“Look Back”: Câu chuyện của tình bạn, manga và nghệ thuật
Không chú trọng vào độ dài hay sự phức tạp trong cách kể chuyện, cũng không có một nội dung hoành tráng, Look Back là một câu chuyện đẹp và buồn về tình bạn giữa hai người nghệ sĩ với nhau, đồng thời cũng gợi nên giá trị của nghệ thuật.
Là bộ phim chuyển thể từ một oneshot của Tatsuki Fujimoto, tác giả của Chainsaw Man nổi tiếng, Look Back vẫn giữ được trọn vẹn tinh thần của người tạo nên nó, đặc biệt nằm ở nét vẽ hết sức đặc trưng và có phần hơi lạnh, khác với đại đa số nét của những bộ manga khác. Tuy nhiên trong tác phẩm này, tác giả đã tạm xa rời yếu tố hài hước hay máu me, cũng không mang những ý nghĩa mang tầm triết học phức tạp. Look Back là một bản nhạc ngắn, nhiều thăng trầm, có niềm vui lẫn nỗi buồn, thấm đẫm nỗi hoài niệm về một ký ức thật khó khăn để có thể nhìn lại, nhưng vẫn cần thiết và xứng đáng một sự ngoảnh đầu.
Fujino và Kyomoto là hai người bạn cùng khoá có niềm đam mê to lớn với manga nói riêng và nghệ thuật nói chung. Cả hai là tri âm, tri kỷ của nhau, cùng nhau tạo nên những tác phẩm đầu đời. Sự cố gắng của Fujino thực chất bắt nguồn từ sự ganh tị muốn vượt qua Kyomoto, một cô bạn chẳng bao giờ thấy đi học, lại có thể vượt mặt cô trong mục truyện tranh 4 ô mỗi tuần trong trường. Trong khi đó, niềm đam mê vẽ truyện của Kyomoto lại bắt nguồn từ sự ngưỡng mộ cô bạn cùng khoá Fujino của mình và quyết định đồng hành cùng cậu ấy trên con đường sáng tác, nhưng đến cuối cùng lại chủ động tách ra, chọn con đường của riêng mình.
Mối quan hệ giữa cả hai cô gái có thể xem là mối quan hệ giữa hai người nghệ sĩ. Họ có thể cạnh tranh với nhau và luôn kiên quyết theo đuổi những gì mình chọn. Nếu Fujino chú trọng vào sự phóng khoáng trong lối vẽ lẫn nội dung, thì Kyomoto luôn từ tốn, chăm chút cho từng khung hình sao cho đẹp đẽ nhất có thể. Nếu Fujino luôn muốn theo đuổi sự nghiệp truyện tranh, thì Kyomoto lại muốn chuyển sang theo đuổi con đường hội họa chính quy. Tuy vậy, thứ gắn kết hai người họ với nhau chính là tình yêu nghệ thuật. Những ô truyện sống động đã gạt sự ngượng ngùng hay lòng đố kỵ sang nơi mép giấy, để lại hai tâm hồn đồng điệu luôn hướng đến sự thăng hoa của sáng tạo.
Dĩ nhiên tình bạn của Fujino và Kyomoto không được tô hồng. Fujino, dù đã chữa lành và đưa Kyomoto ra khỏi vùng an toàn của mình, vẫn luôn muốn giữ chặt người bạn bên mình, tiếp tục như hình với bóng, mặc cho sự khác biệt trong việc theo đuổi ước mơ ở ngưỡng cửa trường thành. Việc giữ Kyomoto bên mình, thực chất, lại là cách Fujino kìm bản thân trong vùng an toàn của riêng cô, bởi cô biết rằng không ai có thể hiểu mình trong sáng tạo như người bạn này. Ở những phân đoạn sau, Fujino liên tục không hài lòng với những người trợ lý khác vì họ không cho cô được cái cô muốn như người bạn tri âm của mình. Kyomoto, nghĩ rằng sẽ luôn gắn bó với “thần tượng đầu đời” của mình, vẫn phải gác lại tình bạn để chạy theo khát vọng riêng.
Con người chúng ta là thế, cô đơn nhưng gắn bó, gắn bó nhưng thực chất vẫn luôn cô đơn. Tình bạn giữa hai cô gái đến cuối cùng vẫn đẹp theo cách của nó, chỉ tiếc rằng bi kịch ập đến quá sớm khiến cho họ chưa kịp đi tới, chưa kịp nói với nhau lời nào đã phải “nhìn lại” trong nỗi đớn đau khó lành.
Nhưng không chỉ tập trung hoạ nên tình bạn giữa hai cô gái, trong lần chuyển thể này, Fujimoto và nhà làm phim còn chú trọng đến sự thống nhất giữa nội dung và hình thức. Ở Look Back, luôn có nhân vật quan trọng khác, song hành và gắn bó với Fujino và Kyomoto trên suốt chặng hành trình, đó chính là manga và nghệ thuật. Manga được biết đến bởi tính động và tĩnh của nó, và tất cả đều này đều được thể hiện trong bộ phim chuyển thể, hòa quyện với từng cung bậc cảm xúc của nhân vật.
Tính động của manga, được thể hiện qua việc dù chúng là những khung tranh tĩnh, vẫn có thể gợi nên những chuyển động, trong câu chuyện mà nó muốn truyền tải. Look Back mở đầu với một mẩu truyện trong mục truyện tranh 4 ô của Fujino, nhưng thay vì chiếu trực tiếp trang báo in của trường, nhà làm phim đã cho chuyển động tác phẩm của cô bé như phim hoạt hình một cách vô cùng sống động, cho thấy truyện tranh nói nhiều hơn những gì nó thể hiện.
Tính động trong manga còn mở rộng ra giá trị đối thoại của nó, cụ thể là trong mối quan hệ giữa Fujino và Kyomoto. Khi bị thầy giáo nhờ mang bằng tốt nghiệp đến nhà đối thủ của mình, lúc không thấy cậu ấy đâu, Fujino đã lập tức sáng tác một mẩu truyện 4 ô nhằm gọi Kyomoto ra khỏi phòng mình. Mẩu truyện ấy đã đến tay Kyomoto, mở ra một bước ngoặt mới cho cuộc đời hai cô gái. Sự chuyển động của 4 khung tranh nhỏ đã liên kết hai cô gái nhỏ lại với nhau, mở ra một khoảng thời gian đẹp đẽ trước mắt.
Không chỉ đặc tả tính động của manga, tính tĩnh của nó cũng được Look Back nêu bật lên, đa phần trong những phân đoạn buồn bã. Khi tái hiện toàn cảnh bi kịch của Kyomoto và Fujino, thay vì kể lại theo cách truyền thống, bộ phim đã để cho những khung ảnh tĩnh nối liền nhau, hệt như một chiếc máy ảnh chỉ bắt lại những khoảnh khắc, chậm rãi trình hiện nó dần dần, bóp chặt trái tim của khán giả. Những khung ảnh tĩnh ấy còn bị cắt bỏ cả phần nhạc nền, nhường chỗ cho thứ nỗi đau mà chỉ sự thinh lặng mới có thể nói lên được. Look Back thể hiện sự tinh tế trong cách làm phim, cũng như chặt chẽ trong việc luôn thống nhất hình thức kể chuyện với nội dung chủ đạo.
Look Back có đến hai cái kết, một cái kết thực, không thể thay đổi bi kịch, và một cái kết diễn ra trong tâm tưởng của Fujino, nơi mọi trật tự được xác lập lại từ đầu. Cái kết mới của Fujino cũng là một biểu hiện cho sự gắn kết về nghệ thuật giữa cô và Kyomoto, bởi nó dựa trên một mẩu truyện 4 ô mà cô vô tình thấy do chính người bạn xấu số của mình vẽ. Trong cái kết ấy không có bất hạnh, cũng chẳng có ân hận, chỉ có một tương lai đầy đẹp đẽ của hai cô gái. Nói cách khác, nó như là một sự xa lánh thực tại, một liều thuốc tạm thời để quên đi nỗi đau chỉ mới bắt đầu kia.
Nhưng liệu nghệ thuật có phải một sự rời bỏ như thế hay không? Khi thứ thuốc giảm đau ấy đã hết tác dụng, mọi thứ trở lại ở trạng thái không thể vãn hồi. Giá trị của nghệ thuật, đến cuối cùng, không thể hiện ở thứ quyền năng thay đổi thực tại vốn dĩ hết sức hoang đường, mà nằm ở việc nó khiến con người ta can đảm để nhìn lại, để đối diện với người khác cũng như chính mình, như Fujino đã gạt bỏ hết danh tiếng ngoài kia mà quay về căn phòng cũ của người bạn mình. Và rồi, sau khi đã dũng cảm nhìn lại, con người ta chỉ có thể can đảm mà sống tiếp thôi. Phải sống, vì không còn cách nào khác.
