Thế giới không đàn ông trong "Chị dâu"
Sau một vài tác phẩm chưa thật sự thuyết phục, Khương Ngọc đã giành lại tình cảm và niềm tin của khán giả với tác phẩm tâm lý gia đình vừa ra mắt. Bằng hiệu ứng truyền miệng, "Chị dâu" bất ngờ dẫn đầu phòng vé, nhận nhiều lời tán dương từ khán giả. Thực chất tác phẩm này có gì đáng khen?
Khương Ngọc nổi tiếng trong lĩnh vực diễn xuất, anh bắt đầu ngã rẽ làm phim và gây chú ý từ "Chị Mười Ba - Phần kết Thập Tam Muội" cùng Tô Gia Tuấn. Anh chỉ đứng tên đạo diễn độc nhất "Live - #PhátTrựcTiếp" vào 2023 nhưng phim này chịu chỉ trích thậm tệ về phần nội dung. Đến "Chị dâu", Khương Ngọc rũ bỏ lớp áo màu mè để bắt tay vào thực hiện một phim tâm lý đúng nghĩa. Yếu tố gia đình, thông điệp tình thân được cài cắm khá chặt chẽ, gọn gàng, giúp tác phẩm tuy còn đôi chỗ lọng cọng, vẫn giữ mạch cảm xúc với khán giả. Điều này ngầm chứng minh doanh thu (tính đến 26 tháng 12) 40 tỷ đồng, dẫn đầu phòng vé Việt (theo Box Office Việt Nam) dường như hợp lý.
Cái cớ thiên định
Nhằm ngày giỗ người mẹ chết trẻ vì tai nạn, cả bốn chị em gái trong một gia đình tề tựu quanh căn nhà chứa đầy vết tích thời gian. Tuy là dòng họ gia giáo, lễ nghi, nhưng cả bốn chị em gái đều có số phận phức tạp. Ba Kỳ - người chị cả trong gia đình, có lẽ là người thành công nhất bằng việc sở hữu thẩm mỹ viện làm đẹp, có chồng con đủ đầy, nhưng dường như ẩn sâu vẻ ngoài hào nhoáng đó là một phụ nữ kìm nén nhiều cơn giận, đến nỗi lúc nào mặt mày cũng sưng sỉa như thể cả thế giới bắt nạt mình.
Người em kế, Tư Ánh có đời tư đặc biệt, thuộc cộng đồng LGBT nhưng phải sống lầm lũi, lén lút ở vùng quê, chăm lo hương quả cho căn nhà thờ của cả gia đình. Trong khi đó, Năm Thu đại diện cho tuýp phụ nữ bình dân, cuộc sống không có mụn con chỉ quanh quẩn công việc, tiền bạc, bếp núc gia đình và... phục vụ người chồng tệ bạc, hờ hững. Năm Thu cũng có thể là người phụ nữ tội nghiệp, vì cô vẫn phải luôn sống giả dối với cảm xúc, vẻ ngoài xởi lởi nhưng bên trong chất chứa nhiều nỗi niềm.
Tưởng rằng bấy nhiêu xui rủi các chị đã gánh hết, thì cô em Út Như lại chẳng hề may mắn chút nào. Được trời cho nhan sắc, nhưng Út Như sớm sa đà vào chuyện trai gái, lập gia đình với một kẻ cờ bạc, chơi bời để trở thành gánh nặng duy nhất cho cả gia đình. Thế nhưng, không phải Ba Kỳ, Tư Ánh hay Năm Thu, người đứng ra chi trả các khoản nợ chồng chéo của Út Như lại là Hai Nhị - người chị dâu, cũng là chị cả trong gia đình gồm toàn phụ nữ.
Vốn mỗi người mỗi việc, chỉ đến dịp Lễ, cả 5 chị em mới gặp lại nhau. Nhân dịp lễ giỗ mẹ chồng, Hai Nhị quyết tổ chức linh đình, chủ yếu để thông báo về việc tu sửa lại căn nhà trăm tuổi cho bố mẹ chồng và người chồng quá cố, trước khi cô không còn đủ sức. Nhưng trên hết, Hai Nhị nhân cơ hội này, xác tín lại tình cảm các chị em trong nhà, những người mà chị hết mực yêu thương, thấu cảm...
Nhà dột từ... nóc tâm bão
Trong "Chị dâu" - Hai Nhị là người chị cả bất đắc dĩ, lo toan cho những người vốn không phải máu mủ ruột thịt, mà chỉ là chị em bên chồng. Từ khi trở thành con dâu trong gia đình, đến lúc người chồng - tức anh trai ruột của bốn chị em kể trên, qua đời, Hai Nhị vẫn một lòng một dạ theo chồng, tròn vẹn chữa hiếu chữ tình để giữ nếp gia phong cho gia đình.
Trái ngược suy nghĩ phụ nữ bảo vệ lẫn nhau, từ lâu các chị em bên nhà chồng đều... căm ghét Hai Nhị vì cho rằng người phụ nữ xa lạ này... cậy có tiền, tính khí khó khăn, quá chu toàn, hà khắc. Những xung đột nhỏ nhặt nhất cũng dần phát hỏa ngay trong lễ giổ khi những mâu thuẫn, khúc mắc chưa được tháo gỡ; thậm chí cả câu chuyện cá nhân của từng thành viên gia đình cũng tác động mạnh mẽ quan hệ giữa họ với Hai Nhị.
Tác phẩm của Khương Ngọc có cấu trúc kể chuyện khá gần với "Đêm tối rực rỡ" của Aaron Toronto - một tác phẩm gia đình ấn tượng năm 2022. Cả hai tác phẩm mở đầu bằng một sự kiện trong đại của gia đình thuần Việt, nơi các người con dù ở xa vạn dặm đều có mặt. Từ đây, những bí mật gia đình dần hé lộ, cho thấy câu "mỗi nhà mỗi cảnh" luôn đúng trong mọi trường hợp. Điều thú vị ở "Chị dâu" là việc Khương Ngọc hạn chế tối đa việc dùng flashback, mà tập trung khai thác những diễn biến hiện tại.
Ngoài ra, ở "Chị dâu", chúng ta cũng thấy được phong cách kể chuyện quen thuộc trong "Lật mặt 7" nơi các nhân vật lần lượt xuất hiện, và xuất hiện cùng lúc, đẩy các va chạm lên tới cao trào. Nếu Lật mặt 7" mang yếu tố hài hước nhiều hơn thì "Chị dâu" nếu có, chính là mang tiếng cười chát chúa trong dòng phim black comedy (hài châm biếm), hay tragedy (bi hài) nhiều hơn. Ở đây, chúng ta thấy được ít nhiều câu chuyện từ bản thân, người thân, người quen... ở "Chị dâu".
Thêm một điểm cộng nữa cho kịch bản phim chính là cách Khương Ngọc không dồn nén toàn bộ kịch tính, mà dàn trải ra từ giữa phim đến cuối phim. Cách thực hiện này cần phải tính toán kỹ, đặc biệt là các tình huống trong kịch bản phải hợp lý, vừa đủ, để "bùng nổ" đúng lúc. Người xem không bị mệt mỏi, quá tải trước loạt tình huống tâm lý tăng nặng, mà được thả lỏng, dễ dàng bước chânvào thế giới bộ phim đem lại. Phim tuy cliché song ở khía cạnh cảm xúc, cảnh quay các chị em quây quần bên áng đèn dầu, sưởi ấm cho nhau, cùng ăn cơm, uống bia,... gây được điểm nhấn cần thiết, đậm văn hóa bản địa "tối lửa tắt đèn có nhau"!
Hài hòa giữa các thế hệ
Điểm cộng lớn nhất bên cạnh kịch bản phim là diễn xuất của dàn nữ chính trong phim bao gồm nghệ sĩ Hồng Đào, Việt Hương, Lê Khánh, Đinh Y Nhung và Ngọc Trinh. Nhìn trên mặt giấy, những cái tên này có thể gây ra cảm giác khập khiễng, nhưng khi kết hợp thì mang hiệu quả. Trong đó, mỗi vai diễn đều được trao cho "mảnh đất" riêng nhằm lột tả nhân vật, tính cách, sự đối lập... Tuy nhiên, nổi trội hơn cả phải là nghệ sĩ Hồng Đào - diễn viên dày dạn kinh nghiệm, đặc biệt trong các vai diễn bà mẹ.
Mặc dù thường xuyên đảm nhận các vai diễn bà mẹ mâu thuẫn, phức tạp song nghệ sĩ Hồng Đào luôn biết cách làm mới bản thân, nhân vật bằng nét diễn tinh tế, dù cô đang được đặt vào trong một bối cảnh có phần dân dã so với vẻ ngoài quá sang trọng. Đáng nói, Ba Kỳ cũng là nhân vật được viết một cách cẩn thận, chi tiết, cùng số phân bi đát, ít nhiều giúp nghệ sĩ Hồng Đào trưng trổ tài năng. Nói gì thì nói, Ba Kỳ vẫn là chị lớn trong gia đình 4 chị em, nhưng luôn lép vế trước Hai Nhị, thậm chí đến cả chuyện đám giỗ, Ba Kỳ cũng không thể xuất hiện đường hoàng với tư cách của bản thân.
Điểm đáng tiếc duy nhất của phim đến từ nhân vật Tư Ánh của Đinh Y Nhung, vì ngoài nét cam chịu thường thấy ở các phim trước, Đinh Y Nhung không đem lại nhiều bất ngờ như kỳ vọng dành cho nhân vật đặc biệt này. Ngoài ra, phân cảnh breakdown của Tư Ánh cũng hơi gượng ép, thái quá, không đủ khiến người xem mủi lòng hay đồng cảm. Trong khi đó, Hai Nhị của Việt Hương hiện lên chân thực, đa chiều, chỉ tiếc là phim dành nhiều đất diễn cho các diễn viên còn lại nên Hai Nhị phần lớn phải kìm chế cảm xúc, để cân bằng cho gia đình trong phim, cũng như cảm xúc bộ phim.
Thành công của "Chị dâu" cho thấy điện ảnh Việt vẫn có thể đi theo hướng phim tâm lý xã hội nếu có kịch bản đủ hay, đủ gần gũi thay vì chạy theo các kịch bản quá xa vời, ngoài tầm tay. Nếu có góp ý cho phim, "Chị dâu" nên tỉnh táo trong các cảnh bi hài, bởi phim đang nâng cao quan điểm về phụ nữ, vô hình trung lại khiến họ "mắc kẹt" trong thế giới mà họ đáng lẽ ra được tự do lựa chọn. Hai Nhị đúng thật là hình mẫu chị dâu lý tưởng, nhưng liệu có lý tưởng hóa cái đau cái khổ của người phụ nữ Việt Nam, khi họ phải lễ nghĩa tới khi lìa đời?
Có lẽ vì để làm một phim chỉ toàn phụ nữ, cách họ xoay sở, quán xuyến mọi chuyện trong gia đình, mà "Chị dâu" bỏ qua hoặc cố tình bôi xóa hình ảnh người đàn ông - trụ cột, "nóc nhà" của mỗi hộ dân. Người đàn ông tất nhiên không đẹp đẽ gì trong phim, song cách triệt tiêu ưu điểm họ trong phim có thể khiến một bộ phận khán giả khó chịu bởi thấy rõ sự dẫn dắt từ biên kịch. Người đàn ông đủ tệ, song các chị em trong phim chẳng ai dám tự mình dứt áo ra đi - một sự cam chịu dẫn tới hình tượng chị dâu tương lai? Nói như Năm Thu, xin phép đổi lại rằng "Làm chị dâu có sướng không?". Trả lời được câu hỏi, cũng là lúc bạn hiểu lựa chọn của bản thân!
