WOMEN OF OUR TIME 2023: Vượt qua ranh giới thực và ảo, cùng Xno Bui

Trong ngôn ngữ Anh, ortho là tiền tố bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp, mang nghĩa “ngay thẳng, chính trực.” Ortho-fabric còn là tên một loại vải công nghệ được dùng để may quần áo cho phi hành gia. Đó là những nguồn cảm hứng giúp hình thành ORTHO. Logo của thương hiệu thời trang số này áp dụng thủ pháp đối xứng (ambigram), tức là, dù xoay đến 180 độ, vẫn có thể được đọc là ORTHO. Mọi thứ được bàn tính để thể hiện sự nhất quán trong những gì ORTHO, và cả Xno, tuyên bố và thực hiện, dù là trước đây, bây giờ hay sau này.

Với ORTHO, Xno đang làm mờ ranh giới giữa thế giới thực và ảo, tiên phong trong trải nghiệm thời trang “thực ảo song hành”, hay “phygital fashion”. Tham gia blockchain từ năm 2018, cô từng đánh giá “thời trang kỹ thuật số và metaverse nói chung ở Việt Nam vẫn còn rất hạn chế, các sản phẩm ở mức độ sơ khai với lượng người dùng khiêm tốn”, nhưng với người phụ nữ thành thạo kiến thức và kỹ năng đặc thù ngành, những điều này là cơ hội nhiều hơn thách thức.

Điều gì đã dẫn dắt chị đến metaverse và cụ thể là thời trang trong metaverse?

Cách đây khoảng 10 năm, trong giai đoạn đầu khởi nghiệp, Xno luôn hướng đến việc tạo ra các sản phẩm giúp cuộc sống tốt hơn. Khi tìm hiểu về blockchain, Xno tin đây sẽ là công nghệ thay đổi tương lai. Web3 hay metaverse được phát triển dựa trên công nghệ cốt lõi này, và Xno quyết định đi cùng nó.

Nhu cầu về danh tính kỹ thuật số ở Web2 đã tồn tại và trở thành động lực thúc đẩy hành vi của chúng ta: like, share, comment, vật phẩm trong trò chơi điện tử, dấu tích xanh… Nhưng đối với Xno, chỉ sau blockchain, con người mới là yếu tố hình thành xã hội trực tuyến thực sự. Hiện tại ở Web2, chúng ta chỉ sống trong một “vườn địa đàng” được tạo ra bởi các “vị thần” như Facebook hoặc Google.

Khi di chuyển sang cuộc sống online và dành càng nhiều thời gian trực tuyến, chúng ta càng có nhu cầu xây dựng danh tính kỹ thuật số để thể hiện bản thân. Và lúc này không thể phủ nhận sự cần thiết của thời trang, hay ở đây là thời trang kỹ thuật số – công cụ mạnh mẽ nhất giúp ta chứng minh bản thân.

Khi đặt chân vào ngành công nghệ, những khó khăn đầu tiên mà chị Xno đã gặp phải là gì? Phụ nữ có bị giới hạn trong thế giới này không?

Dễ thấy những khó khăn đầu tiên là lượng kiến thức mới, cùng các khái niệm kỹ thuật cơ bản của blockchain và metaverse. Ngành công nghệ vẫn còn thiếu đại diện nữ; có những định kiến và phân biệt giới nhất định. Phụ nữ hiện chỉ chiếm khoảng 28% số lượng nhân viên tại các công ty công nghệ lớn. Tuy nhiên, chúng ta không bị giới hạn. Con số này đang ngày càng tăng. Lĩnh vực này đang rất cần những người có kỹ năng và kiến thức bất kể giới tính. Có rất nhiều chương trình đào tạo và cơ hội việc làm cho cả nam và nữ. Chỉ cần đam mê, ta hoàn toàn có thể chủ động học hỏi, tham gia cộng đồng và sự kiện trong ngành để trau dồi kỹ năng và mở rộng mạng lưới quan hệ.

Theo Xno, phụ nữ phải luôn biết chứng tỏ bản thân. Kinh nghiệm đã dạy Xno rằng khi ai đó nghĩ mình không làm được, cách duy nhất là hãy chăm chỉ và làm đến khi nào có được thứ mình muốn. Nhìn vào kết quả, không ai có thể phủ định năng lực của mình.

Trước khi chuyển về Việt Nam, Xno đang làm việc tại London, nơi được xem là trung tâm của nền công nghiệp blockchain và tài chính điện tử. Vì vậy, việc quyết định rời London, trì hoãn việc sinh con 1 năm để thai nghén đứa con tinh thần thực sự táo bạo và liều lĩnh trong mắt nhiều người, khi mà tại Việt Nam lúc bấy giờ, Web3 là khái niệm còn gặp nhiều hoài nghi.

Chị muốn chứng minh điều gì với ORTHO?

Với ORTHO, Xno muốn dùng thời trang để kết nối thế giới physical và digital, thể hiện khả năng của công nghệ và tiềm năng của một tương lai nơi con người có thể cùng nhau khám phá những chân trời mới, cùng nhau sáng tạo và xây dựng, đồng thời vượt qua ranh giới của những gì có thể.

ORTHO sẽ được xây dựng bởi tất cả người chơi, với nhiều bạn trẻ sáng tạo, cùng khám phá trải nghiệm công nghệ mới, hướng đến thế giới thời trang bền vững. ORTHO sẽ xoay quanh ý tưởng về du hành, công nghệ và cảm giác phiêu lưu. Đây sẽ là nơi con người có thể cùng nhau khám phá vũ trụ metaverse rộng mở, và cũng là cơ hội khám phá chính bản thân, thể hiện tính chân nguyên (authenticity) của mỗi người.

Thế giới đã chứng kiến nhiều NFT giá hàng ngàn đô. VR cũng là một công nghệ không phải ai cũng có thể chạm tay đến. Metaverse nói chung và ORTHO nói riêng sẽ mở cửa cho đại chúng hay chỉ được tiếp cận bởi những người có điều kiện?

VR chỉ là công cụ giúp trải nghiệm metaverse trọn vẹn, chứ không phải điều kiện tiên quyết. Tuy vậy, giá thành cao của VR đúng là một rào cản lớn cho người tiêu dùng. Trong khi chờ đợi các nhà sản xuất giải quyết vấn đề này, ORTHO tập trung cho công nghệ AR (Augmented Reality: Thực tế Tăng cường) qua website và ứng dụng điện thoại để người dùng dễ tiếp cận hơn.

Còn đối với NFT, dù là nghệ thuật hay thời trang, giá cả sẽ được quyết định bởi thị trường và các nhà sưu tập. Giống như NFT Bored Ape, trước khi đạt mức $500,000, bộ sưu tập ban đầu chỉ được bán với giá $190. Xno mong muốn mang thời trang số đến với nhiều người, nên ORTHO sẽ có mức giá phù hợp nhất với thị trường.

Chị có suy nghĩ gì trước những lo lắng về tác hại của metaverse với môi trường? Liệu chủ nghĩa tiêu dùng có gia tăng với sự tiện lợi của công nghệ, khi ta có thể dễ dàng mua 100 bộ quần áo mà ít nghĩ đến công đoạn duy trì hay bảo dưỡng, chỉ vì chúng không choán hết tủ đồ?

Chủ nghĩa tiêu dùng là một chủ đề rất hấp dẫn. Xno xin trích lời của nhà toán học, triết gia lỗi lạc người Pháp, mà hồi bé ai cũng biết qua hệ tọa độ Descartes: “Cogito ergo sum – I think therefore I am”. Chủ nghĩa tiêu dùng có thể để cô đọng bằng câu tương tự “I consume therefore I am”. Người ta càng mua sắm thì sự độc bản của cá nhân càng cao, nền kinh tế càng được hưởng lợi nên chủ nghĩa tiêu dùng rất phát triển. Bên cạnh đó, môi trường tự nhiên và tài chính bị ảnh hưởng xấu do tiêu dùng quá mức.

Đối với thời trang, Xno tin metaverse và thời trang số là lời giải cho vấn đề này. Việc tạo ra 100 phiên bản số từ 1 sản phẩm vật lý sẽ giảm thiểu tác động môi trường, chủ yếu sẽ chỉ còn tiêu tốn điện năng, không còn ảnh hưởng nguồn nước, nguyên vật liệu. Với hiện thực thế giới đang dịch chuyển sang năng lượng sạch thì tiêu tốn điện năng sẽ không còn là mối bận tâm.

Cuộc sống IRL (In Real Life: Đời thực) và cuộc sống trong metaverse của chị Xno khác nhau như thế nào?

Đầu tiên, Xno nghĩ nên làm rõ định nghĩa của metaverse. Đối với Xno, metaverse không phải là thế giới ảo, tức là không có thực, mà là phiên bản nâng cấp của thế giới mà chúng ta đang sống. Nếu trong thế giới vật lý, chúng ta sống và cảm nhận bằng cả 5 giác quan, thì trên metaverse, ta chủ yếu nghe, nhìn, tương tác với mức độ khác biệt và phong phú nhất định.

Dù là ở đâu, thì những thứ tạo nên Xno vẫn vậy, chỉ khác ở hình thức: con người xung quanh trở thành account tôi kết nối; nơi tôi đến là những website hay ứng dụng đã truy cập; vật dụng như quần áo, nhà cửa mang tên gọi của các loại token, NFT, avatar; những gì tôi làm giống như những tương tác với các địa chỉ blockchain, các smart contract…

Danh tính của Xno trên metaverse có thể du hành qua nhiều thế giới, phong phú hơn, nhiều màu sắc hơn. Trong thế giới của Azuki, tôi là Dark Lady - Azuki #1834. Trong thế giới của Doodle, tôi là Doodles #3037. Trong thế giới của ORTHO, Xno có một nhân vật khác, nhưng vẫn là tôi, có kết nối với bản thân ở đời thực.

Nhiều người hay nghĩ metaverse giống như một trò chơi, chỉ cần tắt máy tính hay đăng xuất là chúng ta không còn liên quan gì đến nó nữa. Nhưng điểm quan trọng của metaverse là tính persistent – liên tục, không ngừng nghỉ. Không ai có thể có thể tắt hay xóa mất quá trình mà bạn đang chơi.

Chúng ta có thể sống “ảo” trong đời thực không? Và ngược lại, làm sao để sống thật trong thế giới ảo?

Đây là một câu hỏi thú vị về mối liên hệ giữa đời thực và thế giới trực tuyến. Hiện nay, với sự phát triển của công nghệ và Internet, rất nhiều người có thể sống và trải nghiệm cuộc sống ảo thông qua mạng xã hội, trò chơi trực tuyến, thế giới ảo và các ứng dụng mới như Web3. Đối với câu hỏi này, chúng ta cần phải xác định rõ hơn về ý nghĩa của “sống thật” và “sống ảo”.

Như Xno nói ở trên, bạn có thể là chính bạn như mọi người vẫn biết, và cũng có thể cố gắng làm một người mà bạn mong muốn trở thành. Vì vậy, nếu muốn sống thật trong thế giới ảo, bạn có thể tìm cách thể hiện bản thân một cách trung thực trong hoạt động trực tuyến, như sống thật với giới tính chẳng hạn. Metaverse là nơi cho chúng ta tăng tính trải nghiệm, chủ động xây dựng danh tính, hay nói cách khác, giúp mọi người được tự chủ về danh tính.

Một bài học kinh doanh trong vũ trụ ảo so với đời thực mà chị đã học được?

Trong một môi trường kinh doanh không giới hạn như metaverse hay Web3, người dùng có đa dạng lựa chọn, tự do tùy chỉnh và tạo ra những trải nghiệm cá nhân. Lúc đó, tính minh bạch và công khai trong giao dịch và quản lý dữ liệu trở thành một yếu tố quan trọng trong kinh doanh.

Kể cả trong kinh doanh và thiết kế, ngoài đời thực và trong metaverse, Xno đều muốn tạo ra các sản phẩm vì xã hội và nâng cao chất lượng sống của con người. Từ ngày đầu start up, Xno chưa bao giờ đặt tài chính làm kim chỉ nam. Xno tin chỉ cần làm ra thứ tốt cho con người, mình sẽ nhận lại xứng đáng. Bởi vậy Xno muốn đặt con người làm chủ thể, muốn quan tâm đến tất cả những ai đang cùng mình tạo dựng, đặc biệt là phụ nữ.

CREDITS

Creative Director: Alex Fox
Art Director: Thanh Binh Dang
Video Direction: Tio
Photographer: Hậu Lê
Videography: Gonu Production
3D Artist: Hypey.o
Producer: max
Project Coordinator: Lucia Ky, Sydney
Stylist: Nhật Thiện
Styling Assisstant::Bella
Make Up: Xi Quan Le
Hair: Quan Le
Make Up Assistant: Lâm Minh Quân
Editor: Bảo Châu
Production Assistant: Tran Anh Kiet
Supporters: Cam Tien, Dinh Luat
Social Team: Quoc Nguyen, Thao Le
CD Assisstant: Phan Nguyen Duy
Lighting: CUA Studios
Set Design Production: Nina Nguyen Studio
Fashion: Châu Phạm