Toàn cảnh Berlin 2024: Gấu vàng thuộc về phái nữ!
LHP Berlin lần thứ 74 kết thúc sau 10 ngày diễn ra, với chiến thắng thứ tư trong vòng một thập kỷ cho đạo diễn nữ.
Nữ quyền bao trùm không khí Berlin
Berlin là một trong những LHP Quốc tế đầu tiên ưu tiên lựa chọn Chủ tịch BGK là các nghệ sĩ nữ, trong đó Lupita Nyong'o là sao nữ Hollywood mới nhất đảm nhận vị trí này, sau những tên tuổi lớn của Ảnh đàn như Meryl Streep, Củng Lợi, Kristen Stewart... Lupita cũng là diễn viên da màu hiếm hoi có vinh dự này, thậm chí thuộc tốp những Chủ tịch BGK trẻ tuổi nhất với 40 tuổi đời và một số tác phẩm ăn khách tại rạp. Bên cạnh Lupita Nyong'o còn có các thành viên bao gồm đạo diễn kì cựu Hứa An Hoa của Hồng Kông, đạo diễn Christian Petzold của Đức và nhà văn Oksana Zabuzhko đến từ Ukraina...
Theo đó, phim tài liệu "Dahomey" của nữ đạo diễn Pháp Mati Diop giành giải cao nhất - Gấu vàng, nối tiếp chuỗi phim tài liệu thắng Gấu vàng là "On the Adamant" vào năm ngoái... Đây có thể xem là động thái mở rộng giải thưởng dành cho hạng mục phim tài liệu, vốn không có nhiều sự cổ vũ tại các LHP Quốc tế, mà chỉ thường gói gọn ở trong phạm vi đặc thù. Trong "Dahomey", Mati khai thác câu chuyện nửa hư cấu nửa tài liệu về các tác phẩm nghệ thuật bị đánh cắp ở châu Phi. Tờ Hollywood Reporter khen ngợi tính sống động, "như những nhân vật" của 26 tác phẩm hội họa; Riêng Variety khen nhịp điệu chắc gọn của phim "mở ra lịch sử bóp kín của thế giới thuộc địa..., cũng như chất thơ và phép ẩn dụ thông qua tàng tích quá khứ và hiện tại".
Tính hư cấu và sự thật của "Dahomey" giúp nó thăng hoa, lôi cuốn và "đánh bại" tác phẩm "Suspended Time" của Olivier Assayas vốn được dự đoán có thể giành chiến thắng. Gấu vàng cũng là thành tích cao nhất mà Mati Diop giành được tại một LHP, trước đó ở Cannes, cô đã thắng giải lớn thứ nhì là Grand Prize với phim tình cảm siêu nhiên "Atlantics" kể về cặp đôi da màu trẻ vật lộn với kế sinh nhai. Với phim này, Mati cũng trở thành nữ đạo diễn da màu đầu tiên tranh giải Cành cọ vàng, và với "Dahomey" cô cũng làm nên lịch sử là đạo diễn da màu đầu tiên thắng Gấu vàng.
Chủ nhân thắng giải ở các hạng mục của LHP Berlin năm nay đều là tên tuổi kỳ cựu, nổi bật và được biết đến nhiều, những đạo diễn và diễn viên ít tiếng tăm hầu hết ra về tay trắng, ngoại trừ giải đạo diễn cho Nelson Carlo De Los Santos Arias và phim "Pepe". Danh sách thắng giải còn lại bao gồm Gấu bạc cho Hong Sang-soo (phim "A Traveler's Needs") - đây là chiến thắng liên tiếp thứ tư của Hong ở Berlin, trước đó là giải Đạo diễn (phim "The Woman Who Ran"), giải kịch bản cho "Introduction", giải Grand Prize cho "The Novelist's Film"...
Hong Sang-soo vốn là nhà làm phim độc lập hàng đầu xứ Hàn, thuộc nhóm các tác giả phim art-house có phong cách "bất di bất dịch". Khoảng 2015, khi gặp gỡ Kim Min-hee, mối lương duyên khiến họ yêu nhau bất chấp việc Hong đã có gia đình. Sự kiện này chấn động làng giải trí Hàn một thời, khiến cặp đôi bị "tẩy chay" nhưng các tác phẩm của cặp đôi tiếp tục được báo giới và các LHP Quốc tế ủng hộ, bằng chứng là Kim đã đăng quang Ảnh hậu Berlin năm 2017 với "On the Beach at Night Alone". Trong "A Traveler's Needs", Hong tái hợp nữ diễn viên hàng đầu của Pháp là Isabelle Huppert, trong một câu chuyện thi vị về một phụ nữ trung niên phiêu bạt nơi đất khách, phải làm nhiều việc để kiếm sống và tìm chút thanh thản bình an... "A Traveler's Needs" được dự báo là phim hiếm hoi Hong khai thác sâu tâm lý và kịch tính, bởi trước đó các phim của ông thường bay bổng, thoại nhiều và rất ít tình huống...
Gây tranh cãi là việc "The Empire" của Bruno Dumont thắng giải Ban giám khảo, dù trước đó phim khoa học viễn tưởng này bị chê chưa phù hợp tranh tài ở Berlin; ngoài ra tài tử Sebastian Stan thắng giải Diễn xuất trong "A Different Man" cũng khiến người hâm mộ bất ngờ, vì họ cho rằng Jhon Narváez trong "Pepe" hay Vincent Macaigne trong "Suspended Time" có những màn trình diễn xuất thần hơn. Theo giới phê bình, mặt bằng chung 20 phim tranh Gấu vàng năm nay không cao, nhiều tác phẩm thể loại kinh dị hoặc tình cảm lãng mạn... không đủ chất lượng để tranh tài nhưng vẫn lọt vào đề cử, trong khi không có nhiều phim nổi trội.
Điện ảnh arthouse Việt sẽ "bùng nổ" trong vài năm tới?
Điểm sáng đáng chú ý ở Berlin hay bất kì LHP lớn nào, chính là giải Phim đầu tay hay nhất bởi đây là những "mầm non" đầy hứa hẹn cho dòng phim arthouse vốn được khán giả và giới phê bình châu Âu đặc biệt quan tâm. Năm ngoái, người yêu phim xứ Việt chứng kiến sự lên ngôi của "Bên trong vỏ kén vàng" của Phạm Thiên Ân - phim thắng giải Camera vàng tại Cannes và là tác phẩm châu Á hiếm hoi lọt vào danh sách các phim truyện hay nhất năm từ nhiều tạp chí điện ảnh hàng đầu. Thậm chí dù "Bên trong vỏ kén vàng" không ăn khách tại rạp Việt, việc nó được chiếu rộng rãi chỉ vài tháng sau Cannes cũng là tín hiệu đáng mừng dành cho các nhà sản xuất, đạo diễn hay ekip theo đuổi dòng phim arthouse, bởi việc phổ biến các tác phẩm có khí chất cũng là giúp khán giả thanh lọc cảm quan.
Sau khi "Cu Li không bao giờ khóc" được công bố tham gia Berlin tại hạng mục Toàn cảnh (Panorama), giới chuyên môn đã kì vọng thành tích dành cho dự án đầu tay từ nhà làm phim trẻ Phạm Ngọc Lân, bởi trước đó Lân đã gây ấn tượng mạnh với các phim ngắn như "Another City", "Blessed Land" hay "The Unseen River"... với phong cách kể chuyện gợi nhớ tới các tác phẩm giả tài liệu của Giả Chương Kha. Bằng sự nhịp nhàng có tính thơ, những khung hình đen trắng tuyệt đẹp giúp tác phẩm được khen ngợi nồng nhiệt, vượt qua 16 tác phẩm từ mọi hạng mục tại Berlin, mang về giải GWFF và nhận 50,000 euro tiền thưởng (khoảng 1,3 tỷ đồng). GWFF được mở từ năm 2006 nhằm hỗ trợ các nhà làm phim trẻ, ban giám khảo hạng mục GWFF có ba gương mặt đều là nữ: đạo diễn Eliza Hittman, nhà tuyển trạch Andréa Picard và nhà sản xuất phim Katrin Pors. Hầu hết 16 phim truyện đầu tay ở Berlin năm nay đều đến từ các quốc gia châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản...
Điểm thu hút khác của "Cu Li không bao giờ khóc" nằm ở dàn diễn viên, ngoài NSND Minh Châu là gương mặt kì cựu, hầu như các vai chính đều từ các diễn viên trẻ ít kinh nghiệm như Xuân An, Hoàng Hà và đặc biệt là Hà Phương - một trong những người mẫu nữ khuyết tật đầu tiên đóng vai chính trên màn ảnh Việt. Nội dung phim xoay quanh nhân vật chính - bà Nguyện, khi hay tin chồng qua đời đã trở về Việt nam để lo hậu sự. Trên hành trình rải tro cốt chồng theo ý muốn, bà cũng có những mối bận tâm đặc biệt tới những người chung quanh... "Cu Li không bao giờ khóc" chưa có kế hoạch phát hành tại Việt Nam nhưng theo Nghiêm Quỳnh Trang - một trong hai nhà sản xuất phim, thì ekip đang nỗ lực để đưa tác phẩm đến với khán giả Việt sớm nhất.
