Lịch sử một chiếc quạt: Món mỹ nghệ của sự tinh tế và xa hoa
Từng bị chế giễu là “lỗi thời”, nhưng gần đây chiếc quạt đang bắt đầu trở lại cùng mùa hè nóng bức, tuy có lẽ sẽ chẳng bao giờ lấy lại được vị thế trước đây.
Một phụ kiện thiết yếu, một biểu tượng của sự xa hoa - Quạt luôn là một món đồ vô cùng hữu ích trong suốt bề dày lịch sử. Được làm từ gỗ, vải, lông vũ hoặc giấy, quạt nằm trong tay cả nam lẫn nữ, trong mọi thời đại nhờ tính thiết thực và khả năng biểu lộ địa vị xã hội một cách tinh tế.
Những chiếc quạt lâu đời nhất đền từ thời Ai Cập cổ đại. Tám chiếc quạt cùng hình vẽ công dụng của chúng đã được tìm thấy trong lăng mộ của pharaoh Tutankhamen trong nhiều kích cỡ, phần lớn làm từ lông vũ và đá quý. Chúng là biểu tượng của quyền lực, dành riêng cho hoàng gia và quý tộc (quạt càng lộng lẫy, chủ nhân càng có uy thế). Không phải ngẫu nhiên mà một trong những hình ảnh thường thấy nhất của Ai Cập cổ đại chính là pharaoh đi kèm một người hầu đang cầm chiếc quạt dài bằng lông vũ.
Trong khi đó, ở Hy Lạp cổ đại, chiếc quạt hay "rhipis" mang hình dạng một nhánh cây (cây cọ hoặc cây keo) và được sử dụng để xua đuổi ruồi nhặng đậu bám nơi bàn lễ vật dâng hiến cho các vị thần.
Chiếc quạt ở phương Đông
Không ai biết chính xác quạt đã xuất hiện ở Nhật Bản từ khi nào, nhiều người cho rằng nguồn gốc của quạt thực ra đến từ Hàn Quốc, nhưng tại Nhật, quạt gấp ogi mới được phát triển, được sử dụng chủ yếu bởi nam giới. Vào thời Edo, tướng quân shogun sử dụng gunsen - một loại quạt nan thép được trang trí bằng vòng tròn màu đỏ - để chắn mũi tên, tránh nắng và ra hiệu lệnh chỉ huy. Cũng trong giai đoạn này, quạt còn là một thành tố không thể thiếu trong nghệ thuật sân khấu, võ thuật và quảng cáo.
Ở Trung Quốc, chiếc quạt có lịch sử hàng nghìn năm. Đây cũng là đất nước sở hữu hiện vật lâu đời nhất - Từ thế kỷ thứ 7 trước Công Nguyên. Quan trọng hơn cả, quạt mang vai trò tâm linh thiêng liêng. Treo quạt mở trong nhà để chào đón công danh và điềm may, tạo năng lượng tích cực cho cả ngôi nhà. Những nghệ nhân làm quạt đầu tiên sử dụng lông vũ và gỗ đàn hương, vừa tỏa hương dễ chịu vừa đuổi côn trùng.
Chiếc quạt đến châu Âu
Những chiếc quạt đầu tiên ở châu Âu đến từ Nhật Bản vào thế kỷ 16, trong những chiếc rương của Bồ Đào Nha, bên cạnh gia vị và lụa. Chúng nhanh chóng trở thành vật dụng yêu thích của giới quý tộc. Trong giai đoạn Phục Hưng, quạt trở thành một biểu tượng của uy quyền, nằm gọn trên tay những người phụ nữ quyền lực như Nữ hoàng Elizabeth Đệ Nhất hay Vương hậu Catherine de Médicis.
Vào thời hoàng kim, chiếc quạt đóng vị trí trọng tâm của cuộc sống phái nữ - Mọi quý cô sành điệu đều biết ngôn ngữ ước lệ của chiếc quạt. Mở quạt bằng 2 tay mang nghĩa "Hãy quên em đi", lấy quạt che mặt tức đang nói "hãy cẩn thận, có người đang theo dõi ta." Lướt quạt qua mắt thay cho lời xin lỗi. Một người nhắm mắt đóng quạt đang hỏi "khi nào tôi có thể gặp bạn?" Đổi quạt từ tay này sang tay khác có hàm ý "tôi biết bạn đang gặp gỡ người khác."
Ngoài ra, hình vẽ trang trí trên quạt cũng mang ý nghĩa riêng và có thể nói lên rất nhiều về cuộc sống của một người, chẳng hạn như đính hôn, kết hôn hoặc đang để tang. Các nghệ nhân Anh, Ý và Pháp còn tô điểm chiếc quạt bằng đá quý, xà cừ, ngà voi, biến quạt thành một tác phẩm nghệ thuật thực thụ.
