Khoa Chim: “Hoài nghi là lực đẩy trong sáng tác của tôi”

Nghe có vẻ dễ dàng, nhưng Khoa thừa nhận giai đoạn đầu tiên của dự án triển lãm Vietnamme là thách thức với mình, vì Khoa sợ Việt Nam là chủ đề vừa cũ vừa mới, nên khán giả có thể bị chán hoặc sẽ không đón nhận, nhưng cũng lại là Việt Nam kết nối Khoa với khán giả vì tính gần gũi của nó. Khoa không sợ mình đang đi theo một lối mòn, vì “tôi làm cho mình, lồng ghép rất nhiều câu chuyện cá nhân, nhưng lại chạm đến cả những người khác,” nếu cứ tự nhiên như thế, hành trình sáng tạo của Khoa sẽ không chỉ dừng lại ở xu hướng chung.

Khoa nói hai từ ngữ có thể miêu tả trọn vẹn phong cách của mình là nhiệt đới và Việt Nam. Việt Nam thì đã rõ rồi, Khoa cũng nói đến nhiều, những tò he, trà đá bên vệ đường không thể trật đi đâu được chính là chân dung Việt Nam trong Khoa, còn nhiệt đới thể hiện ở màu sắc những tác phẩm đến mức màu tối cũng có sắc độ rực rỡ hơn hẳn.

Khoa muốn trở thành nghệ sĩ thị giác từ khi nào?

Tôi định danh nghệ sĩ thị giác mới chỉ cách đây nửa năm, dù bắt đầu làm những điều về nghệ thuật thị giác từ trước. Thực ra trước đây tôi đã biết nhiều nghệ sĩ thị giác, nhưng ở thời điểm đó những việc tôi làm thiên về nhiếp ảnh hơn, giờ thì tôi lại nghĩ nó vừa văn với mình hơn rồi, tôi có thể tung hoành trong đó chứ không chỉ đơn thuần là về nhiếp ảnh.

Bạn học ngành ngoại giao nhưng lại đi theo con đường nghệ thuật, dường như chẳng có mối liên kết nào giữa hai lựa chọn này?

Từ hồi còn nhỏ, tôi đã biết mình thích sáng tạo, cả hình cả chữ. Giai đoạn 18 tuổi thú thực tôi không nghĩ mình đủ tự tin hay sẵn sàng với nghệ thuật, tôi muốn mở rộng tư duy trước đã, vì thế tôi chọn học Ngoại Giao. Tôi chưa bao giờ hối hận về quyết định này, nó cho tôi cái nhìn khác so với nhiều người cùng làm sáng tạo như tôi. Quan hệ quốc tế giúp tôi vừa tiếp cận được những góc nhìn bên ngoài, lý giải những điều lúc nào tôi cũng tò mò muốn biết về thế giới bên ngoài, nhưng cũng giúp tôi trân trọng hơn những giá trị bên trong mỗi phong tục tập quán và cá tính bản địa. Bạn có thể thấy tất cả những điều tôi học được và lĩnh hội phản ánh trong những tác phẩm của tôi. Trong những năm tháng đại học tôi vẫn dành thời gian cho nhiếp ảnh, nhưng chủ yếu tự học.

Nghệ danh của bạn nghe lạ quá! Tại sao lại là Khoa Chim?

Tôi là người thích có nhiều danh tính để thử nhiều cuộc sống khác nhau, tôi có nhiều cái tên lắm, tên thật của tôi là Trọng Nghĩa, nhưng tên ở nhà là Khoa. Còn Chim là tên của game tôi rất thích thời đại học. Tóm lại một cái tên đâu nhất thiết phải có nghĩa gì đúng không?

Những yếu tố theo bạn cần và đủ để trở thành nghệ sĩ thị giác?

Ngoài chuyên môn, kiến thức của đặc thù sáng tạo thị giác, theo tôi ở thời đại này tư duy chiến lược cũng quan trọng không kém. Ví dụ sản phẩm sáng tạo bạn đưa ra, nếu muốn nó đến được gần hơn với công chúng, bạn cũng sẽ phải biết cách quảng bá nó. Tôi nghĩ thế hệ Millennial hay thế hệ Z có một thuận lợi lớn về chuyện rành công nghệ, nó cũng sẽ ảnh hưởng đến cách chúng ta thực hành nghệ thuật hay tiếp cận những vấn đề trong cuộc sống khác. Ví dụ ngày xưa người làm nghệ thuật sẽ khó có thể tương tác với khán giá, nhưng giờ nếu biết cách mọi người sẽ có thể tự tạo ra sân chơi riêng của mình, tiếp cận trực tiếp tới khán giả, có khán giả riêng của mình. Hiểu được những công cụ mình có và phát huy nó là yếu tố quan trọng không chỉ riêng với nghệ sĩ thị giác đâu.

Chỗ đứng của nghệ sĩ thị giác ở Việt Nam theo quan điểm người trong cuộc như bạn?

Chưa hẳn là phổ biến. Tôi muốn nghệ sĩ thị giác nên có chỗ đứng cụ thể hơn trong tương lai.

Những cái tên ảnh hưởng nhiều đến đời sống sáng tạo của bạn?

Tôi rất thích âm nhạc, bố mẹ tôi cũng mê nhạc lắm, tiếc rằng tôi không hát hay được như bố mẹ. Nhờ hồi nhỏ bố mẹ hay bật nhạc của nhạc sĩ Lê Hựu Hà mà tôi biết đến nhạc của ông, với tôi ông là một trong những người tiên phong của nhạc trẻ Việt Nam, tôi rất thích tinh thần bứt phá ấy, chỉ cần có cái nhìn khác, làm những cái mới, cung cấp nhiều góc nhìn hơn cho một tổng thể. Lady Gaga cũng là một người có ảnh hưởng đến tôi, tôi thích cách cô ấy đấu tranh thông qua những cuộc vận động xã hội.

Nếu có thể hợp tác cùng một người, bạn muốn hợp tác với ai?

Rapper Suboi. Tôi thấy Suboi cũng có tư duy khá “glocal”, chị ấy hát rất nhiều về Sài Gòn nhé.

Khoa trẻ và cá tính, nhìn còn hơi chút phóng khoáng bụi bặm nữa, nhưng tác phẩm của bạn gợi nhiều tính tĩnh, chậm rãi và có chiều sâu. Điều này liệu có quá mâu thuẫn?

Không mâu thuẫn lắm đâu. Chất liệu tôi lấy từ Việt Nam nhưng cách tôi thể hiện không hề truyền thống chút nào. Thực ra mình như thế nào thì sự sáng tạo sẽ thể hiện như vậy, có thể ở thời điểm này tôi đang có những suy nghĩ chiêm nghiệm thì những sản phẩm của tôi cũng tĩnh hơn, nhưng biết đâu đấy, sau này tôi có khi lại muốn làm thứ gì đó chuyển động nhiều hơn…

Cảm hứng gần đây nhất Khoa có đến từ đâu? Bạn có thể chia sẻ cùng độc giả L’Officiel Việt Nam về nó không?

Từ một cuộc trò chuyện với đồng nghiệp về chủ đề Art Therapy – dùng nghệ thuật chữa trị tâm lý. Chúng tôi bắt đầu từ việc bàn luận, nhưng dần lại nhận ra hai đứa rất tâm đầu ý hợp và có thể chia sẻ nhiều kiến thức cũng như suy nghĩ về chủ đề này. Art Therapy là một trong những điều tôi muốn lồng ghép vào sản phẩm sáng tạo của mình.