Đừng cô đơn trong thế giới giao tiếp sâu sắc
Đi tìm hình dung của cảm giác cô đơn trong thế giới hiện đại
Khi nghiên cứu về các nhà thơ lãng mạn, giáo sư Amelia Worsley (Đại học Amherst) đã phát hiện ra rằng khái niệm ‘cô đơn’ mãi đến cuối thế kỷ 16 mới xuất hiện. Thuật ngữ này được sử dụng để mô tả những nguy hiểm khi ai đó đi lạc quá xa khỏi xã hội - từ bỏ sự bảo vệ của thị trấn hoặc thành phố và đi vào vùng không xác định. Tại thời điểm đó, cô đơn được hiểu nôm na là việc “xa rời khỏi vòng tròn của những người hàng xóm”.
Worsley viết: “Sự cô đơn thời hiện đại không chỉ là việc bị gạt ra khỏi thế giới của những người xung quanh. Mà đó còn là một trạng thái luôn thấy xa lạ, lạc lõng trong vòng tròn các mối quan hệ dù cho mọi chuyện thực chất không phải như thế."
Vào cuối thế kỷ 20, khi không gian mạng ngày càng phát triển, vươn những chiếc vòi bạch tuột đi khắp thế giới, thì đó cũng là lúc khái niệm Modern Loneliness có hình dung rõ ràng hơn bao giờ hết.
Tháng 2 năm 2020, Lauv (ca sĩ kiêm nhạc sĩ người Mỹ) đã phát hành bài hát "Modern Loneliness" trước khi bản thân anh cũng rơi vào hoàn cảnh tự cách li. Lời bài hát xoay quanh cảm giác cô đơn trong thời đại hiện đại, rằng có bao nhiêu kết nối trên mạng xã hội cũng không khiến anh tìm thấy cảm giác chân thật như những mối quan hệ ngoài đời thực. Anh nói: ‘’Dường như những ngày giãn cách này, tôi đã quen với việc không thể giao tiếp xã hội như đã từng nhưng vẫn cảm thấy thật sự rất cô đơn.’’
Đứng trước đại dương tin tức, nếu vẫn giữ sự hồn nhiên và không chọn lọc, người dùng mạng xã hội dễ dàng mắc kẹt vào tình trạng quá tải thông tin. Thông tin thật giả, quảng cáo, những chiếc bẫy của tin giật gân dễ kích ứng tâm lí bất ổn, căng thẳng, thậm chí là “làm xấu đi cách chúng ta tiếp cận các hoạt động hàng ngày của mình, làm biến dạng cách chúng ta liên hệ với nhau và làm xói mòn cảm giác ổn định về bản thân." (Nhà xã hội học Simon Gottschalk của Đại học Nevada - Las Vegas với đã dành một thập kỷ để nghiên cứu các tác động xã hội và tâm lý của các công nghệ thông tin và truyền thông lên đời sống người dùng)
Về cơ bản, phúc lợi của con người phụ thuộc vào các mối quan hệ xã hội và tương tác giữa các cá nhân với nhau. Chỉ cần một mắc xích trong quá trình kết nối hằng ngày bị phá vỡ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến toàn bộ quá trình giao tiếp, kéo theo các tình trạng bệnh lí đáng ngại. Không có gì ngạc nhiên khi cô đơn trong thời gian dài làm tăng nguy cơ trầm cảm, lo lắng, mất trí nhớ, đột quỵ và bệnh tim. Vì vậy, mỗi người cần lùi lại một bước, cẩn thận xem xét chúng ta có đang ở trạng thái tích cực của sự sâu sắc trong giao tiếp không? Nhất là trong giai đoạn mà việc tiếp xúc của xã hội dường như là một điều không thể.
Nhận biết về 4 cấp độ sâu sắc trong giao tiếp
Bạn đã bao giờ tham gia một cuộc trò chuyện với ai đó và cảm thấy mất kết nối rất lớn, như thể bạn và người đó đang nói về hai chủ đề hoàn toàn không có mối liên hệ nào? Nguyên nhân có thể đến từ việc người tham gia trò chuyện đang sử dụng cấp độ giao tiếp khác nhau và việc nhận biết về 4 cấp độ này có thể giúp chúng ta định hình được cuộc trò chuyện này đang đi về đâu.
Cấp độ xã hội
Những chủ đề trong cấp độ này có thể xoay quanh thời tiết, thể thao, tin tức hoặc những điều chúng ta quan tâm. Xuất phát điểm của những chủ đề này có thể là giao tiếp hời hợt, nhưng lại vô cùng hữu ích. Vì nó cho phép chúng ta tìm thấy điểm chung (rất nhỏ) trong mối quan tâm về những việc xung quanh, giao tiếp cơ bản với người lạ hoặc thậm chí là bước sơ bộ để tham chiếu xem liệu vài dòng trò chuyện ban đầu giữa hai người có nên kéo dài thêm không.
Cấp độ tinh thần
Nếu có khởi đầu tốt từ cấp độ xã hội, chúng ta hoàn toàn có thể mở rộng chủ đề trò chuyện và thoải mái hơn một chút trong việc chia sẻ thông tin. Người tham gia có thể nói về ý tưởng, sự thật, niềm tin, kế hoạch, chiến lược và những bài học trong cuộc sống. Hầu hết các cuộc trò chuyện chuyên môn đều rơi vào cấp độ này.
Cấp độ tình cảm
Đây là mức độ mà người trong cuộc sẽ cởi mở hơn để nói về mong muốn, nhu cầu, nguyện vọng, nỗi sợ hãi và niềm vui của chính mình.
Khoảng cách giữa hai cấp độ đầu tiên và cấp độ thứ ba khá rộng vì cấp độ thứ ba là cấp độ tin cậy, thân mật, minh bạch và dễ bị tổn thương. Vì nếu may mắn, chúng ta có thể tìm được người bạn đủ thấu hiểu mình, trục vớt mình ra khỏi những suy tư mà chưa tìm được người lắng nghe chăm chú. Nhưng nếu mối quan hệ này đi đến bờ vực của lòng tin, toàn bộ nỗ lực giao tiếp trước đây đều sẽ mất đi trong phút chốc. Và điều đó có thể để lại vết sẹo trong lòng người còn lại, khiến họ muốn đóng kín ô cửa trong lòng mãi mãi.
Cấp độ tâm linh tương thông
Mức độ giao tiếp này là mức độ cộng hưởng tuyệt đối mà xã hội, tinh thần hoặc cảm xúc gần như vô trùng khỏi những cuộc trò chuyện và nhiều hơn thế nữa. Suốt quá trình chia sẻ, ý tưởng và cảm xúc không ngừng được sản sinh, và khó có thể dừng lại. Giao tiếp ở các cấp độ sâu sắc thế này cần có thời gian, sự tin tưởng và nỗ lực chứ không đơn thuần chỉ là vài ba câu nói vu vơ về chuyện thời tiết ra sao.
8 dấu hiệu bạn đang mất đi sự sâu sắc trong giao tiếp
1. Giao tiếp hời hợt ở cấp độ bề mặt và không quan tâm đến tần suất phản hồi cũng như mong đợi được lắng nghe từ người trò chuyện cùng mình. Hoặc đó là những câu chuyện không có chiều sâu, niềm vui thoáng qua, và chạy theo xu hướng.
2. Giao tiếp chỉ đề làm hài lòng người khác: người trò chuyện để mình ở thế bị động, mang đến những thông tin không có chiều sâu, phản hồi nhỏ giọt và ngắt quãng và có xu hướng giới hạn những điều mình chia sẻ. Trạng thái giao tiếp lơ lửng này có thể xuất phát từ việc đã từng bị tổn thương hoặc bị từ chối lắng nghe trong quá khứ.
3. Giao tiếp với ý niệm ‘chán ghét’, đặt mình là trung tâm của cuộc trò chuyện: không quan tâm đến quan điểm hoặc ý tưởng của bất kỳ ai khác ngoài quan điểm của bản thân. Những biểu hiện thường thấy trong nhóm này là những lời nói không kiểm soát, thiếu kiến thức, bất chấp, nóng nảy, và tự khuôn chính mình trong lối suy luận khép kín.
4. Giao tiếp theo cách ngụy trang: tạo hình ảnh hoặc cảm giác sai lệch về bản thân để tỏ ra thông minh hơn, hạnh phúc hơn, tốt đẹp hơn những người khác. Hoặc đó cũng là cách người trò chuyện chọn để tự bảo vệ bản thân khỏi những bất an của những mối quan hệ độc hại xung quanh.
5. Giao tiếp như thể bản thân là một người có quyền phán quyết người khác: hạ thấp hoặc đổ lỗi cho thiểu số có thể khiến một số người thấy dễ chịu hơn. Tuy nhiên, đi kèm với trạng thái này là nỗi sợ bị bỏ lại phía sau (FOMO), sợ mình không đủ tốt, cảm thấy mình vô hình trong mắt đám đông, không xứng đáng với những thành tựu hoặc xấu hổ về sự tồn tại của bản thân..
6. Giao tiếp trên tinh thần tham gia vào một cuộc chiến: tập trung vào chiến thắng của bản thân để 'cảm thấy tốt hơn' và không quan tâm đến các quan điểm của mọi người. Những người giao tiếp này khá cực đoan, trì hoãn, chối bỏ góc nhìn đa chiều từ những người tham gia trò chuyện.
7. Giao tiếp nhưng không học cách lắng nghe tập trung: tìm cách ngắt lời, gián đoạn hội thoại giữa chừng, thay bằng một chủ đề khác, không mang tâm đến tầm quan trọng của câu chuyện, thậm chí là biểu hiện nóng giận mất kiểm soát.
8. Giao tiếp như tuyệt vọng và chỉ muốn lấp đầy khoảng trống trong cuộc sống: luôn thấy cô đơn và truy cầu sự kết nối nhưng lại không nỗ lực tạo ra những gí trị sâu sắc trong giao tiếp của bản thân với mọi người.
Đừng cô đơn trong thế giới giao tiếp sâu sắc
Lớn lên trong thế giới công nghệ hiện đại, đi giữa ranh giới của nội hàm sâu sắc và những xu hướng chóng vánh khiến chúng ta tin cô đơn là điều không thể tránh khỏi?
Thực tế có thể không như vậy. Bởi vì cơ chế của sự cô đơn không hoàn toàn đơn giản như chúng ta nghĩ. Chúng ta vẫn thường mặc định rằng người lớn tuổi gắn liền với hình ảnh gcô đơn trong trận đại dịch. Ta mường tượng họ là những người đã qua tuổi nghỉ hưu, sống một mình, phải gặp con cháu qua màn hình điện thoại,... Ta tin thế giới hiện đại và sự tuần hoàn của thời gian đã tước đi khả năng tương tác với bạn bè và gia đình thân thiết của họ. Tuy nhiên, một cuộc khảo sát năm 2018 với 20.000 người Mỹ lại cho thấy người già ít phải trải qua cảm giác cô đơn như thế hệ trẻ mặc dù họ chỉ mới tiếp xúc công nghệ từ những năm gần nhất trong đời.
Kết quả nghiên cứu này phần nào phản ảnh một góc nhìn khác về đối tượng đang trải qua sự cô đơn trong thế giới hiện đại là người trẻ - những người sống ‘trực tuyến trong một thế giới trực quan’ với sự hậu thuẫn của công nghệ và mạng xã hội. Những người cao tuổi có nhiều trải nghiệm, có nhiều thời gian hơn để vun đắp các mối quan hệ lâu dài, trong khi những người trẻ tuổi thì không.
Ngoài ra, một nghiên cứu gần đây của National Institute on Aging cho thấy rằng sự cô đơn và sự cô lập với giãn cách xã hội dường như là hai thứ khác nhau. Điều này có nghĩa là bạn vẫn có thể nuôi dưỡng những kết nối sâu sắc trong điều kiện không thể đi ra ngoài. Mặt khác, dù bạn tiếp xúc với nhiều người trên đa nền tảng nhưng vẫn sẽ cảm thấy cô đơn. Sự cô đơn này đến từ việc thiếu các kết nối có ý nghĩa và những giao tiếp sâu sắc về mặt cảm xúc. Lùi lại một bước, hãy hỏi chính mình 4 câu hỏi sau đây để có thể cải thiện những cuộc trò chuyện hiện tại.
Bạn đã chủ động trò chuyện với những người bạn quan tâm chưa?
Một số người dùng mạng xã hội chủ động thường có những cách kết nối và thể hiện sự quan tâm theo cách riêng. Họ sẽ chủ động nhắn tin, chủ động giới thiệu mình, thường xuyên hỏi thăm, hoặc họ sẽ âm thầm quan tâm bạn thông qua bài viết, bình luận của bạn. Sự chủ động này càng trở nên cần thiết trong giai đoạn giãn cách đầy biến động khi không ai biết lúc nào sẽ lần trò chuyện cuối cùng.
Bạn đã thực sự bày tỏ điều bạn muốn một cách chân thành chưa?
Trong một số cuộc trò chuyện, đặc biệt là qua tin nhắn, chúng ta thường không thể nói rõ điều chúng ta muốn chính xác là gì. Hoặc vì cách diễn đạt vòng vo, hay quá ngắn gọn dễ dẫn đến hiểu lầm. Người khác không thể đọc hiểu hoàn toàn trái tim và tâm trí của bạn, và bạn không nên đặt kỳ vọng rằng họ phải thấu hiểu mọi điều bạn mong muốn. Hãy thử dùng những cách thức trò chuyện khác như gọi qua Zoom, Meet,... để có thể vừa nắm bắt cảm xúc của người nghe, vừa dễ dàng diễn tả câu chuyện của chính mình.
Bạn có phải là một người lắng nghe chủ động?
Lắng nghe chủ động và suy ngẫm thật kỹ trước khi phản hồi là một điều vô cùng cần thiết. Nghe thì có vẻ đơn giản nhưng không phải ai cũng có thể học được cách thuần lắng nghe, không phán xét. Tập trung vào câu chuyện của người đối diện, không vội đưa ra ý kiến hoặc kinh nghiệm của riêng bạn, mà hãy tập trung lắng nghe để có thể trò chuyện sâu hơn.
Bạn kỳ vọng gì vào những cuộc giao tiếp sâu sắc?
Nếu bạn trao một thứ gì đó với kỳ vọng rằng người nhận sẽ làm hồi đáp mình, đó không là món quà - mà là hợp đồng tình bạn. Nếu đã xác định ai đó nằm trong những mối quan hệ chất lượng của bản thân, hãy tôn trọng ý kiến và quan điểm của họ. Ngoài ra, việc đưa một góc nhìn mới hoặc góc nhìn trái ngược với người trong cuộc, cần đảm bảo rằng đó là ý kiến chân thành, và mang tính đóng góp.
Có lẽ cô đơn trong một thế giới hiện đại là điều mà nhiều người đã, đang và sẽ trải qua. Nhưng nó không hoàn toàn là vấn đề mang tính lâu dài bởi chúng ta có thể thanh lọc các mối quan hệ độc hại và dành thời gian để kết nối với những người có điểm chung với chính mình. Từ năng lượng thấu hiểu, bạn có thể tạo ra thế giới giao tiếp sâu sắc hơn cho chính mình và những người đã kết nối với bạn. Vì suy cho cùng, ý nghĩa sâu xa hơn của giao tiếp sâu sắc là tạo ra một cộng đồng.
Bài: Hoàng Thy
