Váy Đen: “Tại sao một người mẹ lại được phép buồn cơ chứ?”

Những tuần đầu sau sinh, cơ thể người mẹ vẫn còn đau đớn và kiệt quệ. Nhìn sang đứa con bé bỏng nằm bên cạnh, cô không hề thấy vui vẻ, ngược lại là cảm giác trống rỗng, buồn chán. Cô không muốn gần gũi con. Tiếng khóc của đứa trẻ khiến cô gần như mất ngủ cả đêm. Đã có một giây phút thoáng xuất hiện trong đầu: giá như không có đứa trẻ thì tốt biết mấy. Cô quay sang người chồng bên cạnh đang nằm ngáy o o một cách ngon lành và cảm thấy tủi thân. Nước mắt cứ rơi và cô biết có thể mình đang mắc trầm cảm sau sinh. 

Những người có trải nghiệm sau sinh như cô không ít, nhưng chúng ta chẳng mấy khi nghe được những lời tâm sự về giai đoạn khó khăn nhất của hành trình chuyển giao để thành một người mẹ.

Gần đây, chúng ta biết nhiều hơn về căn bệnh trầm cảm. "Nhờ" đại dịch Covid-19, dường như trầm cảm được mọi người coi như một căn bệnh cần quan tâm nhiều hơn trước. Chúng ta cũng được nghe tới những trường hợp người mẹ mắc trầm cảm sau sinh và để lại hậu quả rất đáng tiếc như bất kỳ ai mắc bệnh trầm cảm. Như gần đây nhất là trường hợp người mẹ giết con rồi tự tử tại HCM trong tháng 2 vừa qua. 

Trầm cảm sau sinh là một bệnh khá phổ biến ở phụ nữ sau khi sinh nở. Theo thống kê của các nghiên cứu trên thế giới, có khoảng 10-15% phụ nữ sau sinh có khả năng mắc trầm cảm sau sinh. 

Chúng ta ít được biết rằng trầm cảm có nhiều mức độ, không phải cứ ai mắc trầm cảm đều là dẫn tới trường hợp nặng. Chúng ta cũng ít biết khi nào trầm cảm sẽ đến với mình, mặc dù mọi người đều cảnh báo cẩn thận giai đoạn sau sinh. 

Đầu tiên cần phân biệt hai khái niệm “trầm cảm sau sinh" và “thoáng trầm buồn sau sinh” (baby blues). 

• Thoáng trầm buồn sau sinh (baby blues) hay ủ rũ sau sinh là một hội chứng xuất hiện ở những bà mẹ mới sinh. Hội chứng này thường khởi phát trong vòng 2-3 ngày đầu sau sinh và có thể kéo dài tới 2 tuần. Baby blues là khá phổ biến ở những bà mẹ mới và chúng sẽ mau chóng kết thúc khi bạn bắt đầu làm quen với nhịp điệu của cuộc sống bỉm sữa.
• Trong khi đó, trầm cảm sau sinh lại là một tình trạng về sức khỏe tinh thần nghiêm trọng hơn thường xuất hiện trong 3 tháng đầu và trong năm đầu tiên sau sinh. Căn bệnh trầm cảm sau sinh có thể kéo dài và nếu không được chữa trị kịp thời có thể dẫn tới nguy cơ tiến triển thành căn bệnh tâm thần nặng và mạn tính.

Những dấu hiệu phổ biến của trầm cảm sau sinh theo Centers for Disease Control and Prevention gồm: 

• Cảm thấy buồn, mất hy vọng, quá sức, có lỗi hay tức giận
• Thường xuyên khóc 
• Cảm giác trống rỗng và mất kết nối với con, không muốn ở gần con hoặc cảm thấy lo lắng sẽ làm hại con 
• Cảm thấy không có khả năng hoặc không đủ sức trong việc chăm sóc con, bao gồm cả cảm giác có lỗi khi không “đủ tốt” cho con
• Những triệu chứng cơ thể không được giải thích như đau đầu, buồn nôn, và đau bụng 
• Cảm thấy không thể tìm thấy niềm vui trong bất kì hoạt động này hoặc rút lui khỏi người khác
• Không có năng lượng, gặp vấn đề về tập trung
• Trải qua những khó khăn trong việc ngủ, bao gồm khả năng không thể vào giấc

Điều đáng nói là trầm cảm sau sinh không chỉ ảnh hưởng tới người mẹ mà còn để lại hậu quả tới người con. Trẻ sơ sinh có thể bị sợ hãi và lo âu, trong khi trẻ lớn hơn có thể gặp phải các vấn đề về cảm xúc và phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề (theo Parents.com). 

Nhưng tại sao chúng ta ít nói về trầm cảm sau sinh? Bao gồm cả chính người mẹ và người nhà của họ. Một trong những nguyên nhân có thể dự đoán được là bởi những quan điểm cho rằng những người mẹ mới rồi sẽ tìm được cách thoát ra được tình trạng này. Nhưng kể cả việc làm mẹ là bản năng đến đâu thì hành trình này sẽ luôn quá sức và nếu không có sự hỗ trợ kịp thời rất nhiều yếu tố có thể khiến sức khỏe tinh thần của những người mẹ đáng báo động.

Giai đoạn mang thai 9 tháng 10 ngày là những ngày tháng thấp thỏm lo âu với rất nhiều bà mẹ. Trong đó họ có thể gặp phải rất nhiều khó khăn, thử thách ngay cả khi trước khi sinh. Những điều này cũng đóng góp vào là nguyên nhân khiến họ dễ mắc trầm cảm sau sinh. 

Theo New York Times, trước và sau sinh bạn có thể gặp những rủi ro sau: 

• Những sự kiện căng thẳng trong cuộc sống, bao gồm cả sang chấn lúc sinh nở 
• Thiếu sự hỗ trợ cần thiết, bao gồm cả việc là mẹ đơn thân hoặc từng trải qua những ngược đãi gia đình
• Lịch sử trầm cảm của bản thân và gia đình
• Gặp khó khăn trong giai đoạn thai kỳ, sinh nở, bao gồm sinh non hoặc con phải nằm viện sau sinh
• Là một người mẹ tuổi vị thành niên
• Sinh đôi hoặc sinh ba
• Gặp khó khăn trong việc có thai

Những rủi ro trên có thể xảy đến với bất kỳ ai, bất kì thời điểm nào. Nhưng không có nghĩa là ai đó có thể nói với bạn rằng “Chuyện đó là bình thường mà, ai mà chẳng phải trải qua" thậm chí tệ hơn, quan điểm“trầm cảm là yếu đuối” vào những tuần đầu tiên, hay những tháng đầu tiên sau sinh.  Bất kì người mẹ mới nào, đặc biệt là “tập đầu” đều cần được tôn trọng những cảm xúc sau sinh. 

Những trải nghiệm trên có thể khiến cho cảm xúc trong giai đoạn này bất ổn hơn bất kì giai đoạn nào trong cuộc sống của một người phụ nữ. Sự thay đổi hormone, những đau đớn của cuộc sinh nở không như mong đợi. Như việc bạn muốn sinh thường nhưng lại phải đến bệnh viện trong tình trạng mổ cấp cứu. Chúng khiến cho bạn luôn ở trạng thái mệt mỏi và lo âu. 

Cuộc sống bỉm sữa hoàn toàn mới mẻ, bận rộn lúc nào cũng yêu cầu bạn phải căng hết não ra để hoàn thành mọi việc. Từ chuyện cho con ăn 8 tới 10 lần một ngày cũng là từng ấy lần thay bỉm/ tã cũng đủ để khiến cuộc sống bạn căng thẳng. Nhất là khi trong tháng đầu tiên bạn hiếm khi nhìn thấy nụ cười của con. Con sẽ chỉ khóc, khóc và khóc mà thôi. Tiếng khóc không ngừng cũng là một trong những nguyên nhân khiến các bà mẹ căng thẳng hơn. Tiếng khóc cũng khiến cho bạn thiếu ngủ, giấc ngủ bị chia nhỏ 2-3 tiếng theo mỗi lần con khóc đòi ăn có thể khiến bất kỳ cha mẹ nào bùng nổ trong giai đoạn này. 

Bạn vừa phải làm hai nhiệm vụ trong giai đoạn này: phục hồi sức khoẻ và học cách làm quen với vai trò mới. 

Phần lớn các bà mẹ sẽ nhớ về cuộc sống trước khi có con, khi vẫn còn được tự do và toàn bộ thời gian là của bạn. Nhưng đồng thời bạn cũng sẽ tự hỏi về danh tính của mình khi bắt đầu nhìn vào gương. Đó là một ai đó xa lạ, béo, xấu xí, bụng to như vẫn bầu 5 tháng, tóc thì ngày càng thưa vì rụng… bạn buồn khi không nhận ra chính mình trong gương.

Nhưng khi bạn bắt đầu làm quen với con người mới này bạn lại bắt đầu đặt ra những tiêu chuẩn “một người mẹ tốt” cần đạt được. Bản năng của người mẹ khiến bạn muốn đem lại những điều tốt nhất cho con thậm chí đáp ứng những nhu cầu của con “ngay lập tức”. Khi con đói, bạn sẽ tự trách mình không đủ sữa cho con. Khi con khóc quá nhiều, bạn sẽ tự trách và xin lỗi bản thân không đủ tốt cho con. Chính những cảm xúc “có lỗi” này đè nặng lên vai những người mẹ mới mà khó có thể rũ bỏ. 

Bên cạnh đó là những cảm xúc tiêu cực khác có thể đến từ hoàn cảnh sống. Như việc nghỉ làm để chăm con toàn thời gian. Áp lực tài chính. Mâu thuẫn gia đình. Một cuộc hôn nhân vốn không hạnh phúc. Không có sự ủng hộ về mặt tinh thần, thấu hiểu của gia đình. Bất kì điều gì cũng có thể đóng góp vào những cảm xúc tiêu cực. 

Nhưng vấn đề là khi một đứa trẻ ra đời, toàn bộ sự chú ý đều hướng về đứa trẻ, và người mẹ được mong đợi là phải có những cảm xúc hạnh phúc, tích cực. Những nỗi buồn lại bị kìm kẹp thậm chí bị chỉ trích là “yếu đuối” nếu như chẳng may mắc phải trầm cảm. Ngay chính bạn cũng sẽ luôn cố gắng để mỉm cười và LUÔN LUÔN tràn đầy năng lượng khi chăm con vì đó là điều một người mẹ nên làm. “Tại sao một người mẹ lại được phép buồn cơ chứ?”

Nhưng những nỗi buồn cũng đáng được trân trọng như niềm vui vậy. Thiếu vắng đi sự thấu cảm và ủng hộ từ phía người chồng và gia đình trong giai đoạn này có thể biến những nỗi buồn vốn nên được ôm ấp có thể thật sự trở nên tiêu cực và tiến tới trầm cảm. Đó chưa kể việc ở cữ lâu, ít giao tiếp và tiếp xúc với bạn bè, xã hội trong giai đoạn dịch bệnh, lo lắng con mắc Covid hay mất sữa do tiêm vaccine cũng có thể khiến tình trạng trầm cảm trở nên trầm trọng.