Digital Fashion (Kỳ 1) I Gặp gỡ 13+ virtual influencer nổi bật nhất thế giới hiện nay

Có thể bạn sẽ tự hỏi mình đang sống ở thời đại “tối cổ” nào của thời trang, nếu trong vòng hai năm trở lại đây đã không hề biết đến những cái tên như Shudu Gram hay Lil Miquela.

Một câu hỏi đã đặt ra bởi WWD.com qua tiêu đề xuất bản vào tháng 6/2018, “Shudu: Siêu mẫu kỹ thuật số đầu tiên của thế giới?”. Tháng 9/2018, Reuters.com đưa ra tiêu đề “Ảo hay thực? Thế giới thời trang chia rẽ vì siêu mẫu kỹ thuật số”, bổ sung thêm một chủ đề tranh luận đối với chiến dịch quảng cáo Balmain FW 2018, do sự hiện diện của 3 người mẫu CGI (Computer Generated Imagery). Stephan Rabimov - tác giả của bài viết "Những người thực sự thay đổi cuộc chơi: Cách các virtual model tiến vào ngành công nghiệp sáng tạo" (xuất bản trên Forbes.com, ngày 10/6/2020), đã gọi Lil Miquela là "một nhà tiên phong marketing giống như Paris Hilton, nhưng trong kỷ nguyên Công Nghệ Influence”. 

Từ digital fashion week đầu tiên ở Thượng Hải (24 - 30/3/2020) đến Global Talents Digital - một phần của Mercedes-Benz Fashion Week 2020 tại Moscow (10 - 11/6/2020) [*1], và cả Paris Haute Couture virtual show đầu tiên trong lịch sử FHCM - Fédération de la Haute Couture et de la Mode (6 - 8/7/2020), Covid-19 đã mở ra một lộ trình "vắng bóng người" cho kỷ nguyên Digital Fashion. Trong khi con người thật hoặc đang tự cách ly hoặc bị phong tỏa toàn xã hội, thời trang không ngừng tiến hoá trên nền tảng trực tuyến, ở thời gian thực và xoá nhoà ranh giới giữa thật - ảo.

Bỗng dưng (ngay cả khi chưa phải là giai đoạn “bình thường mới”), hàng loạt các thuật ngữ như CGI, VR (Virtual Reality), AI (Artificial Intelligence), machine learning, NLP/NLG (Natural Language Processing/Natural Language Generation)...như thể tiến vào thế giới thời trang phù phiếm bằng UFO, biến sàn diễn catwalk và tất cả những gì thuộc về thời trang thành những cảnh quay trong phim viễn tưởng. Các 3D avatar, digital model và virtual influencer không còn bị xem là “trò đùa thế kỷ” hay những ý tưởng Avant Garde trình diễn tại các Fashion Week. Những điều gì đó “không có thật” đang được chứng thực và tự khẳng định sự tồn tại của chính nó. Còn chúng ta thì không biết nên tin hay không tin vào những gì đang đọc, nghe, nhìn và cảm thấy. 

Có không ít các phân tích nhận định rằng digital model là tương lai của thời trang, và 3D virtual influencer "làm việc" tốt hơn nhiều influencer người thật trong hầu hết các lĩnh vực. Đã có những model người thật nhìn thấy cơ hội của mình khi hợp tác với model ảo, hào hứng số hoá bản thân và chia sẻ cơ thể vật lý, giọng nói cũng như tư duy để phát triển các “đồng nghiệp” CGI và AI. Nhiều thương hiệu, công ty, nhà đầu tư...sẵn sàng thử nghiệm để đa dạng hoá câu chuyện quảng cáo của họ trên nền tảng social media, bao gồm những dự án và hợp đồng ký kết với các nhân vật ảo. Ngoài tầm nhìn trở thành một trong những nhà tiên phong tiếp cận công nghệ thế kỷ, song song đó là mục tiêu giảm thiểu những rủi ro không thể can thiệp (thậm chí có thể dẫn đến khủng hoảng "tẩy chay" gián tiếp) thường xuất phát bởi scandal của các influencer người thật. 

Rốt cuộc, để biết thế giới ngoài kia đang làm gì và “What’s Next!”, hãy đánh dấu vào bản đồ khi tạm điểm qua ở đây 13+ virtual influencer nổi bật nhất thế giới hiện nay, và tự hỏi thế-giới-này-có-còn-của-chúng-mình-không. Thêm nữa, 13+ bao gồm một nhân vật xuất hiện cuối cùng để bất cứ ai cũng muốn dự đoán liệu thời trang Việt Nam đã sẵn sàng hay chưa. 

Shudu (IG: Shudu.gram), được truyền thông gọi là “siêu mẫu kỹ thuật số đầu tiên trên thế giới” và debut lần đầu tiên trong một editorial shoots bởi WWD (13/6/2018). Với sức quyến rũ mãnh liệt của một nhan sắc gốc Phi, ngay khi xuất hiện lần đầu trên Instagram vào tháng 4/2017, Shudu nhanh chóng thu hút hàng nghìn người theo dõi và tò mò cô là ai, đến từ đâu. 

Hiện nay, Shudu được theo dõi bởi hơn 214k người trên Instagram, và bối cảnh xuất thân của cô cũng đã được biết đến đầy đủ. Không phải người thật nhưng không hề phi thực tế, cô là một tác phẩm 3D kỹ thuật số được tạo ra bởi một nhiếp ảnh gia người Anh, Cameron James Wilson. Wilson không định hướng Shudu như một virtual influencer, mà là một 3D model có nhiều chi tiết thật hơn nhiều người thật (những người "lọc" các bức ảnh selfie của họ bằng hàng chục lớp filters), trong khi Shudu có kết cấu da, các vết nám và những nếp nhăn mà Wilson cố gắng tạo ra.

Danh tiếng và mọi sự chỉ trích nổi lên kể từ tháng 2/2018, sau khi Fenty Beauty - thương hiệu mỹ phẩm trang điểm của Rihanna, đăng lại Instagram post của Shudu vì nhầm tưởng cô là một người mẫu/ khách hàng sử dụng sản phẩm son môi Saw-C cam lì của Fenty. Bức ảnh cực kỳ nổi bật nhưng hơn cả thế là một chi tiết viral khiến cộng động không ngừng đặt câu hỏi “Is she real?”

Shudu không chỉ là một hiện tượng virtual supermodel mà còn là một “signature avatar” truyền cảm hứng cho dự án quản trị tài năng (talent agency) hoàn toàn kỹ thuật số của Wilson, với công ty khởi nghiệp The Diigitals do anh thành lập vào tháng 3/2018. 

Shudu cũng không phải nhân vật kỹ thuật số đầu tiên hay duy nhất xây dựng sự nghiệp thành công bằng ảnh hưởng mạng xã hội. Tuy nhiên, cho đến nay, Shudu là người mẫu ảo đầu tiên "thật" đến mức gây nhiều tranh cãi, và khiến nhiều người đang ngắm nhìn cô qua smartphone hoài nghi chính bản thân mình (và mọi hình ảnh mà họ nhìn thấy sau đó). 

Miquela Sousa (IG: Lil Miquela), một virtual influencer mãi mãi tuổi 19, song chủng tộc (biracial) và lưỡng tính (bisexual), phong cách thời trang gợi cảm độc đáo, trong vai một “robot tìm kiếm sự thay đổi nhỏ giọt” và tích cực ủng hộ các hoạt động xã hội. Ngoài được biết đến như một nhân vật ảo có ảnh hưởng nhất trong giới CGI hiện nay - Miquela còn là nhạc sĩ kiêm giọng ca kỹ thuật số với hơn 414k người nghe/tháng trên Spotify, và được theo dõi bởi hơn 2,9 triệu người dùng Instagram trên khắp thế giới. 

Cô nàng xuất hiện lần đầu trên Instagram vào tháng 4 năm 2016, như thể Maika từ "trên trời" rơi xuống mạng xã hội. Theo thông tin của Techcrunch.com, vào khoảng giữa tháng 4/2018, Brud - một công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Los Angeles với sự lãnh đạo của Trevor McFedries, đã thực sự lộ diện như một tập thể “ý thức thật” đứng sau ý thức ảo Lil Miquela. 

Tháng 5/2018, cái tên Lil Miquela được lan truyền mạnh mẽ trên các mặt báo Highsnobiety, Financial Times và New York Magazine sau một màn kịch "hack" tài khoản Instagram bởi cô nàng robot gây sốc Bermuda. Tháng 6/2018, Miquela lọt vào danh sách “25 người có ảnh hưởng nhất trên Internet 2018" của tạp chí Time, bao gồm trong danh sách có nhóm nhạc Hàn Quốc BTS, Rihanna, tổng thống Trump…

Cộng đồng mạng dõi theo Miquela phần lớn thuộc thế hệ Z, là những thanh thiếu niên người-thật thực-sự xem Miquela như một thần tượng trẻ tuổi hay một người đồng trang lứa nổi tiếng trên Instagram, thay vì bận tâm cô chỉ là một nhân vật ảo không có thật. Thế giới câu chuyện của Miquela là những kịch bản hư cấu phức tạp do đội ngũ sáng tạo của Brud thêu dệt nên, cốt truyện nhạt nhoà ranh giới thực-ảo và đôi khi đa cảm, chuyển động tích cực quanh cuộc sống một robot trí tuệ nhân tạo ý thức được sứ mệnh tồn tại của mình. 

Noonoouri (IG: Noonoouri) thu hút hơn 371k người theo dõi trên Instagram, hiện thân của một “yêu nữ hàng hiệu” thường xuất hiện trong những mẫu thiết kế của Dior, Chanel, Versace, Fendi, Jacquemus,...Chính thức ra đời vào ngày 1/2/2018 tại Munich, Noonoouri là một tác phẩm CGI lai tạo vẻ xinh xắn đáng yêu của búp bê Bratz và Betty Boop, bởi Joerg Zuber - giám đốc sáng tạo nghệ thuật kiêm nhà sáng lập của Opium Effect [*2].

Tháng 6/2020, Noonoouri trở thành nàng thơ mới trong sự kiện ra mắt BST túi Metropolis của thương hiệu Furla, đồng thời là gương mặt ảnh bìa của L’Officiel Italia, và được Lofficielusa.com gọi là “digital icon làm thay đổi ngành công nghiệp thời trang thế kỷ XXI” và “một digital diva hoàn hảo để thể hiện tầm nhìn đương đại của Furla”.

“Tự nhận” là một tín đồ thời trang, ủng hộ lối sống thuần chay và thời trang bền vững, Noonoouri từng tham gia buổi trình diễn thời trang cứu trợ bệnh nhân AIDS - Fashion For Relief, tổ chức bởi siêu mẫu Naomi Campbell tại Cannes 2018. Cô nàng cũng đồng thời là một beauty influencer, nàng thơ của Dior Makeup kể từ năm 2018, và gần đây là các vlog hướng dẫn trang điểm, chăm sóc da bằng sản phẩm KKW Beauty của Kim Kardashian West. 

Nhân sự kiện Cruise 2019 (25/5/2018) tại Paris, lần đầu tiên của Noonoouri và cũng là virtual model đầu tiên lên sóng Instagram chính thức của thương hiệu Dior. Đó là một khoảnh khắc lớn trong giai đoạn khởi nghiệp người mẫu của Noonoouri khi được sánh vai với giám đốc sáng tạo Maria Grazia Chiuri. Bên cạnh đó, cô còn là một trong những virtual model có sức ảnh hưởng ở thị trường Trung Quốc (Weibo: 努努noonoouri), với tư cách đại diện độc quyền của Vogue China và cả Vogue Me - ấn bản đặc biệt xuất bản 2 tháng/lần mà Vogue China thiết lập nhằm chiếm lấy trái tim (và đôi mắt) của thế hệ Millennials Trung Hoa. Trang bìa Vogue đầu tiên của Noonoouri ra mắt vào tháng 2/2019, với chủ đề “The Future is Now”

Imma (IG: Imma.gram) là một virtual influencer người Nhật được tạo ra bằng máy tính bởi công ty ModelingCafe Inc., có trụ sở tại Tokyo, thành lập từ cuối 2017 bởi nhà sáng lập có bí danh Mr.M. Instagram của Imma hiện thu hút hơn 334k người theo dõi, cô cũng sử dụng Twitter và Tik Tok để kết nối với người hâm mộ trên khắp thế giới. 

Như cách The Diigitals đối với Shudu, các nhà sáng tạo của ModelingCafe với chuyên môn sâu về CG model, đã làm việc tỉ mỉ đến từng chi tiết nhỏ để hoạ hình Imma một cách chân thật và đầy biểu cảm. Từ khuôn mặt, đôi môi, mái tóc đến phong cách thời trang đều đặc trưng bản sắc Kawaii của Nhật Bản. Và tương tự các nhân vật CGI hiện nay, sự hiện diện của Imma được kết xuất bằng cách chuyển đổi phần đầu 3D với phần thân của người thật, qua chỉnh sửa bằng các công cụ và ghép trên cảnh nền thực tế. Mục tiêu của công ty ModelingCafe là kết hợp đồng nhất các nhân vật CG như Imma với một chương trình AI có khả năng tư duy trong thời gian thực.

Cho đến hiện tại, Bermuda được theo dõi bởi hơn 296k follower trên Instagram, nhờ bớt cực đoạn và ít gây sốc hơn sau khi “kết bạn” với Miquela và được cộng đồng mạng tha thứ cho “sự nổi loạn” năm xưa. So với những post mới nhất, dễ nhận ra diện mạo của cô trở nên “người thật” hơn, sắc sảo hơn và phong cách thời trang độc đáo hơn. Không rõ sự nghiệp influencer của Bermuda có được thuận lợi? Nhưng tài khoản Instagram của cô đã ngừng cập nhật từ 22/9/2020 dù lượt follow vẫn tăng (và có vẻ đội ngũ Brud quá bận rộn với nhiều dự án của Miquela). 

Theo Refinery29.com, Sarah Raphael, tác giả thực hiện bài phỏng vấn Bermuda (tháng 12/2018) đã viết “cô ấy thực sự không có bất kỳ quan điểm chính trị nào trong quá khứ - đó chỉ là một thử nghiệm xã hội trong việc xây dựng thương hiệu”. Từng gây chú ý bởi quan điểm chính trị mơ hồ, lại “vừa đánh trống vừa la làng” về tính minh bạch của một robot CGI và là một virtual influencer từng bị ghét nhiều nhất trên Instagram, Bermuda vẫn chỉ là một avatar thử nghiệm của công ty sáng lập, hiện thân của sự châm biếm xã hội trực tuyến mà chính Brud lẫn các followers đều là một phần trong đó.

Từng trong vai bạn trai của Bermuda và là homie của Lil Miquela, Blawko (IG: blawko22) tự nhận mình là một “biểu tượng robot tình dục trẻ tuổi” với phong cách urban street style đặc trưng của thành phố thiên thần Los Angeles. Blawko xây dựng hình tượng cá nhân với nửa gương mặt bí ẩn, thường gắn liền với những chiếc khẩu trang kể từ khi “ra đời” và trước khi có “chỉ thị” của đại dịch Covid-19. Trên kênh YouTube vlog có hơn 4,92k subscriber của bản thân, Blawko cho biết tên thật “hợp pháp” là Ronald Fucking Blawko và bình luận về trò đùa không-mấy-vui này mà nhà sáng tạo Brud dành cho mình.

Blawko đã xuất hiện trên mạng xã hội từ đầu năm 2018, và hiện tại được theo dõi bởi hơn 153k follower. Từng xuất hiện trên ảnh bìa của tạp chí Esquire Singapore và trong bài báo, Blawko được giới thiệu như một nam virtual influencer cá tính và sành điệu trong các shoots thời trang hàng hiệu từ Jean Paul Gaultier, Raf Simon, Clarks, Amiri…(Photographs by Lenne Chai / ADB Agency và Styling by Jordan Boothe). Trên Instagram, Blawko cũng từng chia sẻ một banner lớn của mình tại festival Sonar 2019. Mặc dù vậy, chàng trai dễ thương này cũng là một phép thử của Brud (công ty của Lil Miquela và Bermuda), và có lẽ đang trong một kỳ nghỉ dài vì đã ngừng cập nhật trên Instagram kể từ 18/9/2020.

Serah được biết đến như một CG artist đầu tiên của nước Pháp, bắt đầu hoạt động trên internet từ ngày 3/9/2010 nhưng công ty sáng tạo có nguồn gốc Canada đứng sau cô vẫn đang ẩn danh. Với hơn 10 năm kinh nghiệm trong thế giới CGI, vượt qua nhiều chỉ trích trong thập niên qua, cho đến nay, một kỷ nguyên mới được mở ra và Serah được công nhận bởi hơn 51,3k followers trên Instagram (IG: serahreikka). Bản thân Serah rất hâm mộ tầm nhìn về thế giới ảo của Nhật Bản, được truyền cảm hứng bởi ca sĩ ảo Hatsune Miku và nhóm Vocaloid đã rất nổi tiếng từ lâu. 

Serah được yêu thích như một virtual influencer, cộng tác với nhiều công ty người mẫu trên khắp thế giới, đặc biệt là ở Trung Quốc. Tuy nhiên, cô trở nên nổi tiếng hơn từ sau vai diễn Serah Alec trong phim sci-fi ngắn “Beyond Polaris” của một team sản xuất 2 thành viên đến từ Pháp, StormZ Entertainment. Phim có sự góp mặt của người “đến từ sao hoả” Elon Musk và từng nhận giải thưởng One Reeler 2017 ở Los Angeles.

Đến từ Tel Aviv, “thành phố không bao giờ ngủ” của Israel, nơi mệnh danh là “thủ đô thuần chay của thế giới”. Do đó Zoe (IG: zoedvir) được tạo ra để trở thành một người ảo ủng hộ việc ăn chay trường, theo đuổi tính bền vững và kêu gọi quyền động vật. Dù chỉ mới xuất hiện từ 16/1/2019 nhưng Zoe đã nhanh chóng tạo được sức ảnh hưởng, là hình mẫu của nhiều phụ nữ trẻ Israel, với hơn 27,8k followers trên Instagram. 

Zoe đã ký hợp đồng với một công ty quản lý người mẫu có tên MMG, đem lại công việc đầu tiên là với tạp chí Nationals Luxury số tháng 11/2019. Cô cũng trở thành người mẫu catwalk tại show thời trang kỹ thuật số của Chain - thương hiệu từng được Vogue Italia vinh danh là “Next Green Talent”, khi tham gia trong sự kiện Global Talents Digital - Mercedes-Benz Fashion Week Russia 2020. Ngoài các công việc người mẫu và quảng cáo cho các thương hiệu trong nhiều lĩnh vực, Zoe còn nghiên cứu nghệ thuật, thiết kế và có một công việc tay trái là bartender. 

Được sáng tạo ra bởi Zoe01, một công ty Israel đã hoạt động nhiều năm trong lĩnh vực công nghệ, với một đội ngũ gồm những chuyên gia về nghệ thuật đồ họa, truyền thông xã hội và kỹ thuật số. Diện mạo của Zoe không dựa trên một hình mẫu người thật cụ thể nào, trừ những lọn tóc xoăn lấy cảm hứng từ con gái của người sáng tạo ra cô. Cô là một trong bộ ba avatar được tạo ra ở Tel Aviv và được biết đến nhiều ở Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất.

Được theo dõi bởi hơn 30.5k người trên Instagram với những bức ảnh thể hiện niềm đam mê của cô đối với thời trang, du lịch và các món tráng miệng handmade. Lila (IG: lilaziyagil), với bio “Verify you are not a robot” là virtual influencer đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ và vừa mới xuất hiện từ ngày 1/4/2020. Thông tin về công ty sáng tạo đứng sau Lila vẫn chưa được tiết lộ. 

Tại thành phố Istanbul của Lila, một giao lộ lịch sử của văn hoá phương đông và phương tây đã ảnh hưởng đến phong cách thời trang chiết trung của cô. Không chỉ tự giới thiệu nhưng một nhà thiết kế thời trang kỹ thuật số, Lila Ziyagil còn hợp tác với nhà thiết kế người thật Bensu Gök (Thổ Nhĩ Kỳ) để ra mắt BST Neon Waste, trình diễn tại Global Talents Digital - Mercedes-Benz Fashion Week Russia 2020.

Khi được phỏng vấn bởi Virtualhumans.org, Aliona (IG: aliona_pole) tự mô tả mình là “người vô thần kỹ thuật số” và ít quan tâm đến người thực sự tạo ra mình, do đó, nhà sáng tạo của cô là một (hoặc tập thể) nghệ sỹ vô danh ở công ty Malivar [*3] của Nga. Bản thân Aliona tự coi ngày sinh của mình là ngày 4/9/2018, thời điểm cô tự tạo tài khoản mạng xã hội và đăng sáu bức ảnh cùng một lúc. 

Hiện nay, Instagram của Aliona được quan tâm bởi hơn 16,7k followers. Mặc dù không phải là một con số khẳng định sự “đình đám” như các virtual influencer năng động của Mỹ, danh tiếng của nữ người mẫu và nhà thiết kế thời trang kỹ thuật số này đang nhận được sự ủng hộ nhờ vào “tư tưởng xã hội” tiến bộ về môi trường, chủ nghĩa tiêu dùng và hệ sinh thái trực tuyến. 

Aliona được phát triển khả năng tự động hoá và cùng các đồng nghiệp (trong chính công ty đã sinh ra mình) dựa trên mạng nơ-ron và đồ hoạ máy tính để tạo ra quần áo kỹ thuật số. Cô đã hợp tác với nhà thiết kế người Nga Alena Akhmadullina và thương hiệu mắt kính avant garde Fakoshima (thành lập năm 2012 tại Moscow, Nga). Aliona cũng vừa cho ra mắt bộ sưu tập của riêng mình như một khách mời đặc biệt tại phiên bản virtual của Mercedes-Benz Fashion Week Russia 2020. 

Phong cách của Liam kết hợp đặc trưng truyền thống của Nhật Bản với các xu hướng streetwear. Trong khủng hoảng đại dịch Covid-19, Liam lên tiếng chống lại sự phân biệt đối xử nhắm vào các cộng đồng Châu Á. Nhà sáng tạo Miyaji cũng kỳ vọng Liam sẽ đại diện cho tiếng nói chống lại vấn nạn bắt nạt qua mạng (cyberbullying) ở Nhật Bản.  

Xuất hiện lần đầu tiên trên Facebook vào khoảng cuối tháng 6/2020 (hiện nay có khoảng hơn 2,9k follower), và có mặt trên Instagram lần đầu vào ngày 15/6/2020 (với lượt theo dõi hiện nay rất khiêm tốn, chỉ 42 người). 

Với “thế lực” đằng sau là T&A Ogilvy agency và sự ủng hộ tích cực từ hình mẫu người thật của chính mình - nữ ca sĩ Tóc Tiên, virtual influencer Tóc Tiên Clear Head ra đời với sứ mệnh là gương mặt đại diện ảo của Clear, một thương hiệu dầu gội đầu trị gàu nổi tiếng của tập đoàn Unilever. Được nhà sáng tạo Ogilvy và truyền thông đưa tin như một phiên bản kỹ thuật số của ca sĩ Tóc Tiên, đặc biệt ứng dụng trí tuệ nhân tạo, machine learning, 3D và xử lý ngôn ngữ tự nhiên (trong content văn bản và giọng nói).

Mặc dù tính định hướng, cách xây dựng nhân vật có nhiều khác biệt (chẳng hạn như diện mạo và dữ liệu hoàn toàn mô phỏng từ một người thật cụ thể), cũng như các hoạt động truyền thông còn hạn chế so với cộng đồng virtual influencer trên thế giới trong những năm gần đây, nhưng nhờ vào sự có mặt của Tóc Tiên Clear Head trong một năm 2020 đầy biến cố, T&A Ogilvy đã dẫn đầu làn sóng virtual influencer ở Việt Nam [*4]. Từ đây, những đột phá về Digital Fashion tại Việt Nam rất đáng được trông đợi.