Oscar 2024: Đằng sau thất bại của các phim "trắng tay" là gì?
"Oppenheimer" thắng 7 giải Oscar, trong đó có Phim hay nhất và là phim có doanh thu cao thứ nhì năm ngoái. Thế nhưng đằng sau sự thất bại của các phim "trắng tay" là gì?
Tên tuổi gạo cội hay lỗi thời?
Từ khi "Killers of the Flower Moon" còn là dự án trên bàn giấy, tác phẩm của đạo diễn Martin Scorsese đã được giới mộ điệu dự đoán là "át chủ bài" tại Oscar và với sự hậu thuẫn lớn từ hãng phim Paramount Pictures, người ta tin tác phẩm này sẽ trở thành "bom tấn nghệ thuật" với các tên tuổi lớn mạnh tham gia bao gồm Leonardo DiCaprio và Robert De Niro. Thế nhưng khi ra mắt tại Cannes, dấu hiệu hiện sinh của phim không thật sự bùng nổ, báo trước cho khả năng thu lãi khi chiếu rạp vào tháng 10 năm ngoái. Kết quả, phim 200 triệu USD chỉ mang về 157 triệu USD toàn cầu (phim cần đạt ít nhất 450 triệu USD mới gỡ hòa), là phim hiếm hoi cả Martin và Leo chịu cảnh thất bại dù không có đối thủ cạnh tranh phòng vé.
Ngay lập tức, Paramount Pictures chuyển hướng xây dựng chiến dịch của phim sang hạng mục Nữ chính nơi họ có gương mặt cực kỳ quan trọng tham gia là Lily Gladstone - một nữ diễn viên người Mỹ bản địa. Nhân vật trong phim của Lily tuy có đất diễn vô cùng hạn hẹp, không được khai thác sâu và tận dụng tối đa khả năng nhập vai, nhưng vẫn là cơ hội hiếm hoi để "Killers of the Flower Moon" cạnh tranh các giải thưởng giá trị. Bước đầu, Paramount Pictures đạt được thành công nhất định, sau khi Lily trở thành diễn viên Mỹ bản địa đầu tiên thắng giải Cành cọ vàng, sau đó thắng tiếp giải SAG của Hiệp hội các diễn viên.
SAG được ví von là một trong những "chiến thần" Oscar bởi nhiều diễn viên sau khi thắng giải này sau đó cũng thắng luôn tượng vàng Oscar (như trường hợp Dương Tử Quỳnh năm ngoái). SAG tất nhiên không bỏ lỡ bất kì cơ hội mang tính lịch sử, khi trao cho Lily giải thưởng Nữ chính danh giá, nhân đôi cơ hội đến Oscar của "Killers of the Flower Moon". Thế nhưng rốt cuộc, "Killers of the Flower Moon" vẫn ngậm ngùi ra về tay trắng bởi lẽ tự thân bộ phim không đủ sức hút đối với các nhà phê bình khó tính, lẫn dân làm nghề dù họ luôn trân trọng Martin Scorsese - đạo diễn kì cựu đã ngoài 80 tuổi. "Killers of the Flower Moon" không thắng bất kỳ giải thưởng của Hiệp hội làm nghề nào ở Hollywood bao gồm sản xuất, kịch bản chuyển thể và đạo diễn...
Đây là điềm gỡ báo trước cho số phận của phim - một tác phẩm trau chuốt về nhiều mặt nhưng thiếu sức sống, sự tươi mới và ấn tượng. Kiểu phim như "Killers of the Flower Moon" thập kỷ trước có thể thắng lớn, còn giờ đây, Oscar chuộng các phim có đầu tư về phong cách, như "Everything Everywhere All at Once", "Parasite", "The Shape of Water"... Hơn nữa, yếu tố chính trị ở trong tác phẩm "Killers of the Flower Moon" khiến cho nó dễ gây phân cực, đặc biệt với những thành viên da trắng chiếm phần đông ở AMPAS. Ngoài ra, việc tài tử Leonardo thủ vai chính song bị trượt đề cử cũng cho thấy giới chuyên môn ít hào hứng với bộ phim.
Cùng trượt toàn bộ đề cử tại Oscar năm nay còn có ứng viên "Maestro" của đạo diễn kiêm diễn viên Bradley Cooper, do Martin Scorsese đứng vai trò... sản xuất! Sự kết hợp này không những không đem lại hiệu ứng đỉnh cao mà còn khiến chất lượng phim "Maestro" trồi sụt, cảm xúc khi đầy khi vơi, gieo vào lòng người xem nhiều tiếc nuối bởi phim có ý tứ, hình ảnh đẹp, diễn xuất thăng hoa (đặc biệt là Carey Mulligan) nhưng tổng thể phim thiếu điểm nhấn, thiếu đột phá... tương tự như "Killers of the Flower Moon" là một phim tròn vai song không đọng lại nhiều điều. Chưa kể, Cooper có vẻ chịu áp lực lớn khi vừa viết kịch bản, chỉ đạo vừa phải hóa trang và hóa thân thành tác gia đại tài Leonard Bernstein - khiến anh lộ ra nhiều yếu điểm diễn xuất.
Trong khi đó, các đề cử còn lại ở hạng mục Phim hay nhất (trừ "Past Lives") đều mang về ít nhất một tượng vàng, trong đó "Poor Things" thắng 4 giải và là phim về nhì sau "Oppenheimer" về số lần đứng trên bục nhận thưởng. So với tính hàn lâm của "Oppenheimer", "Poor Things" là một phim dễ xem hơn nhưng khó cảm nhận hơn khi mang tới nhiều triết lý, nhãn quan độc đáo về sinh mệnh, đời người... Đạo diễn người Hy Lạp Yorgos Lanthimos cũng được đánh giá là nhà làm phim sáng tạo bậc nhất hiện nay, kết hợp giữa tinh túy nghệ thuật với cốt truyện hấp dẫn, thậm chí gây sốc. Chưa kể, Yorgos còn rất giỏi trong việc tạo ra hiệu ứng hình ảnh độc đáo, dị thường đi đôi với câu chuyện và thời không gian khác biệt.
"Poor Things" gắn nhãn R hạn chế độ tuổi người xem vì đề tài "người lớn" và chứa nhiều cảnh nóng có chủ đích kể chuyện, song vẫn nhận được điểm số cao thứ nhì trên iMDB (sau "Oppenheimer") và có doanh thu vượt 100 triệu USD so với kinh phí chỉ 35 triệu USD (tức phim đã có lời dù không nhiều), sau khi giành giải Sư tử vàng tại LHP Venice trước đó. Đây là minh chứng rõ nhất cho việc một tác phẩm có đời sống tốt, chạm được thị hiếu khán giả và vẫn thỏa mãn các nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của khán giả châu Âu, châu Mỹ... Thành công của "Poor Things" và thất bại của "Killers of the Flower Moon" cho thấy kinh phí làm phim không thể hiện được chất lượng cuối cùng, điều quan trọng là chất xám dành cho câu chuyện và khả năng kể chuyện.
Sự tồn tại của nhân loại
"Oppenheimer" là một trong những phim quan trọng nhất năm 2023, bởi chính nội dung mà nó đề cập: tiểu sử về "cha đẻ" tạo ra bom nguyên tử - nỗi ám ảnh khó quên của nhiều thế hệ. Chính vì lẽ đó, khi ra mắt cùng lúc với "Barbie" - phim giải trí ăn khách nhất năm, "Oppenheimer" vẫn duy trì được sức hút, mang về doanh thu khổng lồ so với kinh phí bỏ ra chỉ 100 triệu USD. Điều giúp "Oppenheimer" thành công ngoài tên tuổi đạo diễn Nolan, tự thân bộ phim phải có chất lượng vượt trội mới có thể cùng lúc khiến dân tình đổ xô ra rạp và ngồi ba tiếng theo dõi hành trình "sống còn" của J. Robert Oppenheimer và nhân loại. Nói một cách công bằng thì "Oppenheimer" không phải thể loại hành động, hình sự, điều tra phá án... mạch phim không quá nhanh, tình tiết phim chỉ có sức hút lớn với khán giả Mỹ hoặc những ai thật sự quan tâm tới lịch sử, chính trị, chiến tranh... song bằng phong cách dàn dựng thông minh, diễn xuất lôi cuốn, phim đã tạo kỳ tích.
Bên cạnh các giải kỹ thuật như Quay phim, Dựng phim... "Oppenheimer" thắng bốn giải quan trọng khác bao gồm Phim, Đạo diễn, Nam chính và phụ hay nhất. Nếu như không thật sự được yêu mến và trân trọng từ các Hiệp hội làm nghề ở Hollywood, "Oppenheimer" khó lòng vượt qua được các ứng viên sáng giá không kém như "Poor Things", "Barbie" hay "American Fiction", "The Zone of Interest"... Giải Đạo diễn cho Christopher Nolan dễ hiểu như một lời tri ân cho nhà làm phim ăn khách, "bảo chứng thương hiệu" thì giải Nam chính cho Cillian Murphy như là cách cổ vũ tài tử này sau nhiều năm miệt mài với các vai phụ... Với một tác phẩm có đời sống lịch sử tưởng khô cằn, "Oppenheimer" vẫn duy trì sức hút từ khi ra rạp dịp Hè và ghi danh Oscar 2024.
Cũng trong lễ trao giải lần thứ 96, Oscar đã giành cơ hội gọi tên "The Zone of Interest" hai lần - cũng tạm cho là một bất ngờ bởi "The Zone of Interest" là một phim lịch sử ít được truyền thông nhắc đến, kinh phí làm phim hạn chế (chỉ 24 triệu USD), không ngôi sao và lại là phim sử dụng tiếng Đức làm ngôn ngữ chính. Đạo diễn phim là Jonathan Glazer, nổi tiếng với các phim indie như "Birth", "Under the Skin"... và có một sự nghiệp làm phim trầm lặng suốt 30 năm chỉ có... 4 phim truyện ra mắt, mà "The Zone of Interest" là phim đầu tiên ông ghi hình tại các quốc gia châu Âu.
"The Zone of Interest" kể câu chuyện về gia đình người chỉ huy trại tập trung Auschwitz ở Ba Lan - Rudolf Höss, cùng vợ và các con, sống cạnh nơi xử tử người Do Thái trong bối cảnh năm 1940. Khác với những phim lấy đề tài diệt chủng, "The Zone of Interest" tuyệt nhiên không chứa đựng các cảnh hành quyết, man rợ... mà như Jonathan Glazer chia sẻ, ông muốn làm phim phản ánh hiện tại, chứ không cố tình đào bới quá khứ bằng cách thực hiện hóa, miêu tả cái ác trực diện... "The Zone of Interest" rất khó xem, đòi hỏi sự kiên nhẫn và trí tưởng tượng của khán giả... bởi xuyên suốt phim là hình ảnh ấm êm, đầy đủ tiện nghi của gia đình Rudolf Höss trong khi các cuộc hành hình đều được diễn ra, thông qua các cuộc họp, âm thanh, một vai chi tiết nhỏ. Sự tương phản được ngăn bởi những bức tường, nơi Rudolf Höss và vợ sống cuộc sống hạnh phúc, vờ quên đi bên cạnh họ là "lò thiêu sống", cũng như hiện tại, con người thờ ơ trước nỗi đau và sự mất mát mà không mảy may đấu tranh vì quyền lợi chung.
Sự tồn tại của bom nguyên tử, hay tội ác phát xít Đức... soi chiếu vào đời sống ngày nay, khiến người đương thời có cái nhìn sâu sắc hơn về nhân loại. Đó cũng chính là yếu tố quan trọng để Oscar quyết định trao giải và tri ân.
Lịch sử lặp lại
Trong 96 mùa giải, Oscar Nữ chính trao hai lần cho 15 tên tuổi trong đó huyền thoại Katherine Hepburn giữ kỉ lục thắng 4 lần, Meryl Streep và Frances McDormand thắng 3 lần và Emma Stone là diễn viên mới nhất thắng hai lần. Chiến thắng của Emma Stone đánh dấu bước ngoặt khi cô là người trẻ nhất (35 tuổi) hai lần chạm tay đến tượng vàng, trước đó Stone thắng với "La La Land" - một trong những tác phẩm nhạc kịch ăn khách nhất 2016. So với chiến thắng đầu tiên, ở lần chinh phục thứ hai này, Stone vấp phải nhiều tranh luận, nhất là khi Oscar đang có xu hướng trao giải cho các diễn viên da màu, hoặc khích lệ các diễn viên có "câu chuyện phía sau".
Năm ngoái, Dương Tử Quỳnh thắng thuyết phục bởi cô vừa có "câu chuyện" về một ngôi sao châu Á kỳ cựu ở Hollywood, vừa có vai diễn "bùng nổ" cảm xúc so với đối thủ Cate Blanchett. Năm nay, Stone bị cho rằng quá trẻ để chiến thắng lần hai, và có con đường rộng mở để có nhiều dự án hứa hẹn... Nhiều bài viết trên mạng xã hội đánh giá Stone hết mình vì "Poor Things" nơi cô sẵn sàng quay cảnh nóng dù đã là ngôi sao, nhưng lại mong cô... đừng chiến thắng chỉ để trao cơ hội cho người khác?!
Họ cho rằng Sandra Hüller (phim "Anatomy of a Fall") xứng đáng thắng hơn vì Sandra Hüller có... hai phim hay trong năm qua?! Lập luận này chưa phù hợp bởi Sandra Hüller là diễn viên tài năng, song vai diễn của cô trong "Anatomy of a Fall" chưa phải tuyệt đối, việc Hüller là diễn viên ngoại quốc được đề cử không phải yếu tố để cân nhắc trao giải. Ngoài Hüller, dân tình cũng chia sẻ mong muốn Lily Gladstone nên thắng vì cô... là diễn viên Mỹ bản địa đầu tiên được đề cử Oscar?! Lập luận tiếp tục cổ vũ Lily vì cô là "linh hồn" của bộ phim "Killers of the Flower Moon" tuy nhiên cả phim, Lily chỉ xuất hiện vài chục phút, toàn bộ diễn biến câu chuyện đều xoay quanh nhân vật do Leonardo DiCaprio thủ diễn. Lily có cơ hội tỏa sáng trong phim nhưng đáng tiếc, kịch bản không cho phép cô thể hiện nhiều hơn, và không ít cây bút đã chỉ ra Lily đang được trao cho vai phụ chứ không phải vai chính, nên khó lòng thắng giải bất chấp các yếu tố "câu chuyện phía sau".
Trên thực tế, Emma Stone không chỉ trẻ, tài năng mà còn là diễn viên có tầm nhìn bởi từ sau "La La Landa", Emma nhận phim rất hạn chế, đa phần đều là dự án trọng điểm như "The Favourite" hay "Battle of the Sexes"... Chủ yếu, cô tham gia vai trò sản xuất trong đó bao gồm việc sản xuất "Poor Things", bốn dự án phim sẽ ra mắt trong năm 2024 trong đó có thể có "Kinds of Kindness" do cô đóng chính, cũng của Yorgos Lanthimos và hãng Searchlight Pictures phát hành. Hollywood rất cần những diễn viên có tiềm năng lựa chọn dự án phim như Emma Stone, bởi các ngôi sao như Brad Pitt, Margot Robbie... đều mang về lợi nhuận khổng lồ nhờ việc phát hành và làm nhà sản xuất phim.
Bên cạnh việc tích cực hoạt động tại Hollywood là một điểm cộng để các Hiệp hội làm nghề bỏ phiếu cho Emma Stone, cô cũng sở hữu vai diễn "iconic" trong "Poor Things": một phiên bản ma-cà-rồng xinh đẹp và không hút máu! Bella Baxter trong phim là một phụ nữ "chết đi sống lại" theo nhiều nghĩa, bởi sau khi hồi sinh thành Bella, do được cấy ghép bởi não một đứa trẻ, Bella trở thành một phiên bản Frankenstein độc lạ, tự mình khám phá thế giới người lớn qua đầu óc trẻ thơ. Bằng việc khoác lên mình "chiếc áo" của một phụ nữ, "đứa trẻ" Bella dần bộc lộ những rung cảm ở trong thế giới kì ảo, đầy ắp sự tưởng tượng... Bên cạnh việc lăn xả, Emma Stone còn đem tới nhiều biểu cảm khó quên với vai diễn kì lạ này, đưa người xem đi từ thích thú, ghê sợ đến tò mò, khao khát... xen lẫn tiếc thương và yêu mến.
Đúc kết lại, Oscar lần thứ 96 ngoài điểm nhấn đáng nhớ trên khấu (màn trao giải của John Cena hay màn trình diễn của Ryan Gosling...) thì kết quả được trao hầu hết đều thuyết phục, minh chứng cho việc AMPAS nỗ lực lựa chọn ra bộ phim - vai diễn mà họ cho là xuất sắc nhất, bất kể cái sự "nhất" đó ở trong nghệ thuật chỉ mang tính tượng trưng, không phải là hoàn hảo.
