Beyoncé và cuộc khám phá bản nguyên âm nhạc đồ sộ
Không phải Rap, Hip-Hop hay R&B, mà Country mới là điểm sáng cho năm 2024. Từ sự chuyển hướng của Beyoncé, Lana Del Rey cho đến sự trở lại của Kacey Musgraves, Sheryl Crow... Năm nay chính là thời điểm mà dòng nhạc từ lâu bị cho ra rìa ở các giải thưởng âm nhạc có thể vực dậy. Nhưng thông qua đó, những gì từng bị che giấu cũng được phát lộ và hiện rõ lên.
Địa chấn đến gần
1 tuần có thể là khoảng thời gian nhanh như chim bay mà ít người nhớ, nhưng trong tháng qua nó đã dồn dập với nhiều sự kiện. Khi Lana Del Rey trắng tay hoàn toàn ở Grammy 2024 dẫu album “Did You Know That There's a Tunnel Under Ocean Blvd” được đánh giá cao, thì người hâm mộ đã an ủi nhau sẽ cùng đợi đến “Lasso” – album nhạc đồng quê mà “sầu nữ” thông báo mình sẽ phát hành chỉ trong năm nay, ra mắt để phục thù lại. Trước đó đĩa đơn mở đường là bản cover ca khúc kinh điển “Take Me Home, Country Roads” của John Denver đã được ra mắt như ngầm báo hiệu cho sự chuyển hướng.
Tuy vậy chỉ một tuần sau, ở khoảng nghỉ giữa hiệp của Super Bowl, người ta không chỉ nhớ đến sự xuất hiện của Taylor Swift để cổ vũ cho đội Chiefs, màn trình diễn gợi nhớ một thời vàng son của R&B 2 thập niên trước đến từ Usher, mà còn là sự trở lại của Beyoncé, với “Act II” của dự án “RENAISSANCE” đã được khởi động từ năm 2021. Trong một quảng cáo phải mất 30 triệu USD để có được sự xuất hiện của nữ nghệ sĩ, không phải biên bản AI của Beyoncé hay kiểu búp bê Bar-Bey sẽ làm bùng nổ cả mạng xã hội, mà chính là việc “tháo xích” dự án mới nhất của nàng Ong chúa.
Trong suốt sự nghiệp kéo dài 3 thập kỷ qua, để trở thành người chiến thắng nhiều giải Grammy nhất, để là một nữ nghệ sĩ với các concept album ấn tượng và độc đáo nhất, thì Beyoncé không thể không là một mastermind. Theo đó ngay phần đầu tiên của “RENAISSANCE”, bên cạnh trang phục tua rua cũng như ánh kim phù hợp cho những sàn nhảy đúng phong cách house, dance và ballroom, thì nữ ca sĩ cũng ngồi trên ngựa, đội nón cowboy. Chỉ là hình tượng rất John Wayne này không phải ai cũng tinh ý nhận ra, để rồi khi xuất hiện ở đêm trao giải Grammy và cú đánh úp bất ngờ tại Super Bowl, thì “Act II” của “RENAISSANCE” mới khiến cho người hâm mộ thực sự ngã ngửa.
2 đĩa đơn mới trong toàn bộ 16 bài hát cũng được Ong Chúa chính thức phát hành. Người ta có thể gọi Beyoncé thử nghiệm đa dạng dòng nhạc, nhưng điều hay là ở mỗi thể loại, thì nữ ca sĩ luôn tạo ra được dấu ấn rất riêng. Từ “Daddy Lessons” thuộc đĩa “Lemonade” cho đến “16 Carriages” và “Texas Hold’em” trong dự án mới, country của Beyoncé không giống với những nghệ sĩ đến từ Nashville, mà là những âm hưởng đậm đặc bản nguyên. Đó là âm thanh của guitar thép, của đàn banjo, của nhịp giậm chậm đậm tính Phi châu... Ngoài ra nó cũng mới mẻ với cách hát có một không hai trong những đoạn vibrato và melissa điêu luyện mà chỉ một nghệ sĩ dành 2 thập niên chinh phục nhạc R&B của nước Mỹ mới có thể làm.
Do đó country của Lana Del Rey, của Beyoncé, của Kacey Musgraves hay Sheryl Crow đều là những ngã tương đối khác nhau. Trong khi Musgraves hay Crow là biểu tượng của âm nhạc miền Nam được hát bởi người da trắng cùng với nhiều nghệ sĩ khác thường xuyên làm nên buổi tiệc ACM thường niên, Lana Del Rey lại thơ mộng hóa những chất liệu này, thì Beyoncé lại đem âm nhạc trở về nguyên bản. Country của Ong Chúa chính là dấu ấn của chế độ nô lệ, là sự hoang dại và tính cuồng nhiệt của những đêm dài ngồi bên đống lửa sau một ngày dài đã hái xong bông hoặc bị bóc lột. Vì thế dự án của Beyoncé không chỉ là sự chuyển hướng chỉ vì hợp thời, mà còn là sự truy tầm danh tính của bản thân mình, của cộng đồng mình.
Back to Basic
Điều này không hẳn khó hiểu, bởi từ khi phát hành “RENAISSANCE”, nữ ca sĩ đã dự trù trước dự án lớn này sẽ gồm 3 phần, và mỗi một phần sẽ là một dòng nhạc từng bị ngộ nhận thuộc về da trắng. “Act I” đã được ra mắt chính là âm nhạc trong những sàn nhảy mà người da đen và người đồng tính thường đến để quên hẳn đi những sự áp bức đến từ xã hội. Tiếp nối điều đó, “Act II” với dòng Country cũng sẽ đem nó trở về bản nguyên, và “Act III” mà nhiều khả năng sẽ là dòng soul, thứ mà những người da trắng tự đặt cho mình cả một dòng mới với tên rất kiêu – blue-eyed soul.
Nói về dòng soul, tương truyền trong làng âm nhạc US-UK có một cuộc chiến luôn luôn xảy ra một cách ngấm ngầm giữa 2 nghệ sĩ vô cùng nổi bật. Đó là Adele và Jazmine Sullivan. Một bên là họa mi nước Anh với bộ ba “19”, “21”, “25” khuấy đảo toàn cầu, một bên là một trong những nhạc sĩ R&B/Soul thiên tài của nước Mỹ. Điều đáng nói là mỗi khi Adele ra mắt một album mới, thì không biết vô tình hay cố ý, Sullivan cũng sẽ có dự án mới. Trong khi Adele tận hưởng danh tiếng, thì Sullivan chỉ mới được hưởng trái ngọt với “Heaux Tales” trong vài năm qua. Tuy 2 nghệ sĩ chưa bao giờ chia sẻ về trải nghiệm này, nhưng dòng nhạc soul cả 2 cùng hát chính là nguồn cơn gắn số phận họ lại cùng với nhau.
Trong khi khởi phát từ người da màu, thì soul đối với người Anh nói riêng và da trắng nói chung đã trở thành blue-eyed soul một cách đặc biệt. Việc nên tôn vinh bản gốc hay là bản sao vẫn là câu hỏi muôn đời bỏ ngỏ. Trong trường hợp của Beyoncé, nhạc country của nữ ca sĩ với dòng tạm gọi là country - Nashville cũng nằm ở thế lưỡng nan tương tự như thế. Trong khi Post Malone, Lana Del Rey - những người vô tình là người da trắng) chuyển sang country tương đối đơn giản, thì Lil Nas X hay Beyoncé lại bị coi là không chính thống và không nhận được nhiều sự ủng hộ. Bản hit “Old Town Road” dẫu có sự xuất hiện của thân phụ Miley Cyrus thì vẫn bị coi là 1 bản pop thuần túy, trong khi sau phần trình diễn “Daddy Lessons” tại ACM Award 2016, thì dẫu hát cùng nhóm nhạc huyền thoại The Chicks, nhưng Ong Chúa cũng không tránh khỏi việc bị chỉ trích “đó không phải là dòng nhạc đồng quê”.
Điều này thêm một lần nữa đặt lên bàn cân về việc lãng quên nguồn gốc chính thống của dòng nhạc này. Theo đó nhạc đồng quê đã bị thống trị bởi người da trắng lâu dài đến nỗi người ta chỉ biết nó có trung tâm duy nhất là ở Nashville, trong khi những người da đen vốn là “tổ mẫu” lại bị xem nhẹ ở thể loại này. Điều đó minh chứng rất rõ ở Grammy năm nay, khi không chỉ có Beyoncé xuất hiện với mũ cao bồi, có lời hứa phục thù của Lana Del Rey, mà còn là sự xuất hiện của Tracy Chapman – một huyền thoại khác của dòng country – trình diễn cùng với Luke Combs bản hit 20 năm tuổi “Fast Car” của mình. Điều đặc biệt là nó chưa từng lọt vào bảng xếp hạng của nhạc country từ khi ra mắt, và chỉ khi 1 giọng ca miền nam da trắng tiến hành hát lại, thì nó mới có được vị thế ấy.
Có thể thấy rằng trong quá khứ cũ, từng có một lịch sử đáng quên về việc phân biệt chủng tộc cũng như giới tính mà dòng nhạc này và những người đứng sau tự mình đặt ra. Với Beyoncé, đó không chỉ là những sự chỉ trích ở ACM 2016, mà gần đây nhất, một đài phát thanh chuyên về country cũng đã từ chối phát ca khúc mới của nữ nghệ sĩ. Tuy đã giải thích vì không hề biết 2 bài hát này thuộc dòng country, nhưng nếu không có bệ phóng là nữ nghệ sĩ lớn nhất nước Mỹ, thì điều tương tự đối với Chapman liệu có lặp lại? Điều này gần như chắc chắn cũng sẽ diễn ra trong bối cảnh mà country cũng dần mất đi sức hút, khi hạng mục Album của năm tại Grammy vài năm gần đây còn không có đề cử nào thuộc dòng này, sau khi Kacey Musgray, Lady A, Little Big Town... ngày càng nhập nhằng giữa nhiều dòng nhạc.
Do đó việc Beyoncé đến với country không chỉ là sự chuyển hướng để tìm một hướng đi khác khi nữ nghệ sĩ đã hết cảm hứng, mà đó còn là một sự trở lại hoàn toàn thuần nguyên cũng như tinh khiết với những giá trị đã tạo nên cô. Cũng như những concept khác, có thể tin rằng “Act II” của “RENAISSANCE” sẽ là một bản hùng ca có nhiều lớp lang nhằm ghi tạc lại lịch sử của người da màu trong lịch sử Mỹ, với những dấu ấn, phong cách cũng như chủ đề vô cùng đặc biệt. Một kỷ nguyên mới và ảnh hưởng mới, từ nguyên gốc đến cải biên, góp phần mang lại sức sống cho dòng nhạc này.
