#LOCinematic: Sắc đỏ trong phim - Những hiệu ứng thị giác, những ám hiệu cảm xúc

Đỏ là màu dễ cho người khác chú ý, nhưng cũng khiến cho người đó dễ cảm thấy mệt mỏi nếu đường hình bị chết. Trong "Đèn lồng đỏ treo cao", màu đỏ của chiếc đèn lồng, chiếc khăn trải bàn, cái màn cửa, tấm rèm phủ trên chiếc búa, trang phục cưới, máu người phụ nữ những ngày trăng tròn… đã được Trương Nghệ Mưu sử dụng khéo léo và đồng nhất để tạo ra hiệu ứng thị giác khá mạnh. Trong phim, ông tận dụng gần như tối đa các sắc thái đỏ, từ đỏ phớt trên giấy son môi của Củng Lợi, họa tiết trên sườn xám, đến đỏ thẫm của chân nến khi mặn nồng... Không cần dùng đến những thứ cầu kỳ, không cần xử lý một cách phô trương, hầu hết cảnh quay trong phim diễn ra trong một căn nhà nhiều gian, rộng lớn, nhưng bức bối và ảm đạm vô cùng. Màu đỏ đã được vị đạo diễn họ Trương thay đổi hẳn thành một gam màu ám ảnh, đáng sợ, chứ không còn là một gam màu theo tâm linh là may mắn, hạnh phúc mà người Á Đông hay nghĩ về.

Một yếu tố khác đặc biệt gây ấn tượng là sự tương hỗ của màu đỏ và âm thanh khuếch đại không gian. Đó là tiếng treo đèn, hạ đèn và các âm thanh của Trần phủ trong sinh hoạt hàng ngày. Âm thanh buổi sáng như được thu gần trong các tiểu cảnh có đông người. Nhưng khi tách biệt ra, khi quản gia đứng trước gian phòng của phu nhân được lão gia chọn ngủ lại, dường như còn được phóng to khiến khán giả có cảm giác như đây chính là những âm thanh trung tâm của cuộc sống gia đình họ. Chưa hết, mỗi khi quản gia gọi lớn: "Treo đèn ở chỗ..." là khi âm thanh được phóng đại và vang cao, bởi đó là âm thanh được các người vợ đợi chờ trước thềm nhà. Hãy tưởng tượng, chìm trong sắc đỏ rực, âm thanh trên còn tạo ra một sa mạc thăm thẳm đến mức nào bên trong Trần phủ cô độc này.

Trong khi đó, "Moulin Rouge"/ "Cối xay gió đỏ" (2001) của đạo diễn Baz Luhrman là điểm sáng của thể loại phim ca nhạc, với bối cảnh chính diễn ra tại hộp đêm Moulin Rouge (Cabaret du Moulin Rouge) - một trong những địa điểm giải trí nổi tiếng nằm trên đại lộ Clichy, Paris. Moulin Rouge nổi bật nhờ chiếc cối xay gió đỏ rực rỡ ánh đèn được làm theo đúng kích thước thật ngay trên lối vào. Bộ phim mở màn với tấm màn nhung đỏ gạt sang hai bên, camera bay nhanh trên bối cảnh dựng giống Paris, xuyên qua các căn hộ thu nhỏ rồi tập kết tại Cối xay gió đỏ. "Moulin Rouge" có cốt truyện khá cổ điển khi đề cập chuyện tình éo le giữa nhà viết kịch trẻ tuổi Christian và ngôi sao quyến rũ nhất Moulin Rouge, Satine. Một ngôi sao nổi tiếng như Satine gặp nhiều rắc rối vì ông chủ hộp đêm Zidler hứa sẽ trao Satine cho công tước xứ Worchester. Đổi lại, vị công tước sẽ rót tiền cải tạo Moulin Rouge thành nhà hát và biến Satine sẽ thành một nữ diễn viên siêu sao. Chuyện tình tay ba trở nên gay cấn hơn do sự giằng xé của Satine giữa hai thái cực: tình và tiền. Màu đỏ hiện diện xuyên suốt trong phim từ các bộ váy thời trang, tới ánh đèn sân khấu, tấm màn nhung... Các luồng sáng đỏ chói và gay gắt thể hiện ma lực khó chối từ của cuộc sống xa hoa, phù phiếm, luôn thôi thúc con người ta chìm đắm trong những cuộc vui bất tận và đam mê mãnh liệt… nhưng cũng như màu đỏ vào khoảnh khắc cuối ngày, luôn để lại dự cảm bất an và tiếc nuối trải dài cho đến khi ngày tàn chỉ còn lại bóng đêm thăm thẳm. 

Dù khó xử lý đến mức nào thì không thể phủ nhận rằng, màu đỏ lại tạo ra một hấp lực rất khó cưỡng với các nhà làm phim, gợi dục, phiền não, nhưng khi đạo diễn đặt sự tư duy về bố cục và màu sắc, điểm rơi vào khung hình, thì màu đỏ đã mang một hàm ý hoàn toàn khác. Nhưng màu đỏ chưa dừng lại ở đó, nó còn là màu khuấy động giấc mơ của con người, khua khoắng những góc cạnh sâu kín bị ẩn nấp mà chúng ta vẫn đang loay hoay giải mã, ví dụ như duyên tiền kiếp, đa giấc mơ, cử động trong mơ... Nhờ màu đỏ, chúng ta được xem nhiều bộ phim nói về giấc mơ khá hay. Điển hình hai trong số đó là "Paprika" của Kon Satoshi và "Ba màu: Đỏ" của Krzysztof Kieślowski. Khá khiêu khích, Kon đã sử dụng những khung hình bó hẹp để cô đặc màu đỏ ở trung tâm với những chuyển động thay đổi không gian liên tục, những đường nét pháo hoa dễ khiến cho người xem mất tập trung. Paprika không dễ xem ngay từ cách hiển thị màu sắc, chứ chưa nói đến đề tài của phim, một chuyến du hành rất liều lĩnh đi vào thế giới ảo giác, để người xem nhìn thấy đạo đức và trí tưởng tượng của con người có liên quan gì đến nhau... Trong khi đó, "Ba màu: Đỏ" lại là một giấc mơ về duyên tiền định. Chỉ duy nhất, trong sự bất tận của thời gian và vũ trụ, nếu thời gian có thể bẻ gập, nếu có sự thay đổi nhỏ trong đời sống của cả hai, một ông già 80 và một cô gái hơn 20 có thể đã có cùng độ tuổi, họ có thể đã yêu nhau. Thỉnh thoảng chúng ta cũng đã từng mơ như thế, tại sao cuộc gặp với người này không diễn ra sớm hơn để câu chuyện được viết khác đi. Sức mạnh của màu đỏ là tạo ra được cảm giác, khi đạo diễn đặt sự tư duy về bố cục và màu sắc, điểm rơi vào khung hình, thì màu đỏ đã mang một hàm ý hoàn toàn khác, và một chuyến du hành vào giấc mơ của mỗi chúng ta là một điều hoàn toàn có thể xảy ra.

Trong "Ba màu: Đỏ", không ai trong số các nhân vật chính biết nhau ở phần đầu bộ phim. Cô gái trẻ Valentine vô tình tông phải con chó nhỏ của ông Thẩm phán già đã về hưu, nên phải tìm đến ngôi nhà của ông. Chỉ duy nhất, trong sự bất tận của thời gian và vũ trụ, nếu thời gian có thể bẻ gập, nếu có sự thay đổi nhỏ trong đời sống của cả hai, họ có thể đã có cùng độ tuổi, họ có thể đã yêu nhau. Thỉnh thoảng chúng ta cũng ước như thế, tại sao cuộc gặp với người này không diễn ra sớm hơn để câu chuyện được viết khác đi. Nhưng có muốn cũng không thể làm gì được. Thời gian có sức mạnh khác, nó tạo ra các cuộc gặp ngẫu nhiên, nhưng tàn nhẫn. Thời gian khiến cho ông Thẩm phán già đi hơn 60 tuổi so với Valentine, nhưng thời gian đã đưa đẩy cuộc gặp cô ấy vào lúc ông đang buông xuôi nhất. Và ông cần cô, ông đã mơ về cô, mơ về một tình yêu với cô, thời gian can dự vào số phận của chúng ta là như vậy.

Krzysztof Kieślowski đã dùng màu đỏ để tạo ra sự sáng tạo gần như siêu nhiên: nghiền ngẫm về sự trùng hợp của số mệnh, những bí ẩn không thể giải đáp về cuộc sống của người khác, với một số điểm tương đồng trong vũ trụ và tiếng vang hiện sinh gợi nhớ đến dáng hình quen thuộc của một ai đó đã được gắn kết bởi duyên phận. Màu đỏ, trong vật lý, xuất hiện khi ánh sáng bị khúc xạ nhiều nhất. Mắt thường nhìn thấy màu sắc này trong cảnh hoàng hôn và bình minh. Còn trong đời sống văn hóa, nghệ thuật, màu đỏ thường mang cảm giác bí ẩn và gợi sự gắn kết bởi một sức mạnh khó lý giải. Chính vì thế, những nhân vật có vẻ xa vời trong "Ba màu: Đỏ", thực chất là của nhau - vũ trụ của nhau - dù trong thế giới thực, có thể họ đang ở ngoại vi cuộc sống của nhau.