PHẢI XANH: Tơ nhện – tương lai của thời trang bền vững

Là sợi tơ được “sản xuất” bởi nhện và có chất lượng cao hơn hẳn tơ tằm truyền thống, để dệt nên 30g sợi tơ là thành quả làm việc của 23,000 con nhện nhả tơ liên tục trong nhiều giờ. Đối với tơ tằm thông thường, con người buộc phải ép tằm vào một môi trường khép kín để tằm tự động làm việc và cho sợi, tuy nhiên, để ép nhện là một điều rất khó, trong môi trường kín, nhện là loài côn trùng sẽ tàn sát lẫn nhau và điều này cũng không khả thi khi đặc tính của loài nhện không cho phép chúng nhả nhiều tơ như tằm. Như vậy, trang phục được dệt từ sợi tơ nhện thiên nhiên rất hiếm, tuy nhiên, với sự phát triển của khoa học và công nghệ, khi không thể có sợi tơ nhện tự nhiên, loại sợi quý này sẽ được làm nên trong môi trường phòng thí nghiệm. Thay vì ép nhện nhả tơ, các nhà khoa học ngày nay có đủ khả năng và điều kiện để tự sáng chế tơ nhân tạo dựa trên sự mô phỏng những tính năng của tơ nhện tự nhiên: vô cùng bền, nhẹ, phù hợp với mọi dạng thời tiết và giống với bất kì loại sợi thiên nhiên nào khác, tơ nhện cũng có chức năng tự phân huỷ – riêng những đặc điểm này đã đủ khiến tơ nhện vượt trội hơn hẳn tơ tằm hay lụa thông thường.

Trước khi tơ nhện trở thành phát minh mới của thời đại, sợi tổng hợp chính là chất liệu phổ biến nhất trên thị trường, thậm chí cho đến tận ngày nay, sản phẩm làm từ sợi tổng hợp vẫn đạt mức doanh thu khổng lồ. Theo thống kê đến từ tập đoàn Lenzing, mức tiêu thụ hàng dệt may của thế giới vào năm 2015 lên tới 95,6 triệu tấn hàng và 62,1% sản phẩm trong số đó được may bằng sợi tổng hợp như polyester, sợi dựa trên cellulo, sợi gỗ cellulose, sợi len và tơ tự nhiên chỉ chiếm 1,5%.

Trừ len và sợi tự nhiên, tất cả những loại sợi tổng hợp khác đều phụ thuộc vào một nguồn tài nguyên đang ngày một cạn kiệt: dầu mỏ. Không những vậy, ngành dệt may tiêu thụ rất nhiều nước, năng lượng và chất hoá học, đồng thời lượng chất thải của ngành công nghiệp này quá lớn bao gồm cả dạng rắn, dạng lỏng và dạng khí. Với 95,6 triệu tấn hàng, thời trang đã tiêu thụ tới 2000 tỷ gallon nước và 145 triệu tấn than, chưa cần tính tới những nguồn nguyên vật liệu khác, bản thân than đã là tác nhân lớn gây ô nhiễm không khí và nước.

Để cứu lấy môi trường, việc thời trang ngừng sử dụng vải sợi tổng hợp là điều cần thiết. Dựa vào công nghệ sinh học và việc tự sản xuất tơ nhện, ngành công nghiệp thời trang hoàn toàn có cơ sở để hy vọng vào một loại sợi vải trong tương lai đa năng như sợi tổng hợp, giá thành ở mức trung bình nhưng chất lượng cao và có chức năng tự phân huỷ.

Là một công ty gốc Nhật Bản, Spiber được thành lập dựa trên ý tưởng về việc sản xuất sợi vải gốc protein. Đối với tơ nhện, công ty này khai thác vi khuẩn e.Coli – vi khuẩn sản sinh protein tương tự như trong tơ nhện tự nhiên. Năm 2019, bắt tay với The North Face, Spiber công khai sản xuất 50 chiếc áo phao làm từ sợi tơ nhện tổng hợp với tên gọi “Moon Parka”.

Với tính năng vô cùng bền bỉ, sợi tơ nhện phù hợp với trang phục dành cho các hoạt động thể chất dưới điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Lớp ngoài của chiếc áo “Moon Parka” được Spiber cung cấp sợi protein và dệt bởi công ty Goldwin sau rất nhiều mẫu thử không thành công. Lớp vải có màu vàng kem – giống với màu sợi tơ của nhện cầu vàng Nephila và tính năng phân huỷ tự nhiên vẫn được giữ nguyên trên mặt vải đồng thời lớp vải này không thấm nước và đủ bền để vượt qua những bài kiểm tra chất lượng đến từ Goldwin. Tuy nhiên, chiếc áo có lớp trong trần bông gia công và lớp giữ nhiệt đặc trưng đến từ The North Face – những bộ phận này của “Moon Parka” không có chức năng tự phân huỷ sinh học.

Không bỏ qua những ứng dụng đầy tính thuyết phục của tơ nhện nhân tạo, Adidas cũng đã kết hợp với AMSilk – công ty gốc Đức chuyên nghiên cứu, phát triển và sản xuất tơ nhện với tên gọi riêng: sợi tơ “biosteel”. Giữ nguyên những đặc tính nổi trội của tơ nhện: siêu bền và tự phân huỷ, đôi giày “Adidas Futurecraft Biofabric” là một phát kiến mới mà theo như thương hiệu giới thiệu sẽ đem đến sự hỗ trợ tốt nhất dành cho vận động viên, thân thiện với môi trường và hiện đại. Kết hợp với công nghệ làm nên tên tuổi cho Adidas: đế giày ultraboost, những đôi “Futurecraft” dù mới chỉ được giới thiệu rộng rãi như một mẫu thử vẫn đủ sức thu hút truyền thông và thách thức những thương hiệu thể thao khác trong cuộc đua vì môi trường.

Một nhà sản xuất khác nổi trội trong tiến trình phát triển tơ nhện là phòng thí nghiệm Bolt Threads – nguồn cung cấp sợi tự nhiên cho Stella McCartney và thương hiệu Patagonia. Được dệt hoàn toàn trong phòng thí nghiệm, thay vì dùng vi khuẩn e.Coli như Spiber, Bolt Threads chọn men làm nguồn nghiên cứu chính. Bên canh đó, Kraig Biocraft cũng là một cái tên xuất sắc khi cấy ghép ADN của nhện lên cơ thể tằm và thu hoạch loại sợi hỗn hợp từ cả 2 loài côn trùng này.

Những công ty sản xuất tơ nhện đã bắt đầu xuất hiện hàng loạt khắp nơi trên thế giới và khi Spiber hoàn thành nhà máy của hãng tại Thái Lan, giới mộ điệu hoàn toàn có thể trông chờ vào một ngành thời trang mới, thân thiện với môi trường hơn.

Nguồn tham khảo: Dezeen.com, Spiber.inc