Year in Review: 2024 có phải là năm đáng nhớ của phim Việt?

So với tổng doanh thu phim 2023 là 1.500 tỷ đồng (dựa theo BOV), thị trường phim Việt 2024 có thể coi là thành công khi vượt qua con số này. Đáng nói, sau khi đại dịch khép lại vào cuối 2021, chỉ trong vòng ba năm, doanh số phim Việt liên tục tăng. Lấy ví dụ 2023, chỉ chiếm xấp xỉ 10% số lượng phim Việt góp mặt ở rạp, nhưng đã mang về lợi nhuận ấn tượng, chiếm hơn 40% tổng doanh thu (3.700 tỷ đồng) toàn quốc. Tất nhiên, nếu đem so với 2019, thời điểm trước đại dịch, khoảng cách giữa 3.700 tỷ đồng và 4.100 tỷ đồng không quá khác biệt và 2024 thật sự đã san bằng doanh thu 2019, khi mang về 4.418 tỷ đồng, trong đó phim Việt chiếm 1.800 tỷ đồng.

Tín hiệu đáng mừng này liệu có phản ánh thực trạng chất lượng phim Việt năm qua, hay chỉ là hướng đi, cách tiếp thị phim ảnh đã dần chuyên nghiệp, bắt đúng nhịp thị hiếu người xem? Hãy cùng L'O Việt Nam điểm lại thăng trầm một mùa phim 2024! 

Bỏ qua doanh thu kếch xù, điều gì khiến "Mai" và "Lật Mặt 7: Một điều ước" mang về kỳ tích phòng vé? Dễ thấy nhất, hai phim rơi vào mùa cao điểm, lễ Tết, với lịch chiếu dày đặc, gần như chiếm toàn bộ slot chiếu các phim ngoại. Nói đi thì nói lại, việc phân bổ lịch chiếu phụ thuộc vào mức độ ảnh hưởng của phim, cũng như cách thức ăn chia giữa nhà phát hành và các cụm rạp. Sẽ không có cụm rạp nào đủ can đảm trao loạt suất chiếu đẹp cho "Mai" và "Lật Mặt 7: Một điều ước" nếu hai phim này thật sự không có khán giả. Nhìn hiệu ứng mạng xã hội, hoàn toàn có thể thấy rõ cả hai phim nhận nhiều sự chú ý, đón nhận từ thị trường nội địa. 

Về chất lượng, "Mai" có kịch bản chi tiết, xây dựng nhân vật hiệu quả, tuy vẫn sa đà vào lối diễn cường điệu, kịch tính hơi hướng Soap Opera, song không phủ nhận "Mai" cũng là số ít phim, tô vẽ ra được chân dung nhân vật chính - phụ có sức hút, nhấn nhá đâu ra đó, cộng với diễn xuất của dàn diễn viên, và phần âm nhạc gây được cảm tình. Câu chuyện đôi lứa, tầng lớp và giai cấp xã hội trong "Mai" không mới, nhưng nó đã được thực hiện cẩn thận, hiệu quả. Tương tự, "Lật Mặt 7: Một điều ước" cũng có kịch bản đáng khen, khi phân chia nhân vật hợp lý, thú vị cùng yếu tố tình thân dễ gây mủi lòng. Ngoài ra, yếu tố hài hước vừa đủ, giúp "Lật Mặt 7: Một điều ước" khỏa lấp đi cảm giác phim hơi... truyền hình hóa, thiếu tính điện ảnh. Nhưng xét công bằng, "Mai" và "Lật Mặt 7: Một điều ước" đều nhỉnh hơn loạt phim doanh thu trăm tỷ như "Ma da", "Làm giàu với ma" hay "Cám"... 

Ngoài "Ma da", loạt phim kinh dị tâm linh trong năm 2024 đều không được đánh giá cao bao gồm cả "Cám" (doanh thu trên 90 tỷ đồng) và "Linh Miêu"... "Ma da" bị chê bai phần kịch bản và dàn dựng, cũng như lùm xùm quanh hậu trường làm phim nhưng nhờ chủ đề gần gũi, gây tò mò, phim dễ dàng thu hút người xem. Trong khi "Linh Miêu" từ ekip làm phim "Quỷ cẩu" lại bị chê bởi kỹ xảo kém, kịch bản gượng gạo và phần diễn xuất thiếu thuyết phục từ dàn diễn viên. Chỉ duy nhất "Cám" có vài ưu điểm, nhưng phim nhanh chóng bị lãng quên vì các yếu tố phụ như trang phục, cảnh quay nhạy cảm... 

Thuộc thể loại hình sự, tội phạm, hai đại diện bết bát năm qua là "Domino: Lối thoát cuối cùng" (doanh thu 596 triệu đồng) và "Án mạng lầu 4" (doanh thu 1,99 tỷ đồng) củng cố thêm một lần nữa, dòng phim thriller không thật sự phù hợp với số đông khán giả nội địa. Đây là dòng phim khó, không dễ thực hiện, và cho đến nay mới chỉ có Victor Vũ là đạo diễn thành công nhất ở mảng này. Trong khi đó, "Domino: Lối thoát cuối cùng" và "Án mạng lầu 4" đều bị đánh giá là hời hợt, làm chưa tới, và khá loay hoay khi xử lý các tình huống, cú twist, chuyển biến tâm lý phức tạp... 

Nếu "Domino: Lối thoát cuối cùng" và "Đóa hoa mong manh" (doanh thu 430 triệu đồng) là hai trong số phim có yếu tố... hải ngoại đạt doanh thu đáng xấu hổ năm qua, thì cả hai vẫn chưa phải phim tệ nhất năm. Danh hiệu phim tệ nhất năm có lẽ nên thuộc về "Biệt đội hot girl" với vỏn vẹn... 67,9 triệu đồng thu về. Sự góp mặt của "Biệt đội hot girl" hay "Đóa hoa mong manh" thật sự làm xấu đi bức tranh toàn cảnh phim Việt 2024 , bởi những phim này chưa đủ chất lượng trung bình để ra rạp!

Một trong những ví dụ về việc... thuyết phục khán giả bất thành, là "Cu li không bao giờ khóc" (doanh thu 744,6 triệu đồng) của đạo diễn trẻ Phạm Ngọc Lân. Lần đầu dạm ngõ rạp Việt, phim đầu tay của Phạm Ngọc Lân tuy giành giải thưởng tại LHP Berlin và tham gia nhiều LHP quốc tế, nhưng khi ra mắt khán giả nội địa, phim hứng chịu sự thờ ơ, lãnh cảm. Bản thân "Cu li không bao giờ khóc" không phải một phim dễ xem, khi phần kịch bản triệt tiêu nhiều kịch tính, sử dụng chi tiết ẩn dụ, và... là một phim đen trắng, hoàn toàn không phải những tiêu chí xem phim của đại bộ phận khán giả đại chúng. Trải nghiệm "Cu li không bao giờ khóc" ngoài rạp cũng là trải nghiệm gây tiếc nuối nhất 2024, trong khi phim có sự nỗ lực về mặt hình ảnh, diễn xuất song nội dung phim vẫn còn khoảnh cách khá xa đã chạm vào đám đông.

Thất bại của "Cu li không bao giờ khóc" dễ hiểu, và không khiến nó trở thành "thảm họa điện ảnh", bởi trước đó, chúng ta đã chứng kiến sự kiện tương tự diễn ra với "Bên trong vỏ kén vàng" (doanh thu 1,3 tỷ đồng) vào 2023. Cả hai đều là những tác phẩm có giá trị nhất định về mặt nghệ thuật, và tất nhiên, có khán giả riêng của nó, nhưng doanh thu bê bết của nó cũng phản ánh một phần sự thật về các phim tạm gọi arthouse - khi nghệ thuật không thể tiệm cận đời sống một cách trọn vẹn, vì nội dung xa vời hay vì cách kể chuyện thiếu đi tính liên kết? Câu trả lời dành cho khán giả. 

Khoảng cách giữa phim doanh thu trăm tỷ và phim doanh thu trăm triệu là quá xa, vậy thì các phim "ở giữa" khoảng cách này ra sao, đại diện cho điều gì? Đầu tiên, phải kể đến "Cô dâu hào môn" của Vũ Ngọc Đãng (doanh thu xấp xỉ 70 tỷ đồng) bởi đây là phim từng gây tò mò lẫn sự trông đợi từ khán giả quan tâm phim Việt. Tuy không đạt thành tích quá cao ở phòng vé, song Cô dâu hào môn" sống sót an toàn sau gần một tháng trụ rạp dù kịch bản phim chịu phản ứng kịch liệt từ khán giả, bởi sự ngô nghê và vụng về của nó. Cái tứ có thể triển khai hiệu quả, giúp phim gây tiếng vang song nhiều lỗ hỏng đã kéo tác phẩm xuống. 

Chịu ảnh hưởng tương tự từ phần kịch bản, "Cái giá của hạnh phúc" (doanh thu 26 tỷ đồng) từ nhà sản xuất Xuân Lan, còn gây ồn ào bởi màn tranh cãi qua lại giữa cựu siêu mẫu và một nhà phê bình phim trên mạng. Sự kiện này không những không khiến "Cái giá của hạnh phúc" gây chú ý vào giai đoạn "nước rút" mà còn khiến làn sóng tẩy chay phim tăng mạnh. Yếu điểm lớn nhất của "Cái giá của hạnh phúc" là kịch bản tham vọng, thiếu vốn sống nhưng lại sa đà vào quá nhiều vấn đề "nặng ký", cùng màn hóa giải tình huống hài hước bậc nhất năm qua. Với doanh thu 26 tỷ đồng, "Cái giá của hạnh phúc" chắc chắn không có lời, nhưng cũng không hẳn quá lỗ, tạm cho là an toàn rời rạp.

Tiếc nuối nhiều nhất là "Ngày xưa có một chuyện tình" của Trình Đình Lê Minh. Sở hữu "thần hộ mệnh" là tên tuổi nhà văn Nguyễn Nhật Ánh - tác giả truyện dài cùng tên, được chuyển thể kịch bản bởi Nhi Bùi và Cha Do, "Ngày xưa có một chuyện tình" không may mắn như các phim chuyển thể trước đó, với doanh thu chỉ 45 tỷ đồng. Con số này không tồi, đặc biệt với một phim trữ tình toàn diễn viên mới toanh, nhưng vẫn gây thất vọng bởi hiệu ứng phim khá tốt, bản thân phim có nhiều ưu điểm không thể chối cãi. Là phim tình cảm lãng mạn thanh xuân hiếm hoi của màn ảnh Việt 2024, "Ngày xưa có một chuyện tình" chiếm cảm tình nhờ thông điệp nhân văn, cùng chất lượng phim chỉn chu từ hình ảnh, âm nhạc đến bối cảnh, đặc biệt là diễn xuất. 

Phim không gây hiệu ứng phòng vé có lẽ một phần do thời lượng khá dài (135 phút), cộng với nội dung nhẹ nhàng... khó "đấu" lại các phim cao trào, kịch tính cùng các yếu tố "câu khách". Việc "Ngày xưa có một chuyện tình" rời rạp với doanh thu trung bình, đặt ra câu hỏi liệu kịch bản hay, diễn viên tròn vai thôi chưa đủ, cần phải có gương mặt ngôi sao và cần phải có chiến lược truyền thông bài bản hơn? Đạt được một tổ hợp hoàn hảo như vậy, có thật sự giúp phim thành công? "Chị dâu" là câu trả lời có vẻ rõ ràng nhất vào thời điểm này. Tuy ra mắt dịp cuối năm với dày đặc sự kiện, song phim vẫn đạt doanh thu 50 tỷ đồng chỉ sau một tuần ra rạp. Con số này ấn tượng nhưng chưa thể nói trước số phận "Chị dâu" liệu phim có cán đích 100 tỷ đồng vào đầu 2025 hay sẽ gặp phải "đối thủ" cản đường. Nhìn chung, "Chị dâu" có kịch bản ổn, dàn diễn viên vừa có tiếng tăm vừa thể hiện hài hòa, quả thật đã đem tới cho khán giả chút hi vọng vào phim Việt... thuần Việt, với những câu chuyện gia đình gần gũi... 

Sự góp mặt của "Ngày xưa có một chuyện tình" và "Chị dâu" trong thị trường phim Việt 2024 là cần thiết, vì ít nhất đây không phải các phim thất bại, về nhiều mặt. Hơn nữa, dòng phim tâm lý tình cảm vốn không phải thể loại phim dễ bùng nổ doanh thu, do đó nếu hai tác phẩm này có rời rạp với con số ít ỏi kiếm được, cũng là điều không quá khó hiểu. Sự tồn tại của "Ngày xưa có một chuyện tình" và "Chị dâu" nhằm dung hòa mặt bằng chung phim Việt, như cách "Người vợ cuối cùng" hay "Con Nhót mót chồng"... năm 2023. Ở đó, khán giả được xem các phim vừa tầm, thuần Việt, ít nhiều gần gũi đời sống và mang lại giá trị văn hóa nhất định. Cứ theo đà phát triển, các phim chỉn chu và tròn trịa rồi dần sẽ chinh phục lượng khán giả lớn hơn, xóa đi thành kiến phim Việt.