Marvel (trên 1,12 tỷ USD, do nữ đạo diễn Anna Boden cùng chồng là Ryan Fleck chỉ đạo); Hustlers (trên 157 triệu USD, Lorene Scafaria làm đạo diễn)...
“Các nhà làm phim đang tiếp tục chứng minh rằng tài năng to lớn không bị ràng buộc bởi giới tính, chủng tộc, hay bất kỳ phân loại nào khác”. Đó là ý kiến từ Shawn Robbins, nhà phê bình kỳ cựu tại Boxoffice.com. Năm 2020, Regina King trở thành người phụ nữ da màu thứ hai được đề cử giải Quả cầu vàng trong hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất với “One night in Miami…” - cũng là bộ phim đầu tay do cô làm đạo diễn. Với sự nghiệp bền bỉ kéo dài 30 năm, King đã đạt nhiều giải thưởng lớn về diễn xuất, đồng thời là đạo diễn các tập phim nổi tiếng như “Southland”, “Scandal”, “Animal Kingdom”, “This Is Us”, “Shameless”, “The Good Doctor” và “Insecure”.
Năm 2021 chứng kiến những thành tựu mới đáng trân trọng được làm nên bởi phái nữ. Giải Cành cọ vàng - danh hiệu cao quý nhất tại LHP Cannes - được trao cho bộ phim mang góc nhìn dị biệt “Titane” của nữ đạo diễn người Pháp Julia Ducournau. Bộ phim vượt qua 23 ứng viên để giành chiến thắng, đưa Julia Ducournau trở thành nữ đạo diễn thứ 2 trong lịch sử giành được giải thưởng danh giá này. Trưởng ban giám khảo Spike Lee phải cảm thán: “Sự điên rồ của Julia Ducournau đã chiến thắng tôi. Việc cô ấy là phụ nữ không được tính đến trong các cuộc thảo luận ”.
“Đừng bỏ lỡ nhân tài vì sự thiên vị chủ quan"
Trong nhiều năm qua, Hollywood liên tục báo động tình trạng mất cân bằng về giới trong ngành công nghiệp điện ảnh, nhất là câu chuyện của các đạo diễn phim. Những vấn đề về giới tính hay màu da được tranh cãi nhiều lần không nên trở thành một rào cản với các nhà làm phim nhiệt huyết. “Đừng bỏ lỡ nhân tài vì sự thiên vị chủ quan" là tiếng nói từ Stacy L.Smith - giáo sư nghiên cứu nhiều báo cáo về sự bất bình đẳng trong làng giải trí. Những chiến thắng của phái nữ đang góp phần cổ vũ những thế hệ nhà làm phim mới, mang đến sự đa dạng cho thị trường điện ảnh.
“Female gaze" - Góc nhìn tinh tế từ nhà làm phim nữ & sự nhạy bén với các vấn đề xã hội
Ở “Portrait of Lady on Fire”, bộ phim chính kịch cổ trang có cái nhìn rất tinh tế, nhạy cảm qua con mắt của nữ đạo diễn người Pháp Céline Sciamma. Bộ phim mang tới những hình ảnh đẹp, tinh tế về tình yêu và nghệ thuật, đan xen trong bối cảnh những năm cuối thế kỉ 18 ở Anh - khi phong trào nữ quyền đã đang gây tranh cãi trong các cuộc tranh luận chính trị ở cả Pháp và Anh. Điểm chạm tinh tế về bối cảnh cùng thủ thuật “female gaze" - áp dụng góc nhìn của nhà làm phim nữ - đã chạm sâu vào những ham muốn, ý nghĩ của phái nữ một cách thật sâu sắc và khác biệt.
Sự cuồng loạn đập tan ranh giới
“Tôi là một người đạo diễn. Tôi làm phim vì đó là tôi, không phải vì tôi là phụ nữ”, và Julia Ducournau đã làm nên bộ phim “Titane" theo cách không né tránh, không giới hạn và cuồng loạn về ý tưởng. Trong điện ảnh, sự phá vỡ chuẩn mực của cô đã đập tan định kiến giới, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ. Là cái tên sắc bén trong thể loại “body horror" thể hiện trong “Raw" và Titane", cách Ducournau truyền tải vừa kinh dị một cách cận cảnh vừa nhân văn, đi sâu vào nỗi sợ trong tâm lý khiến người xem phải đặt câu hỏi, từ đó tạo ra tính biểu tượng và nét thanh lịch “khác thường".
Tinh thần độc lập và ý chí "thoát ly" mạnh mẽ
Chuyến đi của nhân vật Fern trong Nomadland bắt đầu khi bà mất việc, và bạn cũng không cần phải đoán già đoán non các khúc ngoặt tình tiết, bởi cuộc du mục diễn ra rất bình thường, rong ruổi trên chiếc xe tải. Những cuộc gặp gỡ vụn vặt, khoảnh khắc trầm tư đơn độc làm nên tính chân thật của bộ phim, khiến người xem bất giác được soi lại chi tiết nhỏ ý nghĩa trong cuộc sống của mình. Kết quả đó ẩn sau quá trình nghiên cứu đời sống thật “người", thật lăn xả cùng với việc bỏ đi những những khuôn sáo, cấu trúc câu chuyện tiêu chuẩn. “Nomadland" đã đoạt được nhiều giải thưởng quan trọng trong các lễ trao giải danh tiếng, được nhiều báo lớn đưa vào danh sách Phim hay nhất năm 2020.
Hơn cả những chiến thắng lẫy lừng tại loạt lễ trao giải lớn, "Nomadland", với tinh thần du mục, là cảm hứng cho tiếng nói tự do, sự kết tinh đẹp của văn hoá và đa dạng giới, hơn cả là sự "thoát ly" khỏi những thiên vị và chuẩn mực cũ kỹ mà người ta cho là điện ảnh. Sự "nổi lên" của các nhà làm phim nữ, vì vậy, không chỉ tạo ra các bộ phim mới, mà còn làm cho không gian điện ảnh trở nên nhiều tầng lớp, sống động hơn.
Thành quả được đón nhận của những nữ đạo diễn trên góp phần khuyến khích thế hệ nhà làm phim mới xoá đi rào cản, tự do thể hiện ý tưởng. Trong hơn 10 năm qua, nền công nghiệp giải trí đã đang đối diện với nhiều điều tiếng, sự mất cân bằng về giới tính và chủng tộc luôn là vấn đề nổi cộm. Trong năm 2020, tỷ lệ phụ nữ làm đạo diễn phim (tại Mỹ) là hơn 20% - cao hơn 5% so với năm trước đó và là mức cao nhất được ghi nhận, đánh dấu sự cải thiện về cân bằng giới tính trong nhiều năm qua. Chúng ta có đủ dấu hiệu để kỳ vọng vào nền điện ảnh sẽ khởi sắc, xoá đi những ranh giới định kiến để đón nhận những tiếng nói mới trong tương lai.
Bài: Y My
