Food stylist Thu Tâm: Nếu thực sự đặt tâm huyết, món ăn sẽ tự có hồn

Cuộc trò chuyện với Food Stylist Thu Tâm trong loạt phim Tiệm ăn của Quỷ sẽ cho thấy rõ hơn một khía cạnh trong điện ảnh, khi mà ẩm thực vừa là đạo cụ, vừa là vai diễn tạo tầng ý nghĩa cho phim.

Dàn cảnh trong điện ảnh bao gồm mọi yếu tố mà đạo diễn sử dụng để thể hiện tiếng nói cá nhân, từ cấu trúc kể chuyện, cách tổ chức thời gian và không gian, bố cục hình ảnh, màu sắc, thiết kế sản xuất, âm thanh, nhịp điệu, âm nhạc, lời thoại, diễn xuất—tất cả đều có thể mang ý nghĩa cảm xúc, trí tuệ hoặc kịch tính. Mỗi đạo diễn sẽ có những lựa chọn dàn cảnh riêng, kết hợp các yếu tố này để tạo nên phong cách cá nhân. Chẳng hạn, Godard vô tình phát minh ra jump cut, trong khi Varda và Truffaut thử nghiệm với sự tự do trong cấu trúc kể chuyện. Rohmer biến lời thoại thành yếu tố điện ảnh cốt lõi và giản lược yếu tố hình ảnh. Ngay cả Bresson—người tuyên bố chống lại mise en scène—vẫn chuyển tải câu chuyện của mình qua thiết kế âm thanh, đồng thời gột bỏ hoàn toàn mọi yếu tố hoa mỹ trong hình ảnh của L’Argent.

Lấy ví dụ trong những tác phẩm thuần Việt, nơi bản sắc dân tộc được khắc họa qua màu sắc và bối cảnh vừa tất bật vừa huyền hoặc. Về cảnh quan, chất liệu đời thường hiện diện trong từng lớp áo xống của những thị dân trẻ, ẩn mình dưới những con ngõ nhỏ vương chút lộn xộn - tương phản với nhịp sống phồn hoa đô thị. Dấu ấn này có thể thấy rõ trong Ròm hay Nhà Bà Nữ. Ở tầng cận cảnh như phục trang, đạo cụ, có thể thấy chất liệu bản địa được tập trung hơn bao giờ hết, kể từ tiệm bánh canh Bà Nữ đến những món ăn đậm màu Á - Âu như chao, tiết canh trong loạt phim Tiệm ăn của Quỷ. Về màu sắc, gam màu nóng cũng lên ngôi, khơi gợi những xúc cảm mãnh liệt về sự gần gũi, nồng nhiệt và đôi khi, cả sự bức bối trong nhịp sống đô thị.

indoors restaurant cafeteria adult female person woman pub dining table man

Thu Tâm kể câu chuyện hậu trường trong Tiệm ăn của Quỷ.

Chào Thu Tâm! Trải nghiệm làm food stylist cho phim Tiệm Ăn của Quỷ có gì khác biệt so với những dự án trước đây của bạn? Cảm xúc của bạn như thế nào từ lúc nhận đề bài từ đạo diễn đến khi món ăn hoàn thành?

Trong Tiệm ăn của Quỷ, nhiệm vụ của Tâm là biến những món ăn chỉ tồn tại trên giấy thành hiện thực. Mình làm việc với đạo diễn Hàm Trần để những món ăn mình tạo ra có sự kết nối chặt chẽ với các chi tiết trong phim. Cách trang trí, nguyên liệu của từng món đều liên quan mật thiết đến câu chuyện và bối cảnh chung của bộ phim.

Khi mới nhận kịch bản, Tâm nghĩ chỉ cần món ăn đẹp là được, nên trong quá trình thử nghiệm làm món ăn, kết quả chỉ đạt được 50% yêu cầu đạo diễn. Sau đó, vì đạo diễn Hàm Trần biết Tâm từng làm Art Director (Giám đốc Nghệ thuật) cho các phim ngắn và phim quảng cáo, nên anh muốn mình tham gia vào bộ phận Art của phim: được làm cùng anh Dũng là thiết kế sản xuất, lên phim trường cùng đạo diễn Hàm Trần. Lúc đó, Tâm mới thực sự cảm nhận được câu chuyện, bối cảnh và nhân vật trong phim. Từ đó, mình có thể bổ sung nhiều chi tiết hơn vào món ăn để tạo ra thành quả cuối cùng.

Thành quả cuối cùng vượt ngoài mong đợi của mình, phần lớn nhờ vào định hướng của đạo diễn Hàm Trần. Đối với Tâm, anh Hàm Trần là một người cầu toàn và khó tính khi duyệt thành phẩm, nhưng tất cả những thành quả sau cùng đều xứng đáng với sự khó tính đó.

Ẩm thực chiếm vai trò quan trọng gắn với nội dung trong phim Tiệm ăn của Quỷ, vậy bạn đã gặp phải thách thức gì khi làm ẩm thực cho phim này?

Thách thức lớn nhất là thực hiện món ăn đa tầng nghĩa, liên kết với tình tiết trong phim. Ví dụ như trong tập 1, đạo diễn cho mình đề bài “tạo hình món ăn như một cái bào thai”, và nhóm mình triển khai ý tưởng đưa món ăn vào trong trứng đà điểu - đại diện cho sự sinh sản. Khi đập trứng thì rất hên xui, đập 10 quả thì chỉ được 2-3 quả đẹp thôi, rồi mới đổ tiết canh vào trong trứng.

Kế đến, vì diễn viên không ăn được tiết canh thật, nên mình phải tìm cách nấu một món ăn khác nhìn giống tiết canh. Món này cũng hơi khó ăn, tưởng tượng là rau câu nhưng phải ăn chung với lòng gà và rau thơm vậy đó. Lúc thử nghiệm món này, bọn mình phải ăn đi ăn lại rất nhiều lần, đảm bảo món phải ăn được và không bị ghê.

Tiệm Ăn của Quỷ là trải nghiệm bài trí ẩm thực thú vị và mới lạ nhất mà Tâm từng làm. Khi Tâm làm quảng cáo, hầu như mọi thứ phải đẹp và chỉn chu từng milimet. Chuyển sang làm phim, mình có một góc nhìn mới: làm theo câu chuyện của bộ phim, bám sát những tầng lớp ý nghĩa được đặt vào đó. Và cái khó là có nhiều yêu cầu quá độc đáo, đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng để mình làm ra được cái mà đạo diễn mong muốn.

food meal food presentation dish bowl cutlery spoon plate person bean

food food presentation body part finger hand person meal

flower flower arrangement plant food food presentation wood flower bouquet

Khi xem phim, dường như các món hiếm như thịt rắn, ốc mặt trăng thì dễ gây ấn tượng, nhưng chính những món thường gặp như thịt dê, tiết canh lại thử thách hơn, có phải vậy không?

Đúng, nó ngược như vậy đó. (cười) Những món mà Tâm cho là khó lại dễ tạo ấn tượng vì nó có hình thù kỳ lạ, chẳng hạn như con ốc mặt trăng có ruột hình nhãn cầu.

Như mình chia sẻ, cái khó còn là là gắn tạo hình món ăn với những tiểu tiết trong kịch bản. Tính lạ cũng là một phần quan trọng để món ăn trở nên đặc sắc hơn. Ví dụ, khi nhân vật là chủ tiệm gỗ, mình cũng cần đưa ra ý tưởng món ăn liên quan tới chất liệu này. Không thể dùng mùn cưa trực tiếp, vì quy tắc những gì được đưa lên đĩa ăn đều phải ăn được hoặc phải sạch. Khi ấy, Tâm nhớ ra mùn cưa màu nâu vàng gần giống với đậu phộng giã nát, dùng đậu phộng làm lớp nền rồi mới đặt gỗ lên trên.

Làm food stylist trong nhiều môi trường khác nhau, bạn thấy trải nghiệm có gì khác biệt?

Làm food stylist trong ngành quảng cáo cho mình sự chuyên nghiệp. Nhìn những hình ảnh mình thực hiện được in trên bảng quảng cáo, mình luôn cảm thấy rất tự hào.

Làm phim thì tốn quá nhiều công sức và tiền bạc, nhưng cho mình cảm giác rất nhiệt huyết - có gì đó trong đầu mình được lấp đầy. Làm phim cũng là làm việc nhóm, tự làm tự thiết kế từ những thứ nhỏ nhất như biên lai, biển hiệu. Quá trình làm phim vừa nhiệt huyết vừa áp lực, không tránh được việc tranh cãi, nhưng tới buổi đóng máy thì ai cũng hiểu và bỏ qua cho nhau. Vui, buồn, giận, cãi vã đều có, nhưng cuối cùng vẫn là niềm vui.

Theo Tâm, một food stylist cần có những phẩm chất gì?

Tâm nghĩ food stylist cần có cảm nhận về bố cục và màu sắc, cùng cảm quan về mỹ thuật, vì food styling cũng là một môn nghệ thuật. Thứ hai là cần có cảm nhận tốt về đồ ăn, về hình dạng thực phẩm. Ví dụ như cọng hành có đẹp không khi đặt lên bố cục, sắp xếp có hợp lý không, có mềm mại khi đặt vào bức tranh tổng thể hay không.

Bên cạnh hình thức thì cũng cần chú ý đến yếu tố nội dung, bản sắc - luôn tìm hiểu xem món này bắt nguồn từ đâu, mỗi miền đều có cách bày trí khác nhau, đằng sau đó là cả một câu chuyện. Từ đó mình vận dụng vào làm phim. Phong cách riêng của stylist thường chiếm 30-40% trong tác phẩm.

finger hand person face photography portrait adult female woman skin

Điều gì tạo nên một tác phẩm có hồn? Nó thường đến từ kỹ thuật hay cảm xúc?

Tôi nghĩ kỹ thuật là thứ ai cũng có thể học được. Chẳng hạn, cùng cầm một chiếc máy ảnh kỹ thuật số, có người chụp ra những bức ảnh bình thường, nhưng có người lại tạo ra những bức hình rung động. Cùng một công cụ, nhưng điều quan trọng là cách mình thổi hồn vào tác phẩm, góc nhìn thẩm mỹ đúc kết từ trải nghiệm sống. Nó là sự kết tinh của quan sát, trải nghiệm, và cảm xúc. Làm phim cũng vậy, Tâm nhìn ở góc độ về cảm thụ nhiều hơn là kỹ thuật.

Bên cạnh điện ảnh, bạn có dự định gì cho các tác phẩm của mình trong tương lai?

Sắp tới, Tâm muốn phát triển một dự án cá nhân xoay quanh nghệ thuật ẩn dụ trong ẩm thực. Đó là điều trước nay Tâm rất muốn làm, nhưng bị cuốn vào công việc đến mức không còn thời gian sáng tạo, dù ý tưởng đã đầy đủ. Tâm muốn làm ra những phong cách bài trí ẩm thực lấy cảm hứng từ trường phái Bauhaus - một dòng chảy nghệ thuật đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho mình.