Giám khảo LHP Venice: Từ "bà hoàng" phim Pháp đến minh tinh Hoa ngữ hàng đầu
Một trong những yếu tố thu hút giới mộ điệu mỗi kỳ LHP chính là dàn giám khảo thuộc hàng thượng thặng trong lĩnh vực nghệ thuật, đa dạng từ đạo diễn, diễn viên đến nhà phê bình, thậm chí nhà văn! Năm nay, LHP Venice lựa chọn Isabelle Huppert - nữ diễn viên hàng đầu châu Âu, trong vai trò Chủ tịch cùng rất nhiều tên tuổi uy tín khác...
Với việc bình đẳng hóa vai trò và vị thế của các nhà làm phim nữ giới khắp nơi, lý do Isabelle Huppert - một gương mặt có rất nhiều vai diễn độc đáo, không chỉ "cầm cân nảy mực" quyết định các chủ nhân giải thưởng, mà còn mang trọng trách đưa LHP Venice dù có góc nhìn riêng vẫn phải tiệm cận với xu hướng điện ảnh thế giới, mà ở đó các nhà làm phim nữ luôn đem đến các tác phẩm thú vị, mới mẻ và đầy nữ tính. Tất nhiên Huppert có quyền hạn nhất định ở vị trí Chủ tịch BGK vì theo sau cô là 8 cái tên không hề kém cạnh, họ đều có tư duy và quan điểm đánh giá riêng, thông qua hành trình làm nghề của chính họ!
Hãy cùng L'OFFICIEL Việt Nam điểm lại thành tích đáng nể của dàn giám khảo LHP Venice năm nay.
Từ Huppert đến Ziyi
Điều khiến khán giả tò mò là chỉ có hai diễn viên trong 9 thành viên BGK của mùa giải thứ 81, con số này khá khiêm tốn so với 4 diễn viên nữ mùa giải 74 và 75. Nhưng cả Isabelle Huppert và Chương Tử Di đều là các đại diện tiêu biểu cho thị trường của họ. Với Huppert, mặc dù đã ngoài 70 tuổi nhưng cô vẫn đều đặn trung bình 4-5 phim mỗi năm - con số không tưởng với một diễn viên không còn trẻ và thậm chí không có vóc dáng quá xinh đẹp! Nếu màn bạc Pháp thường xuyên ca tụng Catherine Deneuve - mỹ nhân gạo cội một thời, gương mặt tiêu biểu cho nhan sắc và hình ảnh đại chúng gần gũi thì trái ngược lại, Huppert là hiện thân của sự đối lập với sự cuồng tín không nhỏ từ những người hâm mộ dòng phim arthouse!
Không ngại các hình tượng giật gân, thậm chí gây ác cảm song chính sự liều lĩnh và đam mê nghệ thuật hóa thân đã giúp Huppert có rất nhiều vai diễn để đời trong suốt sự nghiệp 50 năm và hàng trăm bộ phim lớn nhỏ. Đáng chú ý và giúp cô nổi danh toàn cầu là "Elle" năm 2016 - một siêu phẩm thuộc thể loại thriller do Paul Verhoeven dàn dựng, bộ phim đưa Huppert đến với đề cử Oscar Nữ chính đầu tiên trong sự nghiệp đồ sộ của mình. Trước đó, Huppert còn thắng cả Quả cầu vàng (vượt Natalie Portman) và ẵm luôn ba giải tại ba Hội phê bình phim lâu đời nhất nước Mỹ. Báo chí từng nhận định nếu không phải vì đó là năm Hollywood cổ vũ Emma Stone (phim "La La Land") thì chắc chắn Huppert dễ dàng thắng áp đảo Portman - người cũng rất tài tình khi thủ vai phu nhân Tổng thống Mỹ Jackie Kennedy.
Sau khi trở thành "đóa hoa nở muộn" ở tuổi ngoài 60, sự nghiệp của Huppert khởi sắc thấy rõ dù trước đó cô vẫn là cái tên "gạch đầu dòng" của nhiều nhà làm phim hàng đầu thế giới từ Âu đến Á. Cũng sau giai đoạn này, Huppert tích cực tham gia đóng phim ở nhiều nơi bao gồm cả Philippines, Hàn Quốc, Nhật Bản... và chủ yếu là cổ vũ, ủng hộ những nhà làm phim châu Á mà cô yêu thích. Trước "Elle", Huppert đã có loạt tác phẩm danh giá bao gồm "Story of Women" năm 1988 trong vai người mẹ trông con ngóng chồng trong Thế chiến thứ 2; hay "La Cérémonie" năm 1995 trong vai một phụ nữ trẻ lang thang ưa chuộng bạo lực và trọng điểm là "The Piano Teacher" năm 2001 với hình tượng nữ giáo viên dương cầm biến chất…
Năm 2020, tờ The New York Times xếp Huppert hạng 2 trong danh sách Những diễn viên vĩ đại nhất thế kỷ 21, chỉ xếp sau tài tử da màu Denzel Washington. Cô là diễn viên duy nhất từng thắng Ảnh hậu hai lần ở cả LHP Venice lẫn LHP Cannes nhưng lại chưa từng thắng giải tương tự ở LHP Berlin, dù đã có hai giải thưởng tôn vinh tại LHP này năm 2002 và 2022. Trong khi các diễn viên độ tuổi 70 đã tính tới chuyện... nghỉ hưu hoặc hạn chế đóng phim tối đa thì ngược lại, Huppert thậm chí siêng đóng phim tại hải ngoại hơn bất kỳ ai, cô tích cực tham gia các dự án phim nói tiếng Anh bao gồm "Frankie", "Mrs. Harris Goes to Paris"...
Từng là Chủ tịch BGK LHP Cannes năm 2009, Isabelle Huppert rất tỉnh táo khi trao giải cao nhất cho "The White Ribbon" - bộ phim do đạo diễn thân thiết với cô là Michael Haneke dàn dựng. Tuy kết quả này thời điểm đó dấy lên chút nghi ngại vì Huppert ưu tiên... người quen, thế nhưng "The White Ribbon" sau khi công chiếu rộng rãi đã tạo cú huých mạnh mẽ trong sự nghiệp của Haneke bằng hai đề cử Oscar và một giải Quả cầu vàng, đưa Haneke vang danh thế giới chỉ với phim kế tiếp là "Amour". Điều này chứng tỏ Huppert vừa có sự tinh tế, nhạy cảm, vừa có tầm nhìn đủ để lựa chọn một tác phẩm sáng giá!
Ở khía cạnh khác trong danh sách BGK năm nay, Chương Tử Di sau những lùm xùm đời tư, đã có màn trở lại Ảnh đàn mạnh mẽ bằng một phim công chiếu trước đó ở LHP Cannes và vai trò BGK tại Venice năm nay. Cùng với Thư Kỳ, họ Chương là số ít ngôi sao Hoa ngữ thường xuyên được các LHP Quốc tế mời làm BGK. Nhắc tới Tử Di, không thể không nhắc đến "Ngọa Hổ Tàng Long" - phim võ hiệp kỳ tình của Lý An góp công lớn đưa tên tuổi Chương Tử Di vươn ra thế giới và gây dựng sự nghiệp huy hoàng tại thị trường Hoa ngữ. Giai đoạn từ 2002 đến 2015 có thể nói là đỉnh cao của Tử Di khi cô có mặt trong hàng loạt dự án lớn của cả châu Á lẫn Hollywood, có thể kể đến như "Hero" của Trương Nghệ Mưu, "Memoirs of a Geisha" của Rob Marshall, "Dangerous Liaisons" của Hur Jin-ho, "2046" và "The Grandmaster" của Vương Gia Vệ…
Đang ở đỉnh cao sự nghiệp, Tử Di quyết định kết hôn và gần như xao nhãng vai trò diễn xuất, dẫn đến việc từ sau năm 2015 đến năm 2023, cô chỉ tham gia các vai nhỏ hoặc vai khách mời. Những phim ở thời kỳ này của cô cũng không thành công về mặt nghệ thuật. Nhưng đáng nói là vào năm 2022, Tử Di đã thử sức với vai trò đạo diễn và giành một giải thưởng cho phim tuyển tập "My Country, My Parents", dự báo hướng đi mới của cô trong tương lai. Năm 2024, Tử Di thủ vai chính sau 5 năm vắng bóng, trong một dự án giật gân của Trần Khả Tân - "She's Got No Name" với vai nữ sát nhân máu lạnh. Phim đã được A24 mua bản quyền phát hành tại thị trường Bắc Mỹ và có khả năng giúp Tử Di lấy lại hào quang vang bóng một thời!
Vũ trụ của những người đàn ông lãng mạn!
Khá trùng hợp khi dàn giám khảo năm nay có đến hai nam đạo diễn chuyên "trị" dòng phim tâm lý tình cảm, và đều đã được công nhận qua các giải thưởng giá trị. Nhắc tới James Gray là nhắc tới "Ad Astra" năm 2019 - một trong những phim sci-fi hiếm hoi gieo được cảm xúc nơi người xem. Gray đại diện cho thế hệ các nhà làm phim độc lập ở Hollywood và chủ yếu khai thác góc độ tâm lý kể cả với các tác phẩm thuộc đề tài khoa học viễn tưởng hay hành động. Trong sự nghiệp của mình, Gray có 5 lần tranh Cành cọ vàng và 2 lần tranh Sư tử vàng - con số không hề khiêm tốn với một nhà làm phim sinh năm 1969. Năm 1994, James Gray gây sốt với "Little Odessa" giành được Sư tử bạc tại LHP Venice, mở đường cho anh tiến vào Hollywood. Mặc dù dạo gần đây các dự án phim của Gray mang hơi hướng vĩ mô hơn, song khán giả chắc sẽ khó quên thước phim tình ái ảo ảnh trong "Two Lovers" năm 2008 với dàn tài tử thực lực bao gồm Joaquin Phoenix và Vinessa Shaw...
Nhẹ nhàng và tình cảm, Andrew Haigh cũng để lại nhiều dấu ấn đẹp trong sự nghiệp làm phim còn non trẻ của mình. Ngay từ tác phẩm đầu tay - "Greek Pete", Haigh đã sớm bộc lộ quan điểm nghệ thuật và thiên hướng tính dục trong các tác phẩm. Thuộc cộng đồng LGBTQ+, Haigh cho thấy mẫn cảm tinh tế khi khai thác tâm lý nhân vật đặc biệt là nam giới, từ đó tạo ra các tác phẩm thành công bao gồm "Weekend", "Lean on Pete" và mới nhất là "All of Us Strangers" ra mắt năm 2023. Tuy nhiên, cuốn phim đưa Andrew Haigh vang danh khắp nơi lại là một phim về cặp vợ chồng luống tuổi đứng trước bờ vực sụp đổ hôn nhân - "45 Years" do hai diễn viên gạo cội Charlotte Rampling và Tom Courtenay thủ diễn. "45 Years" thắng cả giải Ảnh đế và Ảnh hậu tại LHP Berlin năm 2015, ẵm một đề cử Oscar Nữ chính và giúp Haigh lần đầu được đề cử giải thưởng Châu Âu với vai trò biên kịch.
Sự có mặt của James Gray và Andrew Haigh cho thấy Venice năm nay có thể là "đất lành" cho những tác phẩm thiên về nội tâm, tâm lý nhân vật và thuộc các đề tài tâm lý tình cảm, nếu có yếu tố LGBTQ+ cũng là điểm cộng lớn. Ngoài ra, việc từng có kinh nghiệm nhiều vị trí trước khi trở thành đạo diễn phim, cũng như tham gia vào các dự án phim lớn trước đây, có thể khiến cả Gray và Haigh đưa ra các nhận định bao quát hơn về các tác phẩm tranh giải Sư tử vàng năm nay.
Sự kiêu hãnh
Cũng như Berlin, Cannes, Venice sẽ luôn khéo léo tôn vinh văn nghệ sĩ châu Âu ở nhiều vai trò, nhiều cách khác nhau, trong đó vị trí BGK dường như là cách tri ân xứng đáng nhất. Bên cạnh các ngôi sao tên tuổi toàn cầu, các diễn viên hay nhà làm phim nói tiếng Anh... thì phần còn lại của dàn BGK sẽ là các gương mặt châu Âu giúp làm đa dạng các giải thưởng được trao. Những cái tên như Kleber Mendonça Filho hay Agnieszka Holland, Giuseppe Tornatore tuy xa lạ với phần lớn khán giả Việt nhưng họ đã có vị trí khó phủ nhận ở châu Âu. Kleber Mendonça Filho đến từ Brazil, từng là một nhà phê bình, biên kịch kiêm đạo diễn, tác giả hai bộ phim nổi tiếng trong cộng đồng phim arthouse là "Aquarius" năm 2016 và "Bacurau" năm 2019. Trong đó, cả hai phim đều gây sốc vì yếu tố giật gân và thời sự: "Aquarius" như cú tát vào mặt chính quyền về cải cách ruộng đất trong khi "Bacurau" gióng lên hồi chuông bạo lực ngập tràn ở Brazil.
Nếu Kleber Mendonça Filho thường xuyên khai thác góc tối, mặt trái thì Agnieszka Holland - nữ đạo diễn người Phần Lan lại chọn thiên hướng mềm mại hơn trong cách làm phim suốt 50 năm của mình. Là một trong những giám khảo dày dạn kinh nghiệm và thâm niên nhất nhì, Agnieszka Holland từng giành một đề cử Oscar cho "Europa Europa" năm 1990 với vai trò biên kịch và "In Darkness" năm 2011 với hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất. Có thể nói, bên cạnh Isabelle Huppert thì Agnieszka Holland là cái tên cộm cán từng giành được nhiều tình cảm ở Hollywood, và vẫn đang hoạt động khá chăm chỉ dù đã 75 tuổi! Phim mới nhất của cô là "Green Border" đã giành tới... 7 giải lớn nhỏ ở Venice năm ngoái.
Giuseppe Tornatore có lẽ vừa quen vừa lạ, quen vì ông chính là cha đẻ phim kinh điển "Cinema Paradiso" và" "Malena" năm nào, lạ vì sau hai dấu ấn lớn thì Tornatore bắt đầu khai thác các đề tài gai góc hơn, có tính "thi thố" nhiều hơn mà điển hình là "The Unknown Woman", "The Best Offer"... Tuy nhiên, những phim này đều chưa thể vươn ra khỏi châu Âu để nổi tiếng thế giới mặc dù ở Ý, Giuseppe Tornatore vẫn là cái tên được trân trọng nhờ những đóng góp trước đó. Dẫu đang có phần chậm lại trong sự nghiệp song sự góp mặt của Giuseppe Tornatore trong dàn BGK cho thấy Venice luôn dành mọi cơ hội cho các văn nghệ sỹ Ý của họ.
Hai cái tên còn lại trong danh sách giám khảo là Abderrahmane Sissako và Julia von Heinz đều không phải những cái tên vô danh, họ ít nhiều đều gây tiếng vang trong những năm qua, bao gồm các phim tham gia tranh giải ở Berlin hay Cannes, như "Timbuktu" của Abderrahmane Sissako nhận đề cử Oscar vào 2014 thậm chí được The New York Times chọn là một trong những phim hay nhất thế kỷ 21! Nhìn chung, danh sách thành viên giám khảo tại Venice năm nay khó mà xem thường, dù hầu hết đều không phải những cái tên đang gây sốt truyền thông như trường hợp Greta Gerwig vừa có phim "Barbie" ăn khách nhất 2023 thì sang 2024 được mời làm Chủ tịch BGK Cannes hay Lily Gladstone vừa trở thành diễn viên bản địa Mỹ đầu tiên được đề cử Oscar 2023 thì sang 2024 đã được Cannes mời đến làm BGK... Tuy không "bắt trend" nhưng Venice có thâm niên lâu đời, cùng yếu tố phim chất lượng nhất năm dồn vào mùa cuối năm nên sẽ dễ dàng tạo được bùng nổ truyền thông, khi may mắn sở hữu những tác phẩm tiệm cận cả nghệ thuật và thương mại như "Poor Things", "The Banshees of Inisherin", "Parallel Mothers"...
Hầu như các gương mặt còn lại trong danh sách 8 thành viên giám khảo LHP Venice 81 đều khá quen thuộc và ghi điểm với khán giả yêu thích dòng phim arthouse. So với những thập niên trước, gần đây việc tôn vinh nữ quyền đã tác động rất lớn đến vai trò của Chủ tịch BGK khi chỉ trong vòng 10 năm đã có 5 nghệ sĩ nữ giữ vị trí này gồm Annette Bening năm 2017, Lucrecia Martel năm 2019, Cate Blanchett năm 2020, Julianne Moore năm 2022 và Isabelle Huppert năm 2024.
Điều gây sốc cho người hâm mộ là cả 4 lần làm Chủ tịch BGK, các nữ diễn viên lẫn đạo diễn đều trao giải Sư tử vàng cho phim... nói tiếng Anh, thậm chí có những tác phẩm gây sốt phòng vé bao gồm "The Shape of Water" thắng 4 giải Oscar; "Joker" thắng 2 giải Oscar và "Nomadland" thắng tới 6 giải Oscar trong khi "All the Beauty and the Bloodshed" năm 2022 thuộc thể loại phim tài liệu nhưng chỉ giành được đề cử chứ không giành chiến thắng, kể cả với hạng mục Phim tài liệu. Với hai nữ đạo diễn thắng Sư tử vàng, con số này đã được coi là ấn tượng với một LHP Quốc tế lâu đời như Venice vì xưa nay Sư tử vàng thường xuyên rơi vào tay các nam đạo diễn.
