Gia tài của Ngoại: Yêu thương gửi những người bà, người mẹ...

Không gắn nhan đề "dành tặng" nhưng bộ phim của đạo diễn Pat Boonnitipat thật sự là món quà tri ân chân thành nhất dành cho người thân, đặc biệt là các bà các mẹ - những phụ nữ Á đông tận tụy và dành trọn cuộc đời cho hai chữ "gia đình". "Gia tài của Ngoại" (tựa gốc: How To Make Millions Before Grandma Dies) vừa ra rạp Việt hôm 7 tháng 6 nhưng nhanh chóng giành được cảm tình của phần lớn khán giả đủ mọi lứa tuổi. Thành công này khiến cho dòng phim gia đình trở thành thể loại phim gây thương nhớ trong cộng đồng yêu phim tại Việt Nam, sau loạt các tác phẩm như "Đêm tối rực rỡ", "Một điều ước"... 

Đáng nói, cách triển khai và kể chuyện trong "Gia tài của Ngoại" thật sự là bài học lớn cho những nhà làm phim Việt, vì chạm đến đề tài rất dễ sa đà vào thương cảm, sến súa... song tác phẩm lại hiện lên một cách nhẹ nhàng, ý nhị mà cũng lắm khắc khoải, bi ai. Không chỉ dành cho lứa khán giả trẻ, phim còn chiếu cả phiên bản lồng tiếng, như một cách lay động tầng lớp khán giả lớn tuổi hơn. Đó cũng là cách để các thế hệ xích lại gần, gieo cho nhau nhớ về tình cảm thiêng liêng, thuần khiết. 

Mở đầu phim, câu chuyện ngay lập tức dẫn dắt chúng ta đến mộ phần của gia đình bà Amah nơi bố mẹ bà được chôn cất trên mảnh đất màu mỡ, xanh mướt. Tại đây, bà Amah nhắc nhở con cháu về việc tảo mộ hàng năm, đó là nghĩa cử mỗi năm chỉ một lần nên khẩn thiết mọi người đến vì tấm lòng hơn là bổn phận. Như một điềm báo, sau hôm ấy, bà phát hiện ra mình bị ung thư ruột giai đoạn cuối, gần như không còn khả năng chữa trị dứt điểm mà chỉ có thể hóa trị để giảm thiểu cơn đau. Lúc này, ba người con của bà là Kiang - con trai cả, Chew - con gái kế và Soei - con trai út đều viện lý do bận rộn nên không thể một mình đưa đón mẹ đi trị liệu. Rốt cuộc, chỉ có mỗi Chew và con trai của cô là M, chấp nhận bỏ thời gian để chăm sóc bà Amah. 

Nhìn thấy thằng cháu ham chơi, lười lao động ngày ngày đến... làm phiền, rồi xin ở lại, ban đầu bà Amah không đồng ý, nhưng khi biết được sự thật về bệnh tình có thể trở nặng của mình, bà im lặng chấp nhận, nhưng sâu bên trong là toan tính cho chính mình và cả những người thân yêu còn ở lại. Cứ thế, mỗi sáng sớm, M cùng bà ngoại ra chợ bán cháo. Mỗi ngày, M nấu nước ấm để pha trà cho ngoại, khi thì lau mình cho bà... tất thảy công việc trước giờ cậu chưa từng làm, hoặc làm trong sự gượng ép thì dần dà, đó lại là niềm yêu thích của M. Cậu tin rằng thời gian mình bỏ ra cho ngoại sẽ được hồi đáp xứng đáng, trong khi với bà Amah, thời gian quý báu này là lúc bà nhìn lại bản thân mình, và những đứa con đứa cháu để quyết định có nên hy sinh một lần nữa...

Từ khi Kiang, Chew và Soei có cuộc sống riêng, mỗi dịp Tết đến là mỗi lần bà Amah lại thui thủi ăn đồ ăn dư thừa một mình. Sống trong cảnh đơn lẻ khiến cho bà quên đi việc phải chăm sóc bản thân, dẫn đến chuyện ăn uống không khoa học, lâu dần theo thời gian phát triển thành mầm bệnh. Thậm chí, khi còn trẻ, dù rất mê món thịt bò nhưng bà vẫn quyết tâm "nhịn" suốt đời để cầu phước lành cho con cả Kiang mau chóng khỏi bệnh nặng. Dù biết tâm ý của thằng cháu trai M không thiện lành bao nhiêu nhưng bà vẫn bỏ qua, và tin rằng rồi tình yêu thương sẽ cảm hóa. 

Đó cũng là cách suy nghĩ của một người mẹ, người bà, thậm chí là người con. Cho nên dẫu đứa con út Soei cờ bạc và nợ nần chồng chất, bà vẫn quyết tâm để lại căn nhà gắn liền cuộc đời bà cho Soei, mặc Kiang tức giận quyết từ mặt, hay ngay cả M, chỉ vì khao khát có được tài sản mà quên đi nghĩa cử của một người cháu. Dù con cháu ra sao, bà Amah đã quyết định đi theo tiếng gọi của con tim mình, bà chìa cánh tay ra để cứu lấy Soei lúc túng quẫn, xem như là điều cuối cùng bà có thể giúp con mình. Với Kiang, vừa là anh cả trong nhà, vừa có cuộc sống sung túc hơn hẳn hai người em, việc hy sinh là điều bà đang muốn "dạy" cho Kiang. Vậy Chew thì sao? Đứa con gái duy nhất mang cháu trai cho bà, cũng là người con duy nhất thành tâm với bà, cuối cùng vẫn không có gì trong tay? 

Khó trách những người bà người mẹ, bởi dù cuộc sống hiện nay đã giảm bớt đi gánh nặng về việc phải sinh con trai, hoặc xem nhẹ con gái... song vẫn sẽ còn những nếp gia đình, nơi người phụ nữ luôn phải chịu đựng sự bất công và cho đó là điều mà họ cần hy sinh. Tất nhiên bộ phim không cổ súy cho câu chuyện "trọng nam khi nữ", vì ở nhân vật Mui, chúng ta thấy được mọi tình huống đều có thể dần thay đổi, và tình yêu thương thì sẽ luôn san sẻ cho tất cả, bất phân biệt giới tính.

M tuy lêu lổng, song cậu lại là người chứng kiến tất cả mọi chuyện. M ngây ngô viết vào tờ giấy khấn xin Đức Phật rằng mong cho bà ngoại trúng số độc đắc. Ngây ngô đấy nhưng đâu đó lại thật buồn, thật đáng thương.  M ở nhà bà chỉ vài tháng, nhưng cậu nhìn thấy mọi thứ bà giữ lại ở căn nhà, vật dụng dù hư hỏng, cũ kỹ, bà vẫn để lại mà không chịu vứt bỏ, như thế sợ mất đi thứ gì đó của quá khứ hạnh phúc bên cạnh người thân, con cháu. M thương mẹ, vì biết đồng lương ít ỏi mẹ kiếm được mỗi ngày, cũng y như số tiền ngoại dành dụm bao năm bán cháo mới có được vài trăm nghìn baht. M là người duy nhất, không phải các con của bà, dang cánh tay vực bà dậy, đưa bà về với ngôi nhà nhỏ của mình... Cử chỉ cao đẹp đó sẽ là một phần trong việc xóa nhòa đi thành kiến về nữ giới trong gia đình. 

Ngoài cảnh flashback được dựng theo kiểu xuyên không, thì "Gia tài của Ngoại" không sử dụng ngôn ngữ điện ảnh cao siêu, bởi lẽ bộ phim muốn truyền tải cảm xúc gần gũi, thuần khiết nhất nên đã lựa chọn lối kể chuyện trực diện, song vẫn đặt để nhiều chi tiết đắt giá, cho thấy Pat Boonnitipat thật sự thấm nhuần điều mà anh muốn kể thông qua tác phẩm này. Đó là góc nhìn về bà Amah - một kiếp người, từ khi sinh ra là phụ nữ, xem như đã chịu cảnh thua thiệt vì các định kiến giới của xã hội. Không chỉ dừng ở đó, lựa chọn cái kết phim cũng giúp Pat Boonnitipat ghi điểm bởi tư duy dứt khoát, rõ ràng và không cố đi theo giáo điều. 

Trong phim, bà Amah từng ước ao một mảnh đất nhỏ để chôn cất chính mình, không phải vì tham vọng sự phô trương vô nghĩa, mà bà ngầm ý muốn ngôi mộ của mình đủ rộng rãi, đủ đầy con cháu sau nhiều năm, nhiều thế hệ... vẫn có thể đến thăm bà, quây quần bên cạnh. Quan điểm của đa số con cháu phương Đông là ngôi nhà của bố mẹ thường được giữ làm nhà thờ nguyện, nhưng trong phim bà Amah sẵn sàng tặng cho con trai út, và chuyển về ở với Chew. Thực ra, bà không còn cần ngôi nhà ấy nữa, bà muốn rằng khi cả tâm trí và thể xác rời đi, sẽ tìm bến đỗ mới để an yên ở lại. Nếu giữa căn nhà cũ, con cháu sẽ không có cơ hội tảo mộ và thăm bà như cách bà thăm bố mẹ mình. Đó cũng là chi tiết khiến "Gia tài của Ngoại" gây tranh cãi, song tất cả đều quy về quan niệm riêng của từng gia đình, từng hoàn cảnh.

Diễn xuất của diễn viên gạo cội Usha Seamkhum và sao trẻ Putthipong Assaratanakul trong vai bà - cháu, góp một phần lớn đẩy cảm xúc người xem ở nửa cuối phim, trong khi đó nửa đầu phim diễn ra chậm rãi, từ tốn nhưng không hề thiếu sức hút. Đó là sự duyên dáng, hóm hỉnh rất đỗi vừa phải, giúp phim dễ xem, không quá căng thẳng. "Gia tài của Ngoại" khép lại bằng nỗi niềm man mác, bởi đời nhẹ khôn kham, nếu lột tả nỗi đau quá bi lụy, phim sẽ dễ mang cảm giác ám ảnh, nặng nề. Xem xong tác phẩm này, mới thấy, tình yêu thương xuất phát từ trái tim, rồi cũng sẽ được hồi đáp, không bằng cách này hay cách khác. Hãy mở lòng, và đừng nghĩ ngợi quá nhiều vào kết quả!