8/3, chúng ta nói về những người phụ nữ trong thế giới của đàn ông

Mỗi năm cứ đến ngày quốc tế phụ nữ 8/3, câu chuyện nữ quyền lại trở thành đề tài nóng bỏng. Nữ quyền thật thú vị, lại hấp dẫn cả hai giới. Nhưng dù cho việc kêu gọi bình đẳng vẫn luôn được tuyên truyền hàng năm thì sự thật vẫn là: chúng ta đang sống trong một thế giới được tạo ra cho những người đàn ông. 

Trong cuốn sách “Invisible Women: Data Bias in a World Designed for men”, tác giả Caroline Criado Perez đã chỉ ra những con số cho thấy chúng ta đang sống trong thế giới ưu tiên đàn ông hơn qua những thiết kế vốn phù hợp với đàn ông hơn là phụ nữ.   

“Mọi thứ từ kiến trúc cho tới thiết kế an toàn xe hơi hay thuốc đều được thiết kế dựa trên nghiên cứu của đa số những người đàn ông - đại diện cho đám đông”. Caroline chia sẻ trên tờ nytimes. Và tất cả những gì xảy ra có thể để lại những hậu quả từ sự an toàn cho tới bất tiện cho người phụ nữ.  

Những chiếc ô tô được thiết kế sao cho phù hợp với cơ thể của một người đàn ông. Những sản phẩm công nghệ được phát triển dựa trên lối tiếp cận “một giải pháp phù hợp cho mọi đàn ông”. Hay một chiếc điện thoại thông minh dài 5.5 inches là quá to so với bàn tay của người phụ nữ và thậm chí không vừa trong túi quần. Phần mềm nhận diện giọng nói thì được thu âm bởi giọng của đàn ông và kết quả là Google có xu hướng nhận ra giọng của người đàn ông (khoảng 70% kết quả). Và rất nhiều những thiết kế khác được tác giả mô tả trong sách.  

Tất cả những điều đó cho thấy chúng ta đang sống trong một thế giới của những người đàn ông. 

Tại công sở, hầu hết những văn phòng tại Mỹ thì được cài đặt nhiệt độ lạnh hơn 5 độ so với cơ thể của người phụ nữ, bởi vì công thức quyết định nhiệt độ được phát triển từ những năm 1960 dựa trên cơ chế trao đổi chất của một người đàn ông 40 tuổi, nặng 70kg. Trong khi đó, việc trao đổi chất của phụ nữ thì chậm hơn. Điều đó cho thấy những định kiến giới vô tình được tạo ra trong cuộc sống và môi trường làm việc từ lâu mà ít khi được mọi người thật sự để ý. 

Những năm gần đây, cùng với phong trào phụ nữ dấn thân trong công việc, chúng ta đã thấy ngày càng nhiều những người phụ nữ thành đạt hơn so với trước đây. Nhưng những thống kê cho thấy con số này vẫn còn rất khiêm tốn. Một thống kê cho thấy phụ nữ điều hành các công ty Fortune 500 chỉ chiếm lĩnh 3%. Tại Việt Nam, dù tỉ lệ tham gia lực lượng lao động của phụ nữ cao nhất nhì thế giới (72%)  thì vẫn còn rất ít phụ nữ đảm đương vị trí quản lý. Có vẻ như hình ảnh người đàn ông thành đạt, kiếm tiền giỏi vẫn được ưa thích hơn là một người phụ nữ kiếm tiền giỏi. 

Đặc biệt khi trở thành mẹ, họ càng gặp phải nhiều rào cản giới. Những người phụ nữ trẻ kiếm tiền gần như bằng với đàn ông và leo tới bậc thang cao nhất của sự nghiệp tương tự nhau. Điều này thay đổi sau khi họ có con. 

Ở Trung Quốc và một số nước Châu Á, những nơi làm việc “ưu tiên” đàn ông hơn khi đưa ra sự lựa chọn trong các cuộc tuyển dụng. Những ông chủ coi việc thuê những người đã kết hôn mà chưa có con như đánh cược lớn, khi những báo cáo cũng cho thấy phụ nữ mang thai thường được bổ nhiệm vào những vị ít ít quan trọng hơn hoặc khi trở lại làm việc có thể vị trí của họ đã được lấp kín. Đó là lý do tại sao một số nơi cũng yêu cầu những người phụ nữ đã kết hôn cần ký thỏa thuận đặc biệt hứa sẽ không có bầu trong hai năm. 

Có con cũng dẫn tới một viễn cảnh khác không mấy thuận lợi cho sự thăng tiến: phụ nữ vẫn phải làm nhiều việc hơn đàn ông, trong đó có công việc và chăm sóc gia đình, con cái. 

Công sở là thế giới của những người đàn ông. Còn việc nhà và việc chăm sóc con cái vốn là của phụ nữ vì họ làm việc đó giỏi hơn đàn ông cũng là một định kiến giới thường thấy. 

Trong cuốn sách The moment of lift của Melinda Gates tác giả đã nêu lên tình trạng mọi nơi trên thế giới, phụ nữ đang phải dành nhiều thời gian hơn vào những công việc mà bà gọi là “không lương” như nấu ăn, lau dọn, mua sắm, chăm sóc cho các thành viên của gia đình. Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy phụ nữ Mỹ làm việc nhà khoảng 4 tiếng trong khi đó đàn ông là 2,5 tiếng. Con số ở Việt Nam có lẽ còn chênh lệch hơn nhiều. 

Mặc dù đàn ông ngày nay cam kết bình đẳng ở nhà nhiều hơn so với thế hệ trước, họ sẵn sàng chia sẻ việc nấu ăn hay nhiệm vụ thay tã cho con. Nhưng ngay cả khi đàn ông có xu hướng làm việc nhà hay cùng chăm sóc con cái, họ sẽ lựa chọn các nhiệm vụ có tần suất ít hơn (một lần một tuần, vài lần một tuần) ví dụ rửa xe, sửa chữa đồ đạc trong nhà … hoặc luôn ở vai trò “phụ trợ" chứ không phải hàng ngày và thường xuyên như phụ nữ. Nói một cách khác, công việc “không lương” là thế giới của phụ nữ. 

Khi phải đối mặt với một nền kinh tế cạnh tranh hơn, những người mẹ được trông đợi sẽ đảm nhiệm công việc kèm con cái làm bài tập hoặc tham gia các hoạt động ngoại khóa sau trường học cùng con. Trong một nghiên cứu năm 2020 từ Catalyst, một tổ chức phi chính phủ tập trung vào lãnh đạo nữ giới cho thấy những phụ nữ phụ trách việc học tại nhà của con nhiều hơn những người đàn ông gấp 2 lần trong giai đoạn phong tỏa vì đại dịch. 

Bất bình đẳng này dẫn tới vấn đề cách mạng giới một chiều - phụ nữ đang dần bước vào thế giới vốn dành cho đàn ông nhiều hơn, nhưng đàn ông dường như vẫn khá thờ ơ để làm các công việc vốn dành cho phụ nữ.

Chúng ta có rất nhiều suy luận để lý giải cho điều này nhưng lý do đơn giản cũng có thể là vì đàn ông thì hạnh phúc hơn khi vợ mang tiền về nhà nhưng họ không mấy vui vẻ khi phải làm việc nhà. Một cách lý giải khác là trong khi cả việc chăm sóc con cái và công việc đều thử thách thì các cặp đôi dễ dàng phân chia trong nhiều trường hợp. Sau khi có con - đàn ông kiếm tiền, phụ nữ lo chăm sóc con cái.  

Việc chia sẻ những công việc này rất quan trọng bởi vì người phụ nữ càng dành nhiều thời gian hơn cho công việc không được trả lương nghĩa là họ có ít thời gian hơn cho các công việc được trả lương. Melinda Gates, đồng sáng lập quỹ Bill & Melinda Gates, tác giả của The moment of lift đã chia sẻ “Sự bất bình đẳng trong những công việc “không lương” ngăn cản con đường trao quyền của những người phụ nữ.”  

Những người đàn ông trẻ tuổi giờ đây cởi mở hơn với bình quyền trong công việc của người phụ nữ. Chúng ta ai cũng cần có thêm thu nhập cho gia đình, chính vì vậy, họ cần hành động nhiều hơn ở nhà.

Một số thay đổi như bảo vệ công việc của nữ giới và đưa ra quyền cho những người mẹ có thể cắt ngắn thời gian làm việc lại, hoặc là làm việc linh hoạt. Những người tuyển dụng cũng có thể dừng việc mong đợi mọi người, đặc biệt là đàn ông làm việc toàn bộ thời gian.

Những thay đổi nhỏ cũng có thể tạo ra sự khác biệt, ví dụ như cha mẹ trao quyền nhiều hơn cho con trai làm việc nhà như con gái hoặc những văn phòng chăm sóc sản nhi cũng nên hướng tới đối tượng gia đình bao gồm cả những người cha.  

Tương lai của nữ quyền vì thế cần bước đầu tiên để thay đổi là sự thấu hiểu với góc nhìn cảm thông về nữ giới nhiều hơn. Đồng thời kéo những người đàn ông gần hơn vào vũ trụ của phụ nữ, như việc những người cha tham gia nhiều hơn vào những việc “không lương”.