Nền tảng xã hội có ảnh hưởng gì đến hành trình thăng tiến của chúng ta?
Nền tảng xã hội đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống nghề nghiệp của chúng ta. Các nghiên cứu xã hội học nhiều lần khẳng định rằng nền tảng gia đình, trình độ học vấn của cha mẹ, cùng với vốn kinh tế, văn hóa và xã hội đều có tác động đáng kể đến cơ hội và sự phát triển nghề nghiệp.
Chúng ta thường nghe về những câu chuyện thành công của những người lớn lên trong hoàn cảnh khiêm tốn nhưng lại đạt được những thành tựu vang dội. Một trong những ví dụ điển hình là Arnold Schwarzenegger: từ một người sinh ra ở một vùng quê bình thường tại nước Áo, ông đã trở nên nổi tiếng toàn cầu, là diễn viên Hollywood và Thống đốc bang California. Sự quyết tâm và nỗ lực không ngừng nghỉ đã giúp ông đạt được thành công.
Nhưng liệu ai cũng có thể làm được điều đó? Và nếu có, thì làm thế nào?
Ở Áo, mọi người đều có quyền được tiếp cận giáo dục và đào tạo nghề. Theo một ấn phẩm của cơ quan Thống kê Áo, hơn một nửa số con cái của các bậc cha mẹ có bằng đại học cũng đạt được bằng cấp này. Ngược lại, chỉ có 1/5 số con cái của các bậc cha mẹ không có bằng đại học đạt được bằng cấp tương tự. 8 trong số 10 trẻ em có cha mẹ có bằng tốt nghiệp trung học cũng không hoàn thành bằng cấp cao hơn.
Trong số những trẻ em có cha mẹ có trình độ học vấn cao, chỉ có 4 trong 10 trẻ hoàn thành Matura, trong khi những trẻ còn lại tiếp tục theo học cao hơn. 36% số con cái của các bậc cha mẹ chỉ có giấy chứng nhận nghỉ học bắt buộc cũng chỉ đạt được trình độ này.
Cơ hội trên thị trường việc làm sẽ cao hơn rất nhiều khi hoàn thành chương trình học nghề hoặc bằng cấp trung học. Nguy cơ mất việc sẽ thấp hơn và mức lương khởi điểm trung bình cũng cao gấp đôi. Tổng thu nhập trung bình trong 18 tháng sau khi hoàn thành chương trình học bắt buộc là khoảng 922 Euro (hơn 25 triệu VND) mỗi tháng.
Điều thú vị là ngày càng có nhiều người trẻ tuổi (nếu muốn tiếp tục học sau khi hoàn thành chương trình giáo dục bắt buộc) chọn học một khóa học bằng cấp hơn là học nghề. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động có tay nghề ngày càng tăng. Quan niệm sai lầm rằng bằng cấp sẽ dẫn đến thành công lớn hơn vẫn còn sâu đậm trong xã hội. Các ngành nghề có tay nghề và học nghề xứng đáng được công nhận nhiều hơn, bởi vì những người làm trong các lĩnh vực này cũng có thể đạt được thành công lớn.
Giáo dục xã hội bắt đầu từ thời thơ ấu
Trong cuốn sách "Làm thế nào để nuôi dạy một người trưởng thành", tác giả Julie Lythcott-Haims (cựu trưởng khoa sinh viên năm nhất tại Đại học Stanford) đề cập đến một nghiên cứu dài hạn được tài trợ bởi Harvard. Nghiên cứu này chỉ ra rằng những đứa trẻ học cách đảm nhận nhiệm vụ từ sớm sẽ trở thành những đồng nghiệp tốt hơn sau này, có khả năng làm việc độc lập hơn và phản ứng đồng cảm hơn với người khác. Những nhiệm vụ như giúp đỡ việc nhà có thể là cơ hội để trẻ hiểu rằng không có nhiệm vụ nào tự động được hoàn thành mà không có sự nỗ lực.
Quan niệm sai lầm rằng bằng cấp sẽ dẫn đến thành công lớn hơn vẫn còn sâu đậm trong xã hội.
Phân biệt đối xử trong quá trình ứng tuyển công việc
Một cuộc khảo sát từ hai nền tảng việc làm Karriere.at và Hokify.at cho thấy khoảng 1/3 số người tìm việc đã trải qua sự phân biệt đối xử trong quá trình ứng tuyển. Đạo luật Đối xử Bình đẳng nghiêm cấm phân biệt đối xử dựa trên các yếu tố như giới tính, dân tộc, tôn giáo, tình trạng hôn nhân, tuổi tác, hệ tư tưởng và khuynh hướng tình dục. Vì vậy, các câu hỏi liên quan đến những chủ đề này bị coi là cấm kỵ trong các cuộc phỏng vấn xin việc.
Tuy nhiên, sự phân biệt đối xử thường bắt đầu ngay từ giai đoạn sàng lọc hồ sơ ứng tuyển, khi ứng viên không có cơ hội thể hiện bản thân trong cuộc phỏng vấn. Các lý do dẫn đến điều này rất đa dạng: quá già, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, hoặc đội khăn trùm đầu trong ảnh hồ sơ - những định kiến và nỗi sợ hãi vốn không nên tồn tại ở đây.
Hành trang sự nghiệp quyết định thành công
Khi bắt đầu sự nghiệp, mỗi người như đang đeo trên mình một chiếc ba lô chứa đầy những hành trang đã tích lũy trong suốt cuộc đời. Hành trang này không chỉ bao gồm tài sản kinh tế như tiền bạc, mà còn là vốn văn hóa và xã hội. Nó bao gồm kiến thức, kỹ năng, năng lực, mối quan hệ xã hội, đào tạo, sở thích và tất cả những gì chúng ta đã tích lũy qua nhiều năm tháng.
Tuy nhiên, thời điểm và cách thức sử dụng những hành trang này lại phụ thuộc vào môi trường mà chúng ta đang sống. Những người phải rời bỏ quê hương vì lý do nào đó thường gặp khó khăn khi trình độ học vấn của họ không được công nhận ở nơi đất khách quê người. Phụ nữ làm việc trong những ngành nghề truyền thống, thường bị hạn chế ở các vị trí quản lý do những rào cản về giới, khi những vị trí này thường do nam giới chiếm giữ.
Hành trang sự nghiệp không chỉ bao gồm tài sản kinh tế như tiền bạc, mà còn là vốn văn hóa và xã hội
Khái niệm thói quen
Khái niệm thói quen được phát triển bởi nhà xã hội học người Pháp Pierre Bourdieu, mô tả thái độ cơ bản của một người đối với thế giới và chính bản thân mình. Thông thường, cấu trúc suy nghĩ, đánh giá và hành vi vô thức của một người được định hình bởi môi trường xã hội, đặc biệt là trong những năm đầu đời.
Những thói quen này là kết quả của kinh nghiệm và thực hành, được tiếp nhận từ môi trường xã hội trong thời thơ ấu, sau đó được nội hóa và duy trì một cách ổn định. Chúng quyết định một người tin vào khả năng của mình đến đâu, nhận thức về bản thân ra sao, cũng như hành vi nào trở thành tự nhiên đối với họ.
Hành vi và kinh nghiệm thu thập vốn và thành công được hình thành từ khi còn nhỏ. Những người có thói quen giống nhau thường đảm nhận những vị trí tương tự nhau, có những nguồn lực và cơ hội giống nhau, bất kể trí thông minh hay tài năng bẩm sinh. Thói quen này cũng có thể dẫn đến việc chấp nhận những niềm tin vô thức.
Nhưng liệu có thể thoát khỏi môi trường sống và thay đổi thói quen không?
Có khả năng nhận ra thói quen, phân tích nó và tách biệt bản thân khỏi nó. Điều này thường xảy ra khi có sự khác biệt lớn giữa thói quen và thực tế, và khi ý chí được củng cố. Đây là một quá trình đòi hỏi rất nhiều năng lượng và sự kiên trì. Khi bạn giải phóng bản thân khỏi những niềm tin đã bám rễ sâu, bạn sẽ nhìn nhận tình huống từ một góc nhìn khác và từ đó thực hiện bước đầu tiên để thay đổi.
