"Doomsurfing" - Khi chúng ta nhìn về một đám đông hỗn loạn
Cụm từ “Seoul Halloween crowd crush” đã có trên trang bách khoa toàn thư mở Wikipedia, như một dấu mốc đau lòng vào cuối năm 2022. Chúng ta cần làm gì sau thảm kịch này?
Có quá nhiều bài học được rút ra. Từ bộ phận quản lý, hậu cần đến những người dân khi tham gia tiệc tùng, lễ hội. Sự kiện có thể được kiểm soát như thế nào, lường trước đám đông ra sao? Chúng ta cần chuẩn bị kỹ năng gì, khi rơi vào tình huống tương tự? … Nỗi hoang mang trên mạng xã hội trước một thảm hoạ cũng có tính lan truyền như hiệu ứng domino - Tựa như những gì đã xảy ra trong tâm lý của những người dân ở khu phố Itaewon ngày 29.10 vậy.
Nhìn về một đám đông hỗn loạn
Khi gặp những thảm kịch như thế này, mạng xã hội là “đài truyền hình" hiệu quả nhất, nơi ai cũng có thể đưa tin ngay lập tức và phản ứng với nội dung mình nhận được. Những video, hình ảnh phát sóng lại vụ thảm kịch chân thực, chẳng khác nào những nhà làm phim tài liệu với đề tài “gây sốc, kinh dị” nhất đang chiếu trước mắt chúng ta. Các bài đăng, bình luận về thảm kịch hút cả nghìn lượt like và hàng trăm react.
- “Tôi sẽ không vào chỗ đông người như vậy!”
- “Đông vậy thì ở nhà cho lành.”
Đó là nội dung những dòng bình luận phổ biến trên mạng xã hội lúc này. Những cảm xúc hoang mang, thương cảm, thậm chí hỉ hả vì mình đã không có mặt trong đám đông, đều có. Còn bạn, suy nghĩ đầu tiên hiện ra trong đầu bạn sau khi đọc loạt bài báo về thảm kịch Itaewon là gì?
Trong trường hợp này, một mặt, mạng xã hội là công cụ giúp người dùng nắm bắt thông tin tức thời, trực quan nhất. Mặt khác, chính bởi sự tự do bình luận và kiểm duyệt nội dung lỏng lẻo, người ta dễ dàng tiếp cận kho nội dung tiêu cực, gây sốc trên mạng xã hội chỉ bằng thao tác tìm kiếm đơn giản. Sự tò mò tự nhiên cùng cảm giác sợ bị bỏ lỡ (FOMO) khiến vòng xoáy thông tin như kéo dài bất tận.
Bạn chỉ thực sự “thức tỉnh” khi nhận dòng thông báo: Thời gian sử dụng điện thoại trung bình tăng x%. “Thời gian trung bình mọi người dành cho thiết bị di động là 4,8 giờ/ngày,” theo số liệu của Bộ thông tin và truyền thông Việt Nam vào năm 2021.
Từ “doomscrolling” - cám dỗ của thời đại số
Theo định nghĩa của từ điển Merriam-Webster, doomsurfing và doomscrolling là "những thuật ngữ mới đề cập đến xu hướng tiếp tục lướt (đọc) những tin tức xấu, mặc dù tin tức đó khiến người đọc phiền muộn, chán nản”. Theo Merriam-Webster, trong thời gian gần đây, nhiều người đang bị cuốn vào việc đọc liên tục các tin tức tiêu cực về COVID-19 mà “không có khả năng dừng lại”.
Những diễn biến số xoay quanh sự kiện đau lòng tại Itaewon luôn được cập nhật trong những ngày qua chính là minh chứng rõ nhất cho nhu cầu doomsurfing. Doomsurfing chắc chắn không thể ngăn chuyện xấu xảy ra, cũng chưa chắc giúp ta có sự chuẩn bị tốt hơn cho những gì sẽ đến. Cảm giác hiểu biết mang lại sự nhẹ nhõm, nhưng đi cùng với nó luôn là sự “tra tấn tinh thần” đến từ mê trận các thông tin tiêu cực, thương tâm.
… đến “Tôi lựa chọn ở nhà” và bài học về sự đồng cảm
Trong khi quan sát mạng xã hội, người ta cũng gặp những thái độ trái chiều phản ánh khung suy nghĩ khi nhắc về sự kiện. Nhiều người may mắn thoát nạn cũng gặp phải bình luận ác ý từ người dùng mạng. Những bình luận từ hỉ hả cho tới công kích nạn nhân như “không ở nhà mà đến đó làm gì".
“Người tham gia cũng không hề lường trước được sự việc. Mọi người đến tham gia để hưởng ứng lễ hội và ban đầu không khí rất vui tươi. Sự cố xảy ra hoàn toàn ngoài dự đoán," Hoàng Hiền, người có mặt tại Itaewon trong thời gian xảy ra thảm kịch cho biết.
“Mọi sự kiện trên 1000 người đều tiềm ẩn những rủi ro, và nếu là một lễ hội trên 5000 người thì nguy cơ thảm họa tiềm ẩn phải được dự trù một cách nghiêm túc. Tôi khá chắc chắn là gần như tất cả các sự kiện đông người ở Việt Nam chưa bao giờ được dự tính đến kế hoạch thoát hiểm khi xảy ra thảm họa. Phải có kế hoạch và một bộ phận giám sát đến từng người trong đám đông, để có thể nhanh chóng giải quyết hoặc điều phối trước khi đám đông trở nên hỗn loạn.”
- Nhạc sĩ Quốc Trung, tổng đạo diễn của Lễ hội Âm nhạc quốc tế Gió mùa - Monsoon Music Festival lên tiếng.
Sự đồng cảm không đến ngay trong những hoàn cảnh như thế này. Nhiều người nhầm tưởng rằng, thảm kịch là điều có thể lường trước và đổ lỗi cho cả trăm nạn nhân ngoài kia. Trên thực tế, tụ tập trong ngày lễ hội luôn mang những nguy cơ an ninh tiềm ẩn, mà giải pháp không nằm ở ý thức đám đông. Chính bởi sự lơi lỏng, thiếu biện pháp kiểm soát đám đông như nhạc sĩ Quốc Trung đã nói ở trên đã phần nào dẫn đến kết quả đau lòng.
“Trong những lúc thế này, tôi không nghĩ họ cần thêm thông tin. Cái người ta cần lúc này, là những lời động viên.” - Một dòng bình luận làm tôi nhớ trong những luồng ý kiến hỗn mang. Trong lúc học cách di chuyển trong một đám đông ngoài đời thực, chúng ta cũng phải ý thức được cách sống cùng đám đông trên mạng xã hội.
