L’OFFICIEL BookClub: Phúc Âm Cho Một Người và ngòi bút lạnh lùng của Nguyễn Khắc Ngân Vi
"Nỗi tuyệt vọng, chúng luôn có ở đấy từ khi niềm hy vọng vừa được khởi sinh. Và nỗi bất hạnh của con người không chỉ là cơn đói. Niềm hy vọng là bất hạnh lấp lánh nhất của thế giới này. Bà vốn sống đủ lâu để hiểu ra chân lý ấy. Song một lần nữa niềm hy vọng đã đánh lừa bà."
Niềm tin, hay đức tin, nhìn theo góc độc khoa học thì có lẽ là thứ khiến loài người chúng ta khác xa với những sinh vật khác đang cùng tồn tại trên Trái Đất. Niềm tin ấy có thể là niềm tin vào thần thoại, thánh thần, tôn giáo, lý tưởng hay một dạng “quyền lực” nào đó. Đó là thứ khiến cho một xã hội, một nền văn mình tồn tại và phát triển rực rỡ, thứ kết nối con người lại với nhau. Thứ mang lại khao khát lẫn thương đau cho hàng triệu kiếp người. Đó là khi ta đặt đức tin, hay niềm tin vào bối cảnh của một tập thể, một xã hội, còn về tư cách một cá nhân, một con người thì sao? Phải chăng con người luôn yếu đuối như thế, chính vì sự yếu đuối đó mà họ luôn cần phải có một nơi để bấu víu, để cảm thấy mình được an toàn và mạnh mẽ?
Nhân vật chính - bà Khuê của tiểu thuyết hầu như không có một trang nào được hạnh phúc. Cô để nhân vật vẫy vùng không ngừng trong những bế tắc và chịu đựng mà số phận đã gán lên thân bà. Thế nhưng, đồng thời tôi cũng không thấy một trang nào thiếu đi niềm tin mạnh mẽ. Một niềm tin đã làm dày những bất hạnh, nhưng cũng là thứ thúc đẩy nhân vật đi đến trang cuối cùng. Bà luôn tin vào một thứ gì đó. Niềm tin của bà dịch chuyển từ hiện tại cho đến tương lai, rồi có khi đi ngược về quá khứ. Niềm tin ấy cũng biến đổi thành nhiều hình thái khác nhau, từ hy vọng đến đau đớn, rồi mạo hiểm, nổi loạn, có lúc buông xuôi, nhưng niềm tin vẫn luôn ở đó.
Khi vừa đóng lại trang cuối cùng, tôi cảm thấy quyển tiểu thuyết này thật lạnh lẽo. Cách viết của nhà văn Ngân Vi hoàn toàn không có một chút khoan dung hay nhân nhượng dành cho nhân vật. Nó còn hơn cả sự điềm đạm và hiển nhiên. Nó là một bút pháp sắc lạnh đến gai người và điều này khiến cho cá nhân người đọc như tôi có thể dễ dàng phát triển cảm xúc của mình với mọi nhân vật trong tiểu thuyết mà không bị phụ thuộc vào sự sắp đặt của tác giả. Cách viết này gợi cho tôi nghĩ đến Raymond Carver. Cái vẻ dửng dưng trước số phận của nhân vật, những lời kể khách quan không mang một hàm ý đánh giá nào đôi lúc khiến người đọc hơi mông lung, nhưng lại hay ở chỗ nó mở ra nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau cho mỗi người đọc. Thế nhưng liệu Nguyễn Khắc Ngân Vi chỉ muốn “lạnh lẽo” là thứ duy nhứt đọng lại trong lòng của người đọc? Tôi không cho là thế. Tôi tự cho rằng có lẽ ít tác giả nào lại chỉ muốn bày ra duy nhất và duy nhất một sự thật lạnh lẽo, khốc liệt trong tác phẩm của họ, họ sẽ luôn đặt một ý nghĩa tiềm ẩn nào đó trong tác phẩm mà người đọc sẽ tự hiểu và cảm nhận theo cách của mình. Riêng về điều này thì tôi xin mạn phép được nêu cảm giác của mình cái thông điệp mà cá nhân tôi cảm nhận được, đó chính là sức mạnh của niềm tin. Tôi không muốn gọi là “đức tin”, vì đức tin thì lại “cụ thể” quá, tôi muốn gọi là niềm tin, một thứ rộng hơn, bao quát hơn, và đồng thời cũng dễ lung lạc hơn. Tôi thấy điều đó phần nào rất đúng với thực tế và có lẽ đó chính là nỗi thống khổ của con người. Bởi khi đức tin của con người lung lay, họ cần một sự thay thế, họ cần phải tìm những niềm tin khác để bấu víu vào và tiếp tục tiến lên phía trước. Họ không thể sống một cuộc sống đúng nghĩa nên họ hoàn toàn không có một niềm tin. Thế nhưng, niềm tin là thứ còn dễ lung lạc hơn cả đức tin, nó còn mang theo nhiều xót xa và uất ức. Như cái cách nhân vật chính trong tiểu thuyết luôn dày vò chính mình và đau đớn khi phải tìm mọi cách, loay hoay không ngừng để chứng minh rằng niềm tin của mình là đúng. Thế nhưng càng chứng minh, càng gồng lên để giữ lấy nó, thì mọi thứ lại càng như một nắm cát nhuyễn, rơi qua kẽ ngón tay. Và bà lại tiếp tục, tiếp tục với những niềm tin khác, những niềm tin mới, để bấu víu và để có thể không gục ngã trước số phận, trước cuộc đời mình.
Niềm tin mang đến nỗi đau và sự bất hạnh. Nhưng niềm tin cũng là thứ để hồi sinh, để ta có thể chạy không ngừng nghỉ và đến một lúc nào đó, mọi thứ sẽ được tái sinh, như cách một niềm tin vẫn vận hành trong mỗi cuộc đời, mỗi số phận.
Vậy thì, một người như thế nào mới là một người có niềm tin thật sự, và đâu mới là một niềm tin đúng đắn. Sẽ không ai trả lời được cả. Niềm tin mông lung như một màn sương mỏng, thậm chí nó còn là thứ mà con người tự tưởng tượng ra. Tất cả chỉ là một ý niệm. Ý niệm về một cuộc sống tốt hơn là khi đó ta có một tương lai sung túc. Một cuộc đời đáng sống là một cuộc đời tự do. Một trái tim còn sống là một trái tim biết yêu thương. Tất cả chỉ là một ý niệm, một sự tưởng tượng, một niềm tin không rõ ràng, dễ lung lay và dễ gây đau đớn của con người, nhưng sức mạnh của niềm tin là có thật. Dẫu niềm tin đó là có gì thì sức mạnh của nó là điều không thể chối cãi. Nó vô biên đến độ khiến cho chính chúng ta không thể tin được mình có thể mạnh mẽ đến nhường này. Lãng mạn một chút, viết đến đây thì tôi chợt nhớ đến Cánh Buồm Đỏ Thắm của Aleksandr Grin, và niềm tin của cô bé Assol. Assol luôn có một niềm tin mãnh liệt vào việc người yêu của cô sẽ đến đón cô, trên một chiếc thuyền với những cánh buồm đỏ thắm và họ sẽ hạnh phúc bên nhau. Không ai thậm chí ngay cả cô cũng không biết rằng điều đó có xảy ra hay không. Nhưng nhờ vào niềm tin mãnh liệt và chắc chắn đó mà Assol đã tìm được cho mình động lực để vượt qua mọi thứ, từ những lời bỉ bai, phỉ báng của dân làng, cho đến cảnh đói nghèo mà cha con cô phải đối mặt mỗi ngày. Cô cũng tìm được cho mình niềm vui lẫn hạnh phúc khi mỗi buổi sáng có lý do để cô tiếp tục thức dậy. Dù hôm đó có nhận về thất vọng ê chề nhưng có sao đâu vì mình còn ngày mai.
Điều gì khiến cô gái nhỏ đó có thể mạnh mẽ vượt qua, bằng một cách nhẹ nhàng, trong sáng nhất? Đâu phải vì tình yêu, đâu phải vì Grey. Mà vì chính những gì cô giữ trong tim mình. "Đó là phải tự tay mình tạo ra những thứ gọi là kì diệu". Và Assol chẳng thế nào làm được điều đó nếu không có niềm tin.
Có lẽ bạn nghĩ Assol là một cô bé may mắn, may mắn hơn vài người trong chúng ta, may mắn hơn nhân vật bà Khuê. Bạn nghĩ như thế vì hành trình của Assol đã có một điểm đến tạm thời, còn chúng ta và cả nhân vật của Nguyễn Khắc Ngân Vi vẫn còn đang loay hoay, chúng ta còn đang đi, đang chạy. Đi với những trái tim đầy đớn đau và thất vọng, nhưng chúng ta sẽ không dừng lại, không bao giờ dừng lại, chỉ cần vẫn còn có sức mạnh của niềm tin.
“Bà đã thấy mình chạy băng băng trên con đường rì rào tiếng lúa. Mùi phân heo vẫn làm bà đau buốt sóng mũi… Chạy từ trong quá khứ ra đến hiện tại. Chạy từ một không gian này sang một không gian khác. Chạy từ giấc mơ ra tới thực tế. Chạy từ trong bất hạnh vào thẳng Phúc Âm. Người đàn bà cả tin đầy ắp hy vọng huyễn hoặc. Tin vào một vùng đất mới. Tin vào rẫy mì của người đàn ông. Tin vào những đứa con luôn muốn bỏ mẹ mình đi, bằng cách này hay cách khác để chúng được sống. Tin vào vòng tay của Chúa trời”.
Niềm tin mang đến nỗi đau và sự bất hạnh. Nhưng niềm tin cũng là thứ để hồi sinh, để ta có thể chạy không ngừng nghỉ và đến một lúc nào đó, mọi thứ sẽ được tái sinh, như cách một niềm tin vẫn vận hành trong mỗi cuộc đời, mỗi số phận.
Phúc Âm Cho Một Người là một trong ba tác phẩm của nhà văn Nguyễn Khắc Ngân Vi đã được xuất bản và phát hành, bên cạnh Đàn Bà Hư Ảo và Vạn Sắc Hư Vô. Hai tác phẩm còn lại là những câu chuyện khác, những day dứt hiện sinh khác của một kiếp người, nhưng nếu đem cả ba ra để cùng nhận định thì có lẽ lúc nào cũng sẽ phải là hai chữ "lạnh lùng" được toát ra từ ngòi bút của Nguyễn Khắc Ngân Vi.
