L'O Tết: Giang Giô - “Văn hóa không nhất thiết phải kể lại một cách nặng nề”
Giang Giô (sinh năm 2000) là một trong những họa sĩ trẻ nổi bật với loạt tác phẩm minh họa kết hợp hài hòa giữa tinh thần truyền thống và hiện đại. Dưới lăng kính của một người đương thời, Giang thổi hồn vào những hình ảnh quen thuộc của đời sống người Việt bằng sự hóm hỉnh và sáng tạo.
Gần đây, tác phẩm 'Tâm lý nạn nhân' của Giang trong cuộc thi Vẽ Con Rắn do Tired City tổ chức tiếp tục gây ấn tượng mạnh, thu hút sự quan tâm đặc biệt từ công chúng. Nhân dịp Tết Nguyên Đán 2025, L’OFFICIEL có dịp đối thoại với Giang Giô để khám phá hành trình sáng tạo, cũng như cách thế hệ trẻ truyền tải tình yêu văn hóa – dân tộc trong xã hội hiện đại.
Xin chào Giang Giô. Cùng review 2024 một chút, Giang thấy nó có gì đặc biệt không?
Năm qua với mình là một chặng đường đầy ắp trải nghiệm và bài học. Như Nam Cao từng viết: “Sống đã rồi hãy viết, góp sức vào công việc không nghệ thuật lúc này là chính để sửa soạn cho mình một nghệ thuật cao hơn”. Mình thấm thía rằng, để tạo nên những tác phẩm sâu sắc, trước tiên cần sống, trải nghiệm, và thấu hiểu cuộc sống. Lẽ vậy, mình đã dành năm 2024 vừa qua để rong ruổi đến những miền đất mới, gặp gỡ những con người mới, và lắnng nghe câu chuyện của họ. Mỗi cuộc gặp gỡ, mỗi chuyến đi đều là tư liệu quý giá, là mảnh ghép không thể thiếu trên hành trình sáng tạo của mình. Chúng mang đến nguồn cảm hứng vô tận, để mình tiếp tục phát triển với niềm tin “nghệ thuật chỉ thực sự ý nghĩa khi nó phản chiếu chân thực và sâu sắc những gì đang diễn ra xung quanh”.
Trong các tác phẩm, Giang thường tái hiện yếu tố truyền thống qua lăng kính dí dỏm và hiện đại. Bạn chia sẻ thêm về cách lựa chọn, diễn giải và tái hiện những hình ảnh đó được không?
Với mình, văn hóa không nhất thiết phải được kể lại theo cách trang nghiêm hay nặng nề. Văn hóa là những gì đã tồn tại từ ngàn đời nay, nhưng không có nghĩa là chúng ta phải giữ chúng kín đáo trong dòng chảy lịch sử. Việc đưa câu chuyện lịch sử hay hình tượng văn hóa vào bối cảnh hiện đại không làm mất đi giá trị vốn có, mà ngược lại, còn làm nổi bật sức sống trường tồn của chúng, trong một thế giới đầy biến động. Điều này giúp những hình ảnh ấy không chỉ thuộc về quá khứ, mà còn tiếp tục được "sống" trong lòng người đương đại, thông qua từng nét vẽ, mảng màu mà mình gửi gắm.
Được biết, gần đây tác phẩm tham gia cuộc thi Vẽ Con Rắn của Giang thu hút sự chú ý lớn từ công chúng. Giang chia sẻ đôi điều về ý tưởng đằng sau tác phẩm được không?
Tác phẩm “Tâm lý nạn nhân” lấy cảm hứng từ những quan sát của mình về mọi người xung quanh, cũng như chính bản thân. Con người thường mang tâm lý rằng mình luôn là nạn nhân của cuộc đời, luôn cảm thấy xung quanh là những “rắn độc” – chực chờ, nhe nanh và sẵn sàng tấn công mình.
Thông qua những đường nét mạnh mẽ trong tác phẩm, mình muốn nhấn mạnh vẻ đẹp tự nhiên của chúng, vượt qua những định kiến của loài rắn, gắn liền với sự gian xảo, lưu manh hay viêc ẩn mình. Với chính, chính những đặc tính ấy tạo nên vẻ đẹp của chúng.
Nếu được chọn một hình ảnh đặc trưng của Tết để đưa vào tác phẩm, đó sẽ là?
Mình sẽ chọn “tảo mộ”. Mỗi dịp Tết, khi đi tảo mộ, mình luôn cảm nhận được một không khí vừa thiêng liêng, vừa ấm áp. Mình quan sát những gia đình xung quanh: họ cùng nhau chuẩn bị lễ vật, dọn dẹp mộ phần, thắp hương và hóa vàng cho tổ tiên. Những hành động ấy không chỉ là một nghi lễ, mà còn là cách để bày tỏ lòng hiếu kính và gắn kết với những người đã khuất.
Trong khoảnh khắc ấy, mình như cảm nhận được sự hiện diện của tổ tiên, như thể họ đang ở đó, chứng kiến và thầm cảm động trước tấm lòng của con cháu. Giữa sự tĩnh lặng của nghĩa trang, mỗi nén nhang, mỗi bước chân đều mang theo sự ấm áp, như sợi dây vô hình nối liền các thế hệ. Cảnh tượng ấy khiến mình nhận ra, tình yêu thương và lòng hiếu kính luôn bền vững qua thời gian.
Trong ký ức của Giang, điều gì khiến Tết trở nên đặc biệt? Có phong tục Tết nào mà bạn luôn trân trọng và giữ gìn không?
Trong ký ức của mình, Tết luôn là thời khắc đặc biệt bởi sự sum vầy và những khoảnh khắc ấm áp khi cả gia đình quây quần bên nhau. Dưới ánh sáng lấp lánh của những chiếc đèn lồng ông treo, bên mâm cỗ tươm tất bà nấu, không gian bỗng chốc trở nên ngập tràn tình yêu thương và sự gắn kết. Đó là lúc hai chữ “gia đình” hiện lên rõ ràng và sâu sắc nhất, khi mọi người cùng trò chuyện, sẻ chia những tâm sự, hồi tưởng kỷ niệm năm cũ và gửi gắm hy vọng cho năm mới. Trong những khoảnh khắc ấy, mình cảm nhận được sự yên bình, ấm áp và đầy đặn của tình thân – thứ quý giá mà mỗi Tết mình đều mong chờ. Phong tục Tết mà mình luôn trân trọng và muốn gìn giữ là nghi lễ hóa vàng vào ngày 30 Tết.
Khi nhìn ánh lửa bập bùng nuốt dần những tờ tiền giấy trong gió, mình như thấy những lời nguyện cầu được gửi đi, cảm nhận rõ ràng sự kết nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai.
Đó là vòng tuần hoàn thiêng liêng của sự yêu thương và lòng hiếu kính, khiến Tết không chỉ là dịp vui chơi mà còn là thời điểm để mỗi người trở về với cội nguồn và những giá trị bất biến của truyền thống.
Với bạn, "tính hiện đại" được định nghĩa thế nào qua tác phẩm? Tinh thần ấy có mâu thuẫn với chất liệu truyền thống, hay bản thân nó bổ trợ để tạo nên sự cộng hưởng?
Mình không nghĩ tác phẩm của mình mang tinh thần hiện đại. Chúng chỉ là những câu chuyện về văn hóa – lịch sử, nhưng được nhìn qua lăng kính của mình – một người đang sống trong một giai đoạn nhỏ của hành trình dài hình thành và phát triển thế giới. Mỗi tác phẩm là góc nhìn cá nhân, phản ánh những cảm nhận và trải nghiệm của chính mình về cuộc sống. Mình không dám nhận rằng tác phẩm đại diện cho “tính hiện đại”, mà chỉ hy vọng chúng chia sẻ những giá trị văn hóa đã được hình thành từ lâu nhưng không theo cách quá khuôn khổ. Mỗi tác phẩm là một nhịp điệu riêng để người xem vừa cảm nhận bản sắc qua từng chi tiết quen thuộc, vừa thấy được tâm hồn mình trong từng câu chuyện được kể.
Và trên hết, mình hy vọng rằng qua mỗi bức tranh, mọi người có thể tìm thấy một phần nhỏ của chính mình – một sự kết nối cá nhân trong dòng chảy văn hóa ấy.
Từ góc độ của một nghệ sĩ, Giang nhìn nhận thế nào về vai trò của thế hệ trẻ trong việc bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa Việt Nam trong thời đại số?
Trong thời đại số, văn hóa dễ bị lãng quên khi mọi thứ thay đổi quá nhanh. Song, với mình, nghệ thuật là cầu nối giúp bảo tồn văn hóa bằng cách sáng tạo những giá trị truyền thống theo cách mới mẻ và gần gũi hơn với thế hệ hôm nay. Thời đại số mở ra một kỷ nguyên mới cho việc sáng tạo và bảo tồn giá trị truyền thống. Nghệ sĩ thời nay đóng vai trò quan trọng trong hành trình này. Với sự hỗ trợ của công nghệ, chúng ta có thể lưu giữ, chia sẻ và làm sống lại các yếu tố văn hóa qua những tác phẩm nghệ thuật.
Giang có dự định gì cho năm 2025 không? Bạn có kế hoạch mở rộng sáng tác sang những yếu tố khác hay lĩnh vực nghệ thuật mới không?
Dự định sắp tới của mình là tìm hiểu và học hỏi thêm về một số kỹ thuật hội họa truyền thống, để từ đó áp dụng vào phong cách minh họa hiện tại. Mình tin rằng việc kết hợp giữa kỹ thuật cổ điển và tư duy sáng tạo cá nhân sẽ mở ra hướng đi mới, để tác phẩm vừa giữ được cái hồn văn hóa, vừa phù hợp với sự phát triển của nghệ thuật đương đại. Mình hy vọng qua việc nghiên cứu này, mình có thể mở rộng cả tầm nhìn lẫn kỹ năng, tạo nên những tác phẩm vừa đậm tính sáng tạo, vừa truyền tải được những giá trị sâu sắc.
Xin cảm ơn Giang Giô đã dành thời gian chia sẻ. Chúc bạn luôn đong đầy niềm vui trong chặng đường sắp tới!
