“Post-Vacation Slump” - hội chứng rối loạn dopamine sau kỳ nghỉ
Bộ não của bạn đã quen với cơn lốc dopamine từ những trải nghiệm du lịch, và khi cơn lốc ấy tan đi, cảm giác hụt hẫng là điều tất yếu.
“Post-Vacation Slump” là cảm giác chán chường, hụt hẫng và bực bội khi quay lại guồng quay công việc sau một kỳ nghỉ. Hãy thử tưởng tượng, chỉ mới ngày hôm qua, bạn còn đang thong thả nhâm nhi cà phê sáng, tận hưởng dư vị của những buổi tiệc tùng và những ngày không deadline. Ngày hôm sau, chuông báo thức inh ỏi réo gọi, hộp thư chất đống email chưa đọc, và danh sách việc cần làm dài đến vô tận. Thật là chán nản và kiệt quệ đúng không?
Hội chứng này không phải là bệnh, nhưng chắc chắn là một cảm giác khó chịu. Giống như bạn đang say men tự do thì bỗng nhiên bị tạt một gáo nước lạnh của thực tế. Nhịp sống thong dong, dư âm của những khoảnh khắc vui vẻ và cảm giác được thả lỏng biến mất, nhường chỗ cho cuộc sống thường nhật với những áp lực cũ mèm. Sự chuyển đổi này có thể khiến bạn mệt mỏi, mất động lực, thậm chí bực bội với chính công việc của mình.
Có một nghịch lý không ai nói trước, rằng đáng lẽ một kỳ nghỉ sẽ giúp bạn tràn đầy năng lượng, nhưng thực tế, nhiều người lại cảm thấy kiệt quệ hơn khi trở lại. Theo Ayelet Fishbach, giáo sư tại Trường Kinh doanh Booth của Đại học Chicago, điều này hoàn toàn bình thường. Một phần vì du lịch cũng chẳng hề nhẹ nhàng như ta tưởng - lên kế hoạch, di chuyển, rồi lại về nhà với cả tá công việc chờ sẵn. Và nếu kỳ nghỉ của bạn không thực sự “nghỉ" - bạn vẫn phải check email, xử lý công việc từ xa, hoặc bận rộn chăm con - thì đừng ngạc nhiên khi thấy mình còn mệt mỏi hơn lúc chưa đi. Cộng thêm cú sốc từ một lịch trình tự do sang một ngày làm việc kín mít, cảm giác hụt hẫng là điều không thể tránh khỏi.
Một nghiên cứu năm 2023 trên Biomedicines đã chỉ ra rằng “dopamine dysregulation” (sự rối loạn điều hòa dopamine) là thủ phạm chính đứng sau trạng thái hụt hẫng này.
Dopamine là chất dẫn truyền thần kinh chịu trách nhiệm tạo cảm giác hưng phấn và thúc đẩy ta tìm kiếm những trải nghiệm thú vị. Mỗi lần ta làm gì đó mới mẻ hay đầy kích thích, như đặt chân đến một thành phố lạ, nếm thử món ăn chưa từng thấy, não bộ sẽ tung ra một cú “dopamine high” để thưởng cho ta. Nhưng vấn đề ở đây là gì? Càng được “bơm” dopamine liên tục, ta càng quen với sự kích thích đó. Khi chuyến đi kết thúc, não bộ bất ngờ bị “cắt nguồn cung”, và thế là ta rơi vào trạng thái trống rỗng, mất hứng, chẳng thấy gì thú vị nữa.
Các nhà nghiên cứu gọi đây là trạng thái “chống phần thưởng” (anti-reward state), nơi mà những thứ bình thường vốn chẳng sao giờ bỗng trở nên nhạt nhẽo đến khó tin. Cuộc sống thường ngày chẳng còn gì hấp dẫn so với những ngày vi vu khám phá. Buổi sáng cà phê ở quán cóc quen thuộc chẳng còn thơm ngon như tách espresso bạn nhâm nhi ở Paris. Con đường đi làm hằng ngày nhìn phát chán so với những cung đường đấy gió biển bạn vừa đi qua. Nhưng, đừng vội tuyệt vọng. Theo Harvard Business Review, hội chứng này chỉ là tạm thời. Và sẽ luôn có những cách để bạn tập thích nghi lại từ đầu.
Cho bản thân một ngày “hạ cánh” mềm mại
Muốn tránh cú tụt mood sau chuyến đi thi đừng vừa về đến nhà là lao ngay vào công việc hay trách nhiệm. Hãy cho bản thân một ngày chuyển tiếp để não bộ và cơ thể kịp thích nghi với thực tại.
Dọn dẹp và “reset” không gian. Để vali nguyên si giữa nhà hay đồ đạc vứt lung tung chỉ khiến cảm giác lộn xộn trong đầu bạn tăng lên. Dành chút thời gian dọn dẹp không chỉ giúp nhà cửa gọn gàng hơn mà còn như một cách nhẹ nhàng khép lại chuyến đi.
Nhẹ nhàng quay lại guồng công việc. Đừng mở mắt ra là check mail hay cắm đầu vào họp hành. Bắt đầu với những việc nhẹ như lên kế hoạch cho tuần mới, nấu một bữa ăn ngon hay đơn giản là sắp xếp lại lịch trình sẽ giúp bạn lấy lại nhịp điệu mà không bị quá tải.
Giữ lại dư âm của chuyến đi. Xem lại ảnh, viết đôi dòng về những khoảnh khắc đáng nhớ hoặc kể chuyện với bạn bè sẽ giúp bạn kéo dài cảm giác vui vẻ thay vì rơi thẳng vào trạng thái hụt hẫng.
Bù đắp cho cơ thể. Những ngày vi vu, múi giờ lộn xộn và ăn uống thất thường có thể khiến bạn kiệt sức mà không nhận ra. Hãy ngủ đủ, uống nhiều nước và vận động nhẹ để cơ thể nhanh chóng hồi phục. Một nghiên cứu trên The Journal of Early Adolescence chỉ ra rằng trong bất kỳ quá trình chuyển đổi nào, luôn có ba giai đoạn cần thích nghi. Việc trở về từ một chuyến đi cũng giống như vậy, bạn đang chuyển từ một môi trường đầy kích thích trở về guồng quay cũ. Nếu sự thay đổi quá đột ngột, não bộ sẽ phản ứng bằng cách… tụt mood thê thảm. Thay vào đó, cho mình một khoảng thời gian đệm sẽ giúp bạn không cảm thấy quá chênh vênh khi trở lại với cuộc sống thường ngày.
Tìm lại những điều đáng yêu ở “nhà”
Cú tụt mood sau chuyến đi thường đến từ việc bạn chỉ chăm chăm nghĩ về những gì mình vừa rời xa mà quên mất những điều hay ho đang chờ đón ở nhà. Bí quyết là chủ động nhìn nhận và trân trọng những thứ quen thuộc theo một góc nhìn mới.
Một nghiên cứu năm 2022 trên Journal of Happiness Studies cho thấy rằng thực hành lòng biết ơn, như viết ra những điều bạn yêu thích, có thể giúp giảm căng thẳng và cảm giác tiêu cực. Thay vì ủ rũ nhớ nhung kỳ nghỉ, hãy thử lập một danh sách “Welcome Back” với những điều khiến bạn thích thú khi về nhà. Đó có thể là vị cà phê sáng đúng gu, chiếc giường quen thuộc không ai tranh giành hay khoảnh khắc được thư thả mà không phải tất bật check-in. Đôi khi, những điều nhỏ xíu lại mang đến cảm giác dễ chịu nhất.
Trở thành khách du lịch ngay trên “sân nhà”
