Nhà sưu tập hàng đầu của Keith Haring: Sưu tập nghệ thuật dễ dàng hơn khi biết sẻ chia

Paris, buổi tối ngày 15 tháng 9 vừa qua, các phòng trưng bày nghệ thuật của kinh đô ánh sáng đồng loạt cùng nhau thực hiện tiệc mở màn cho các triển lãm mới, đánh dấu sự trở lại mạnh mẽ của nghệ thuật sau 2 năm đầy lắng đọng. Các khu phố từ Montaigne hào nhoáng cho đến Marais đầy vẻ boho sáng rực ánh đèn từ 6h tối, những không gian nghệ thuật bình thường kín đáo bí ẩn, bỗng dưng mở toang tấp nập người vào ra, cầm trên tay ly rượu. Nguồn năng lượng nghệ thuật quay trở lại thành phố như người bạn cũ giờ bỗng dưng thay da đổi thịt. 

Tại số 2 ở đại lộ Montaigne danh giá, phòng trưng bày của nhà sưu tập lão làng với 36 năm kinh nghiệm, Laurent Strouk, nổi bật và tấp nập hơn tất cả với triển lãm mang tên “Inti-Punku” đầy màu sắc.

Công chúng Pháp đã quá quen thuộc với Laurent Strouk dưới tư cách đại diện và đem đến các phong trào nghệ thuật Pop, Hiện Thực Mới (Nouvelle Réaliste), Hình Tượng Tường Thuật (Figuration Narrative), Hình Tượng Tự Do (Figuration Libre) cùng những cái tên Tom Wesselmann cho đến Jean-Michel Basquiat… Ngày nay ông vẫn có trong tay của mình nhưng cái tên như Kaws, Takashi Murakami hay thậm chí Damien Hirst. Nhưng cuộc mở màn này hoàn toàn khác biệt, ngay tại đại lộ danh giá cùng với một không gian mới rộng hơn 1000m2, thông báo sự chuyển mình của Laurent đến với hướng đi nghệ thuật đương đại mới mẻ, khác biệt so với trước đây và đặc biệt hướng tới các nghệ sĩ thế hệ tiếp theo. 

Vài năm trở lại đây ở Việt Nam, câu chuyện sưu tập nghệ thuật lúc nào cũng mới mẻ với hàng vạn câu hỏi trên mọi bàn tiệc: sưu tập thế nào, thẩm mỹ ra sao, tư duy nghệ sĩ và mối quan hệ với người nghệ sĩ phải như thế nào? Sở hữu một tác phẩm như một hình thức đối thoại với bản thân, nhưng hiện tại dường như các nhà sưu tập trong nước vẫn chỉ dừng ở mức ái ngại ánh nhìn của người khác, hoặc lo lắng khoản đầu tư nghệ thuật của mình mất giá trị. Bước ra khỏi vòng an toàn trong lúc sưu tập đã khó một, chia sẻ với người khác bộ sưu tập nghệ thuật của mình còn khó đến mười, khi mà đa số các tác phẩm vẫn còn ở tình trạng thuộc “trong nước” và giữ “trong nhà”. 

Nghệ thuật đương đại tồn tại dưới dạng một loại ngôn ngữ chung. Bằng hình ảnh, kí hiệu, kích thích sự tò mò, và phần nào như tấm gương phản chiếu, hơn là trở thành những vật phẩm chỉ để làm nền cho người sở hữu chúng. Buổi triển lãm mở màn cho hướng đi nghệ thuật mới, tinh thần cầu thị, sự chuyển mình và cởi mở của Laurent Strouk đã mang đến cuộc trình làng kết hợp các tác phẩm của hơn 20 nghệ sĩ quốc tế, từ châu Phi đến châu Á, từ tên tuổi đỉnh cao cho đến những danh tiếng đang lên.

Trước tiên, không gian ấm cúng hai tầng lầu ở Montaigne mời người xem dạo đầu bữa tiệc nghệ thuật với các tác phẩm ấn tượng trừu tượng, đan xen giữa các chi tiết thiên nhiên, thần bí giữa các nền văn hóa châu Mỹ, châu Phi với các nghệ sĩ Appah Gideon, Barcelo Marcella, Igwe Michael... Tiếp đến, trở về thành thị, phần nào đó mơ mộng ngây thơ từ châu Á với các tác giả gạo cội như Otani Workshop, Vivi Cho. Nghệ sĩ Neo-pop nổi tiếng với biểu tượng Venus trứ danh, Takeru Amano, cũng mang đến tác phẩm điêu khắc mới, thu hút mọi ánh nhìn. 

Chưa dừng ở đó, nhà sưu tập với vẻ ngoài hết sức giản dị, thân thiện và luôn tươi cười này còn chu đáo chuẩn bị hẳn các chuyến xe bus để đưa người xem đến khám phá phần tiếp theo của triển lãm, không gian thứ hai nằm ẩn mình trong lòng Paris. Bước qua cánh cửa sắt dày, không gian 1000m2 dễ dàng khiến bất cứ người đam mê nghệ thuật nào cũng phải choáng ngợp hơn nữa với phần 2 của triển lãm. Các tác phẩm quy mô lớn hơn, thực hành nghệ thuật đa dạng hơn, với các nghệ sĩ tên tuổi như josh Sperling; cùng những chiếc thùng rác từng rồng rắn xuất hiện ở Art Basel của Anita Molinero, càng thêm rực rỡ và làm tâm điểm bên cạnh các nghệ sĩ trẻ như Lou Ros, Julien Saudubray; rồi điểm xuyết muôn màu sắc và ánh sáng thẩm mỹ thị giác từ các tác phẩm của Martin Javier, Leo Caillard…

Tựa đề “Inti-Punku” đến từ văn hóa Inca, từ đâu xuất phát ý tưởng cho triển lãm này?

Ý tưởng triển lãm xuất phát từ chuyến du lịch của tôi ở Peru. Inti-Punku chỉ một cánh cổng đón mặt trời rất nổi tiếng trong các buổi lễ lớn ở Machu Picchu và dành cho những người rất quan trọng. Ở triển lãm này, tôi muốn khai thác hình ảnh này để ám chỉ việc đi qua cánh cửa tượng trưng cho 2 khu trưng bày có thể đưa mọi người tới buổi lễ của một thế giới mới, một quá trình chuyển đổi hướng tới nghệ thuật đương đại của Laurent Strouk, diễn ra từ tháng 9 năm nay. Như bạn đã biết, vũ trụ trước đây của Laurent hoàn toàn là về Pop và nghệ thuật đường phố, tổ chức nghi lễ hướng tới một vũ trụ có chút khơi gợi về cái cũ nhưng bằng một trải nghiệm mới, là một thử thách đầy thú vị đối với Laurent. Quan trọng hơn, đây là còn dịp như để thế hệ cũ tay trong tay với thế hệ mới, tiến đến bối cảnh đương đại đầy biến đổi.

Bản thân anh cũng là một nhà sưu tập, khi làm việc dưới góc độ giám tuyển,điều đó có ảnh hưởng gì đến anh? Anh cảm thấy như thế nào từ việc mua tác phẩm cho bản thân đến việc giám tuyển tác phẩm cho công chúng?

Trên thực tế, mỗi nhà sưu tập đều có tầm nhìn riêng và cũng có những lựa chọn riêng, cho nên khi tôi sưu tập cá nhân, tôi đã có ý tưởng tổng thể trong đầu để có thể trưng bày trước mọi người. Vì vậy, khi vào vai người giám tuyển, khá tự nhiên tôi có thể trình bày những tác phẩm và lựa chọn cùng Laurent theo đúng ý tưởng ban đầu như nói trên. 

Từ chủ đề chính về Inti-Punku, các tác phẩm tôi lựa chọn dành cho triển lãm này đều mang màu sắc riêng và kể câu chuyện riêng thông qua chất liệu, màu sắc, bố cục để tạo thành trải nghiệm chung. Mỗi tác phẩm với câu chuyện riêng nhỏ như vậy sẽ phần nào kể về bộ sưu tập của một người nào đó, cũng là một câu chuyện ngắn về cuộc đời và những giai đoạn khác nhau của của nhà sưu tập  ấy. 

Vì vậy, các tác phẩm trong bộ sưu tập của tôi hay trong triển lãm đều kể những câu chuyện có chiều sâu về thẩm mỹ cũng như nội dung. 

Giống như Laurent, tôi cũng hi vọng rằng sau này, khi đã có tuổi hơn, tôi vẫn có thể chia sẻ niềm vui nghệ thuật với tất cả mọi người. Chia sẻ và kết nối là một điều gì đó rất đẹp, cũng là điều tôi muốn gửi gắm thông qua triển lãm này. 

Anh là bạn của Laurent Strouk dưới tư cách nhà sưu tập. Vậy đâu là tiêu chí dành cho show mở màn  tại khu vực mới này? Đâu là khó khăn khi phải làm việc với nhà sưu tập có kinh nghiệm hơn?

Thật là một vinh dự khi làm việc với nhà sưu tập nghệ thuật tuyệt vời như Laurent Strouk và thật may mắn khi được chọn làm giám tuyển mở màn cho thời kỳ mới của ông ấy. Đây cũng là một công việc mà áp lực sẽ đè nặng lên vai tôi nếu câu chuyện tôi kể, cùng các nghệ sĩ tôi chọn, không thu hút người xem. Nhưng sau tiệc mở màn, rất nhiều người đến và rất hoan nghênh khám phá các nghệ sĩ hoàn toàn xa lạ, hoàn toàn mới mẻ, so với hình ảnh của Laurent Strouk. 

Việc chuyển mình sẽ còn mất khá nhiều thời gian, nhưng Laurent rất cởi mở, nên có lẽ sẽ thật dễ dàng khi cùng ông ấy khám phá cái mới. Tiêu chí chính tuyệt đối của Laurent chính là màu sắc, Pop và tôi cũng vậy nên việc lựa chọn cũng đơn giản hơn. Tôi nghĩ đó là điều đã mang chúng tôi đến với nhau trong cuộc chia sẻ nghệ thuật này. Hy vọng những lần cộng tác tiếp theo sẽ thành công rực rỡ và bền vững vì ông ấy là người đã truyền cảm hứng cho tôi rất nhiều.

Vài suy nghĩ về thị trường nghệ thuật Pháp? Anh có thể cho biết thêm về bộ sưu tập cá nhân? Anh đánh giá thế nào về tiềm năng của thị trường châu Á?

Thị trường Pháp đã trở nên sôi động nhiều hơn trước, nhiều phòng trưng bày lớn đặt cơ sở mới, Paris+ bởi Art Basel cũng sắp diễn ra gần phòng trưng bày của Strouk. Sự năng động là điều tương đối đáng trân trọng sau khi chúng ta đã trải qua một giai đoạn phức tạp như sau cuộc khủng hoảng Covid. Ở Pháp, nghệ thuật luôn hoạt động tốt và luôn tăng trưởng bền vững kể cả trong khủng hoảng.

Về cá nhân tôi, vẫn còn khá trẻ và bắt đầu sưu tập nghệ thuật từ những năm 20 tuổi với các tác phẩm đường phố của Banksy, hay Invader, rồi tới các tác phẩm hiện đại. Sau đó, theo thời gian, tôi nhận thức được nghệ thuật đương đại rất nhanh rồi sưu tập vào khoảng 6, 7 năm gần đây, dù nghệ thuật Pop, đường phố vẫn chiếm vị trí quan trọng. Tôi bắt đầu bằng cách mua tác phẩm của các nghệ sĩ như Tadashi Kawamata, nhiếp ảnh gia Mohamed Bourouissa… từ các phòng trưng bày khác như Perrotin hay Kamel Mennour. Mỗi chuyến đi du lịch cũng là dịp để tôi khám phá nghệ sĩ mới, tác phẩm mới tại các hội chợ nghệ thuật để mở rộng bộ sưu tập của mình. Với tôi, khám phá tác phẩm cũng chính là khám phá thế giới của nghệ sĩ. Trong tương lai, tôi mong muốn mở một bảo tàng hoặc cũng có thể trở thành nhà bảo trợ.

NFT tuy còn mới mẻ với nhiều người, tôi cũng vậy. Bây giờ, khi đi sâu vào hơn, tôi thấy thú vị và kể cả khi trong thị trường “Gấu” hiện nay, một số nhân tố bền vững với thời gian vẫn sẽ tạo nên những dự án thú vị để chuẩn bị cho sự trở lại. Năm nay không phải là thời điểm tuyệt vời, năm sau cũng vậy, nhưng tôi nghĩ rằng năm 2024 sẽ là thời điểm tốt để  tiền điện tử trở lại, và tôi tự nhủ rằng trong 5-10 năm nữa, nó sẽ ảnh hưởng đến rất nhiều người. Thị trường sau đó sẽ rất vững chắc và thật đáng tiếc nếu không có sự quan tâm từ trước, vì vậy hãy để sự tò mò này làm bạn quan tâm.

Tôi biết rằng ở Việt Nam, NFT rất dễ gây tò mò với mọi người, bây giờ công việc của tôi sẽ là liên kết các tác phẩm của các nghệ sĩ nổi tiếng lên NFT. Nghĩa là tôi sẽ hỗ trợ những ai chưa có khả năng tiếp xúc với NFT và giúp họ trở thành nghệ sĩ NFT của ngày mai.

Một ngày làm việc của nữ giám đốc một phòng trưng bày nghệ thuật lớn như Laurent Strouk sẽ như thế nào?

Nhiệm vụ của một giám đốc phòng trưng bày rất rộng. Ở Strouk, tôi có nhiệm vụ lựa chọn, làm việc với các giám tuyển và nghệ sĩ mà tôi muốn bảo trợ cho phong cách nghệ thuật. Tiếp đến, tôi cần phải giữ mối quan hệ với các nhà sưu tập cũng như quản lý việc kinh doanh các tác phẩm. Rộng hơn, tôi cùng với trợ lý sẽ phối hợp với các bộ phận như vận chuyển, tổ chức sự kiện và thiết kế ấn phẩm cho triển lãm để mọi thứ vận hành được trơn tru.

Nhiệm vụ và định hướng của Laurent Strouk tới nền nghệ thuật Pháp?

Định hướng nghệ thuật của Laurent Strouk luôn tập trung vào nghệ thuật Pop và nghệ thuật đường phố. Triển lãm mới ở địa điểm mới giống như một bức thư mời dành cho những nhà sưu tập, những người vốn đã quen thuộc với chúng tôi, đến khám phá thế giới của các giám tuyển cộng tác, những người mà chúng tôi hoàn toàn tin tưởng và sẵn sàng giao phó. 

Phản ứng của công chúng là tuyệt vời, có những bất ngờ, có những nghi vấn nhưng sự chú ý của các nhóm nhà sưu tập mới dành cho định hướng nghệ thuật mới hoàn toàn nằm trong chủ ý của chúng tôi, và sự phản hồi cũng rất tích cực. Đấy cũng là một sự khởi đầu tốt cho việc bảo trợ và phát triển các phong cách nghệ thuật mà chúng tôi hướng tới.

Còn về Laurent, ông là một người rất sành sỏi và có chỗ đứng ở Pháp. Ông chính là người đầu tiên, cũng như là người giữ nhiều tác phẩm hàng đầu thế giới của Keith Haring. Thậm chí ông còn sưu tập cả những tác phẩm rất rất quan trọng của những nghệ sĩ lớn của các phòng trưng bày khác như Takashi Murakmi, Kaws…. Laurent sưu tập rất đa dạng và ông cũng dành thời gian tự mình đi xem, đi chọn các tác phẩm mới để mở rộng cho bộ sưu tập của mình. Có thể nói rằng, việc sưu tập và chia sẻ nghệ thuật đã trở thành một phần lẽ sống của ông.