Để sống nhiều cuộc đời chỉ trong một đời người
Manish Jain, một trong những nhà giáo dục thay thế nổi tiếng của thế kỷ 21 từng chia sẻ điều may mắn nhất ông có được trong đời là được sống nhiều đời người chỉ trong một cuộc đời. Điều này từng ám ảnh tôi trong một thời gian dài. Làm thế nào để sống được nhiều cuộc đời chỉ trong một đời người ngắn ngủi? Làm thế nào để trải nghiệm nhiều lát cắt của đời sống khi mà những định kiến chỉ luôn quanh quẩn xung quanh một nghề nghiệp, một mái nhà, một nơi chốn?
Đi
Che Guevara, nhà cách mạng lừng danh người Argentina có 39 năm sống trên đời. Chừng ấy thời gian thoạt nhìn ngắn ngủi so với hình dung thường nhật về 60 năm cuộc đời. Nhưng 39 năm đó dường như không phải là thước đo cho sự giàu có về đời sống tinh thần của ông. Chỉ trong chừng ấy thời gian, Che đã sống với những thân phận khác nhau. Ông là người con trai trong gia đình, người chiến sĩ, người chỉ huy, người lãnh đạo nhà nước, nhà báo, nhà thơ, thuỷ thủ, lái xe, kỹ sư chế tạo máy, nhân viên trạm bán xăng dầu, giáo viên, cán bộ khoa học, nhà ngoại giao, chủ ngân hàng, nhà tu hành khổ hạnh, bác sĩ, nhà khảo cổ, nhà dân tộc học, và cả là một tù nhân. Và không thể phủ nhận rằng, những chuyến đi dọc khắp Châu Mỹ La Tinh chính là cơ hội để ông được trải nghiệm những thân phận đặc sắc, làm giàu cho đời sống tinh thần trong phần đời tưởng chừng như ngắn ngủi của Che.
Với mỗi chuyến đi, từng người sẽ nhìn ngắm mình trong từng lát cắt văn hóa, từng thân phận đơn lẻ, gặp gỡ từng con người khác nhau hay tự phản tư với bản thân từ từng chiều kích riêng biệt. Bạn có thể trở thành một cô gái quyến rũ bước đi tự tin trên đường phố Paris trong một chiều nắng ấm. Nhưng cũng chính là bạn, hoàn toàn đủ khả năng trở thành một người phụ nữ bí ẩn trong trang phục sari truyền thống vui đùa ở những bữa tiệc sôi động ở Ấn Độ. Rồi cũng chính là bạn, gai góc độc lập khi phải lang thang một mình trong rừng rậm không bóng người ở Thái Lan. Những chuyến đi luôn là cơ hội để mỗi người được sống trong phim trường mới mẻ, hòa mình vào những bối cảnh đa dạng để được sống nhiều cuộc đời khác biệt.
Đọc
Tôi vốn không phải là mọt sách. Tôi luôn ưu tiên cho sự dịch chuyển. Nhưng tôi hiểu rằng những chuyến đi không thể kéo dài liên tiếp. Và đại dịch xảy ra chính là phép thử cho điều đó. Sự xê dịch bị mất đi, nhưng khát khao về sự đắm mình trong thế giới rộng lớn vẫn còn nguyên. Và đó là khi tôi tìm đến sách để tìm kiếm những gương mặt người.
Những ngày cách ly ở một vùng quê vắng vẻ, tôi chọn đọc Walden- Một mình sống trong rừng của Henry David Thoreau. Tôi đưa tâm trí mình đến với cuộc sống của tác giả. Cảm giác có một người cũng đang sống một cuộc đời một mình, nhưng lại ở một không gian nguy hiểm, cô độc gấp nhiều lần cho tôi niềm thích thú và cả những suy tư. Tôi hình dung về cuộc sống lặng lẽ của ông, và phản tư với những cơn bão lòng của bản thân khi đối diện với chính mình. Tôi nhìn thấy sự sục sôi, sống động len lỏi trong một cuộc đời tưởng chừng lặng thầm, dung dị của cả tác giả và chính tôi.
Hay đi xa hơn, Chiến tranh không có một gương mặt phụ nữ của nhà báo Svetlana Alexievich là những trang sách ghi lại trải nghiệm, tâm tư của hàng trăm người phụ nữ Nga trong cuộc chiến tranh Vệ Quốc khốc liệt. Một cuốn sách dày hơn 400 trang là hiện thân của hàng triệu cuộc đời phụ nữ với những góc khuất luôn bị che dấu ẩn sâu. Từng trang sách đưa tôi trở về với những năm tháng lịch sử đã qua, thấy được những góc tối trong từng thân phận người hay phần nào cảm nhận được nỗi đau, sự mất mát mà họ đi qua. Tuy không sống trong những ngày tháng ấy, nhưng đọc là cách để tôi hình dung về bối cảnh, đưa tâm trí và cảm xúc chạm vào những phần ký ức sót lại của một đời người.
Nghe
Cuộc sống đa sắc được thêu dệt từ những câu chuyện nhỏ nhặt. Những câu chuyện hiện diện thân phận con người cũng như những tầng lớp văn hóa, lịch sử, suy tư ẩn sâu. Vì thế, nếu không có cơ hội được đi, hay chẳng đủ kiên nhẫn để đọc, tôi lựa chọn việc lắng nghe. Lắng nghe những câu chuyện từ nhiều vùng đất hay những trải nghiệm khác nhau là cơ hội để mỗi người được du hành trong nhiều cuộc đời, nhiều thể nghiệm mới mẻ. Lắng nghe, nằm ở cách chúng ta tận hưởng câu chuyện mà không đánh giá. Lắng nghe, còn là cách chúng ta thả mình trong những xúc cảm, hình ảnh, hay rung động rất đỗi vi tế mà người kể gửi gắm.
"Lắng nghe, còn là cách chúng ta thả mình trong những xúc cảm, hình ảnh, hay rung động rất đỗi vi tế mà người kể gửi gắm"
Với sự phát triển của công nghệ, việc lắng nghe trở nên đơn giản và đa dạng hơn bao giờ hết. Ngoài những câu chuyện thân tình từ bè bạn, gia đình, mỗi người đều có thể tìm đến nhiều câu chuyện mới từ khắp nơi trên thế giới bằng mạng xã hội hay những kênh thông tin trực tuyến. Nhưng việc nghe, dù đến từ bất cứ cách tiếp cận nào, luôn đòi hỏi nỗ lực sống trọn vẹn trong những câu chuyện hay những cuộc đời mà ta chưa từng đi qua. Đó là khi mỗi người cho chính mình mình cơ hội được thả lỏng, tắm mình trong các cung bậc cảm xúc và trải nghiệm thay vì cách nghe để hồi đáp hay ghi nhớ vốn đã thành thói quen.
Sống
Suy cho cùng, việc để sống được nhiều cuộc đời trong một cuộc đời bắt đầu từ “sống”. Mỗi người chọn cách tiếp cận cuộc sống khác nhau. Đôi lúc ta hoài niệm về quá khứ, hoặc bận tâm nhiều về tương lai. Nhưng với tôi, cách sống trọn vẹn nhất là đắm mình trong giây phút hiện tại. Đó chính là khoảnh khắc mà ta thực sự sống một cuộc đời, dù cho nó là nỗi buồn đau, niềm hạnh phúc, hay dù nó chứa đầy sự bất công, hay niềm hân hoan.
Một nghệ sĩ múa thả lỏng mình trong vở diễn sáng đèn, một kẻ lang thang gàn dở trên những con phố khuya không ánh đèn đường, một nhà báo điều tra nín thở chờ tội phạm xuất hiện, một sử gia đắm mình trong những trang sách cũ kỹ,... Bạn có thể là bất kỳ ai, hóa thân trong bất cứ hình hài nào, nhưng điều quan trọng nhất là sống trọn vẹn với giây phút đó, hiện diện đủ đầy như bạn đang sống, không đánh giá và phân biệt. Đó có lẽ là khi mỗi người không còn phải cố gắng đóng vai, mà chính đời sống đã đi vào cuộc đời bạn và trở thành một phần con người bạn.
