L’OFFICIEL BookClub: Liệu linh hồn của Emily Brontë đã thôi than khóc?
Phải chăng, Emily Brontë vẫn chưa và sẽ không bao giờ siêu thoát? Như chính linh hồn của Catherine và Heathcliff vẫn mãi chạy theo nhau, tìm nhau, đuổi bắt nhau trên cánh đồng hoang và ngọn đồi gió hú hiu hắt ngoài kia. Tôi nghĩ rằng bà vẫn còn ở đấy, vẫn chưa thể ngủ yên. Emily vẫn đang thong dong đi dọc theo con đường cạnh ngọn đồi ấy và nhìn ngắm mọi thứ xung quanh, ngắm nhìn cuộc đời. Và linh hồn bà liệu đã thôi than khóc?
Trước khi viết về tác phẩm, tôi muốn viết đôi dòng về Emily Brontë – Nữ nhà văn đã viết lên bi kịch Đồi Gió Hú, và chị em của bà. Cuộc đời của người phụ nữ tài hoa bạc mệnh dường như đã bị ám lên thân mình lời nguyền của cả một dòng họ. Những con người tài giỏi với một tâm hồn nhân văn, nhưng đều từ giã trần gian khi cõi đời còn rất trẻ.
Ngoài ba chị em gái Charlotte, Emily và Anne Brontë, gia đình nhà Brontë còn có một người con trai tên Branwell và anh cũng đoản mệnh như ba người chị em gái của mình. Theo nhiều nguồn tư liệu, chị em gái nhà Brontë có cuộc sống khép kín. Một phần vì cha của họ, ông Patrick Brontë là một người vô cùng hà khắc và luôn gay gắt với người xung quanh dù bản thân ông là một mục sư. Có một giai thoại kể rằng ông Patrick Brontë luôn mang theo một khẩu súng nạp đầy đạn bên trong vì ông luôn cho rằng xung quanh ai cũng là kẻ xấu. Cũng vì có người cha như thế, cộng thêm ngoại hình được mô tả trong các tư liệu là không mấy đẹp đẽ mặn mòi, nên ba chị em gái Brontë dường như chỉ có thể tự tìm vui trong những câu chuyện từ sách vở, văn chương. Họ đọc truyện, thơ, vè tự sáng tác cho nhau nghe và sống trong thế giới tưởng tượng của riêng mình suốt những năm tháng ấy. Khi ba chị em nhà Brontë gửi các tác phẩm văn học của mình cho các nhà xuất bản, họ đã dùng những bút danh không phân biệt được danh xưng nam nữ để gửi bài, bởi vào thời đó người phụ nữ ngoài lấy chồng và nữ công gia chánh ra thì họ không được công nhận ở bất cứ phương diện nào. Và một điều thú vị đó là các nhà xuất bản đã nhận xét tác phẩm Đồi Gió Hú của Emily Bronte là tác phẩm được chắp bút của “một người đàn ông bạo lực”. Ai có ngờ rằng đó là bút tích của một người con gái trẻ với lòng yêu thương quê hương đến ám ảnh, và trí tưởng tượng phong phú cùng tâm hồn luôn sinh động sắc màu.
Đồi Gió Hú là tác phẩm duy nhất của Emily Brontë và chỉ được biết đến khi bà đã qua đời ở độ tuổi chỉ vừa chớm 30 (Gia đình Bronte hiếm ai sống được đến 40 tuổi ngoại trừ người cha hà khắc Patrick Brontë). Tác phẩm không chỉ tái hiện lại những khung cảnh đìu hiu, mênh mông, cô quạnh nơi bà từng sống, và đi học lúc sinh thời, mà nó còn như một lời ca thán, oán trách số phận và cuộc đời. Vì sao lại tạo ra bà với những tài năng như thế nhưng lại bạc mệnh từ giã trần gian sớm đến như vậy. Khi còn sống thì tâm hồn lại bị giam cầm tại một nơi mà chúng không thể nào tung bay phát triển được, giữa những ngọn đồi buồn bã trải dài nối tiếp theo những cánh đồng hoang bạc ngàn nhưng lẻ loi.
Cuộc đời của các nhân vật cứ đan xen nhau, chồng chéo lên nhau là những lớp lang của tình yêu và sự thù hận. Những mắt xích cứ xoắn lấy nhau, và chúng vận hành bánh xe cuộc đời của họ. Nhân vật Heathcliff của Đồi Gió Hú chính là mắt xích tội lỗi nối cuộc đời các nhân vật lại với nhau.
Biến một người có cung cách cao sang, thông minh thì kẻ ti tiện, đớn hèn, và đưa một kẻ đớn hèn, ngu muội lên cao, cho hắn nghĩ rằng hắn là người của sự chân thiện mỹ và cần được tôn vinh. Biến đứa con ruột của mình trở thành một công cụ. Biến con ruột của kẻ thù thành một người yêu quý hắn trung thành. Biến người hắn yêu thương thì một điều đày đọa. Biến cuộc sống của mình thành một chuỗi những ngày tháng dài dẳng của một con ác quỷ mà lẽ ra đã có thể sống một kiếp người, tiếc thay, chỉ khi chết đi rồi, hắn mới trở thành một con người thật sự. Cái cách Emily khắc hoạ sự tỉnh táo của nhân vật Heathcliff trước sự tàn nhẫn của chính bản thân mình là sự trả thù ghê sợ nhất, không phải với con người và con người, mà là nhân quả của cuộc đời này. Của những mối hận thù trong tâm can không bao giờ có thể xoá đi được.
Đôi khi tôi nghĩ, không biết Heathcliff của Emily Brontë có thật ngoài đời hay không. Bởi nếu có thì thật đáng thương và đáng sợ biết bao, khi cả một cuộc đời làm một hồn ma không lối thoát như thế. Tôi mong người như ông không có thật. Mong rằng Heathcliff chỉ là hiện thân của tâm ma, là nghiệp chướng. Hắn là sản phẩm của lòng ích kỷ, thù hằn, hằn học và nhẫn tâm của những kẻ đã biến hắn thành như thế. Nội tâm của Heathcliff cũng giống như tâm can bị giằng xé của những người đã tạo ra tội ác, và giờ họ phải gánh chịu chúng như một lẽ hiển nhiên. Và điều đáng thương và đáng buồn nhất ở hắn đó là cảm giác nhận thức được sự có mặt của mình trên thế giới này từ ngày sinh ra đã là một tội ác. Mà tội ác thì phải bị trừng phạt. Rồi cứ thế, con người cứ hành hạ lẫn nhau.
Nỗi buồn và cô đơn, sự tức giận, hận thù của từng nhân vật, có lẽ đều những mảng cảm xúc nhập nhằng của Emily lúc còn sống, chôn vùi đời mình và tài năng tuyệt vời giữa những ngọn gió cô đơn trên các cánh đồng hoang. Và đến cuối đời được trải dài trên các trang sách.
Tại sao tôi chỉ nói về Heathcliff? Không phải vì những nhân vật khác không nổi bật hoặc không có vai trò quan trọng. Nhưng tôi cảm giác Heathcliff mới chính là lời nhắn nhủ mà Emily muốn nhắn đến cuộc đời này, tới số phận của bà. Một cuộc rượt đuổi mênh mang trên ngọn Đồi Gió Hú, những khao khát không bao giờ được thoả mãn, những hy vọng vụt tắt từ khi mới chớm hồng hoang, và những tin yêu chưa bao giờ có có cơ hội chớm nở dù nó đã thành hình trong trái tim và tiềm thức. Tuy nói Heathcliff có thể là lời nhắn nhủ của bà, nhưng khó mà nói ai chính là hiện thân của Emily trong tác phẩm, đâu mới là tính cách và con người của bà? Các nhân vật trong Đồi Gió Hú, đâu mới là bà?
Tôi nghĩ có lẽ mỗi người một ít. Hòa chung lại cùng một nơi, nó sẽ vừa là diễn biến trong tâm lý của bà và cả khung cảnh của cuộc sống của bà ngày xưa. Những tư cách táo báo, đầy nhiệt huyết trong truyện cứ như thể đó là khát khao của Emily, muốn bùng cháy, thoát khỏi những định luật và chuẩn mực của thời ấy - Thời Victoria của nước Anh. Nỗi buồn và cô đơn, sự tức giận, hận thù của từng nhân vật, có lẽ đều những mảng cảm xúc nhập nhằng của Emily lúc còn sống, chôn vùi đời mình và tài năng tuyệt vời giữa những ngọn gió cô đơn trên các cánh đồng hoang. Và đến cuối đời được trải dài trên các trang sách.
Tuy nhiên, cũng không hẳn trải dài toàn câu chuyện đều là nước mắt và những lời than khóc. Khúc cuối truyện như mở ra một lối đi ánh sáng cho cả một ngọn đồi u ám sầu thảm bấy lâu nay, nơi mà có lẽ ngoài những tiếng gió gào thét dọc khắp đồng hoang, khó có ai nghĩ rằng sẽ nghe lại được những tiếng cười khúc khích, nơi bắt đầu có ánh bình minh ló dạng như thế. Đó cũng là điều mà Emily mong muốn một lần được chạm đến. Câu cuối trong tác phẩm.
"...Làm sao có ai tưởng tượng ra được rằng những người ngủ trong lòng đất bình yên này lại không yên giấc"
Phải chăng, Emily vẫn chưa và sẽ không bao giờ siêu thoát? Như chính linh hồn của Catherine và Heathcliff vẫn mãi chạy theo nhau, tìm nhau, đuổi bắt nhau trên cánh đồng hoang và ngọn đồi gió hú hiu hắt ngoài kia. Tôi nghĩ rằng bà vẫn còn ở đấy, vẫn chưa thể ngủ yên. Emily vẫn đang thong dong đi dọc theo con đường cạnh ngọn đồi ấy và nhìn ngắm mọi thứ xung quanh, ngắm nhìn cuộc đời. Và linh hồn bà liệu đã thôi than khóc?
Xin phép được trích lại lời của nhà văn W.Somerset Maugham cũng đã viết:
“Đồi gió hú không phải là một cuốn sách để chúng ta đàm luận, nó là một cuốn sách để chúng ta đọc… Nó chứa đựng một thứ mà rất ít tiểu thuyết gia có thể cho chúng ta, ấy là năng lực. Tôi chưa thấy một cuốn tiểu thuyết nào mà nỗi buồn rầu thống khổ, niềm vui sướng điên cuồng, tính độc ác vô tình, sự ám ảnh của ái tình được diễn tả một cách kỳ diệu như trong Đồi gió hú”
Hình ảnh lấy từ nhiều nguồn trên internet
