Điện ảnh Hồng Kông: Tre già, măng "chưa dám" mọc!
Nỗ lực lấy lại vị thế của mình trong làng phim Hoa ngữ, điện ảnh Hồng Kông đang cố hết sức vượt qua hai năm đại dịch bằng loạt dự án điện ảnh ồn ào khởi động từ đầu năm nay. Họ đã chịu bước ra vùng an toàn, không chỉ có súng đạn và băng đảng, điện ảnh Hồng Kông vừa khiến người hâm mộ choáng ngợp trước khả năng dàn dựng kỹ xảo đẹp mắt trong "Warriors of Future". Thế nhưng, phản ứng trái chiều đối với bộ phim "bom tấn" này khiến người hâm mộ tặc lưỡi, bởi ngoài vẻ ngoài hào nhoáng, bộ phim vẫn là "bình mới rượu cũ", vẫn là những đạo diễn, biên kịch và diễn viên nhẵn mặt tới nhàm chán!
Lò đào tạo TVB
Không thể phủ nhận đài truyền hình TVB giống như chiếc nôi, ấp ủ và nuôi dưỡng tài năng diễn xuất cho điện ảnh Hồng Kông. Vào thời kỳ đỉnh cao, các diễn viên được chọn đóng vai chính trong phim của TVB có thù lao ngất ngưởng như trường hợp Âu Dương Chấn Hoa (diễn viên TVB đầu tiên được đề cử giải Emmy cho phim truyền hình "Sòng bạc phong vân"). Các ngôi sao màn ảnh nhỏ thuở ấy như Châu Nhuận Phát, Trương Vệ Kiện, Trương Trí Lâm,... đều có gia sản kếch xù ở hiện tại dù tên tuổi chìm vào quên lãng.
Không chỉ đào tạo, TVB còn thu hút không ít gương mặt trẻ mong muốn đổi đời, nói không ngoa thì lúc bấy giờ, TVB chẳng khác gì Hollywood của Hồng Kông. Nhân lực của TVB từng đạt tới 4.500 người, đài còn tổ chức cuộc thi Hoa hậu Hồng Kông - nơi tìm ra các gương mặt điện ảnh nổi tiếng như Triệu Nhã Chi, Trương Mạn Ngọc, Lý Gia Hân, Viên Vịnh Nghi,... Tuy nhiên, tới thời điểm hiện tại, TVB đã thất thế, hào quang của những ngôi sao hàng đầu đã lụi tàn, chỉ còn số ít những tên tuổi kỳ cựu còn trụ vững, nhưng là ở mảng điện ảnh.
Chẳng hạn như Cổ Thiên Lạc, chàng Dương Quá của "Thần điêu đại hiệp" năm nào. Đóng phim từ cuối những năm 90, và chỉ mất thời gian ngắn, Cổ đã trở thành sao hạng A với "Hồ sơ trinh sát". Cũng từ đây dần chuyển hẳn sang màn ảnh rộng và mất tới hơn 15 năm mới thật sự trở thành Ảnh đế Hồng Kông. Sự phát triển chậm chạp của Cổ phần lớn phụ thuộc vào bộ máy hoạt động của ngành giải trí Hồng Kông. Từ dấu mốc 2017, họ Cổ tiếp tục gặt hái thành công với phim điện ảnh, hầu như chiếm trọn các dự án lớn nhỏ bất chấp tuổi tác đã ngoài 50!
Cổ Thiên Lạc đang có tới... 13 phim sẽ phát hành sau năm 2022, một con số "kỷ lục" gợi nhớ về thời vang bóng'' của điện ảnh Hồng Kông - thời mà một mình Lưu Đức Hòa đóng 17 năm trong phim 1989! So với họ Lưu, Cổ Thiên Lạc chỉ tập trung hai vai trò diễn xuất và sản xuất. Một trong những phim thành công nhất của Cổ là "Paradox" do Diệp Vỹ Tín dàn dựng năm 2017, và "The White Storm" của Trần Mộc Thắng năm 2013. Giai đoạn từ 2015 đến 2018 đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của Cổ với khả năng thể hiện tâm lí nhân vật xuất chúng.
Cổ Thiên Lạc đang có tới... 13 phim sẽ phát hành thời gian sau năm 2022, một con số "kỷ lục" này gợi nhớ về thời vang bóng'' của điện ảnh Hồng Kông - một mình Lưu Đức Hòa đóng 17 năm trong phim 1989! So với họ Lưu, Cổ Thiên Lạc chỉ tập trong hai vai trò diễn xuất và sản xuất phim. Thực tế, hiện tượng Cổ Thiên Lạc không lạ, từ thuở mới vào nghề những năm 90, họ Cổ nhờ gương mặt điển trai, màu da bánh mật nam tính, đã nghiễm nhiên trở thành nam vương màn ảnh nhỏ, là biểu tượng màn ảnh thay thế lớp đàn anh Quách Phú Thành, Lương Triều Vỹ, Châu Nhuận Phát...
Một trong những phim thành công nhất tạo ra bảo chứng doanh thu phòng vé của Cổ là "Paradox" do Diệp Vỹ Tín dàn dựng năm 2017, và "The White Storm" của Trần Mộc Thắng năm 2013. Giai đoạn từ 2015 đến 2018 đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của Cổ với khả năng thể hiện tâm lí nhân vật xuất chúng. "Warriors of Future" phim nội địa đầu tiên do Cổ sản xuất và đóng chính, được kỳ vọng cứu vãn nền công nghiệp phim ảnh Hồng Kông bị trì trệ vì địch, nhưng kịch bản phim quá lỏng lẻo, kéo theo chất lượng phim cũng đi xuống. "Warriors of Future" cần đạt hơn 1 tỷ USD Hồng Kông mới mong gỡ hòa chi phí sản xuất, liệu đây có phải là bài toán hóc búa cho chính Cổ hay không?
Không chỉ Cổ Thiên Lạc, những tài tử lão làng khác cũng có "đất dụng võ". Đáng kể rằng, họ thậm chí còn "nhừ" hơn Cổ Thiên Lạc, ngoại hình không điển trai và lúc trai trẻ chỉ được đóng vai phụ! Đó là trường hợp của Ngô Trấn Vũ, Lâm Gia Đống…
Lâm Gia Đống cùng thế hệ với Cổ Thiên Lạc nhưng vì không nhan sắc, họ Lâm chỉ đảm nhiệm các vai phụ của TVB từ 1988 tới đầu những năm 2000. Khi về đầu quân cho công ty Ánh Nghệ của Lưu Đức Hòa, sự nghiệp của họ Lâm mới bắt đầu khởi sắc, đó cũng là lúc anh chuyển sang dòng phim xã hội đen trên màn ảnh rộng. Lâm Gia Đống thuộc tuýp nghệ sỹ "tay không" đi lên bằng thực lực nên suốt nhiều năm trời dậm chân tại chỗ, bởi hệ thống phim ảnh Hồng Kông khá thực dụng: không ngoại hình cũng không quan hệ thì chỉ bị đì. Sau cùng, Lâm phải rời đài truyền hình tai tiếng TVB trong bức xúc.
Khi thoát khỏi TVB, Lâm Gia Đống tuy vẫn đóng vai phụ nhưng gai góc hơn, sau những vấp váp và trải nghiệm. Từ đó anh nhận được các đề cử Kim Tượng cho vai diễn trong "Dance of a Dream", "Cold War", "Ip Man"... với đa dạng nhân vật từ chính tới phản diện, từ cảnh sát tới màn cải trang thành... Vương Phi trong phim hài "Dance of a Dream". Không như bất kì nam tài tử thuộc hàng "Leading Man", tới 2015 Lâm Gia Đống mới có vai nam chính "để đời" trong “Trivisa” thủ vai tên cướp khét tiếng có dòng đời ngược xuôi.
Dẫu trở thành "Leading Man" muộn màng, nhưng "gừng càng già càng cay", hai phim mới nhất đã ra mắt của Lâm là "Hand Rolled Cigarette" với "Limbo" đều cực kì hay. Điều này đồng nghĩa cho việc, các vai chính của Lâm sẽ kéo dài, và tiếp tục chiếm số % cơ hội của các gương mặt mới. Nhưng biết làm sao hơn khi các tài tử Hồng Kông như Lâm Gia Đống, phải thất bại, bất mãn... thì mới đủ sức bật.
Một ví dụ khác trong danh sách này là Lưu Thanh Vân, từng gia nhập lớp diễn viên của TVB năm 1983 và đảm nhận các vai nhỏ do gương mặt đen đúa, thân hình hơi thừa cân, trông chẳng có nét gì gọi là "thần tượng". Nhưng biết mình thiếu hụt, Lưu lao vào học tập và rất nhanh sau đó đã có cơ hội đóng vai chính trong "Đại thời đại" năm 1992. Và như diều gặp gió, họ Lưu tấn công màn ảnh rộng với "C'est la vie, mon chéri (1993) đề cử giải Ảnh đế 1994; sau đó thắng giải năm 1997 với "Full Alert" trong vai viên cảnh sát bộc trực Pao.
Sự nghiệp đóng phim điện ảnh của Lưu ngày càng tỏa sáng, chủ yếu với những phim tâm lý xã hội như "Lost in Time" (2003), "Mad Detective" (2007), "Life Without Principle" (2011)... Mặc dù tên tuổi đã giảm nhiệt nhưng Lưu Thành Vân vẫn có những dự án lớn ở tương lai gần như "The White Storm 3”.
Trường hợp Nhậm Đạt Hoa thì không hẳn khởi nghiệp từ TVB, ban đầu ông làm mẫu ảnh, sau đó thử sức đóng phim tự do rồi mới ký hợp đồng ngắn hạn với nhà đài. Tuy nhiên, bản tính bộc trực, gai góc, chịu chơi... Nhậm không tìm được năng lượng phù hợp ở phim truyền hình, do đó chuyển sang phim điện ảnh mà khởi sắc từ dòng phim cấp ba. Trong số các tài tử kỳ cựu còn hoạt động, Nhậm là người sở hữu nhiều cảnh quay nóng nhất, cũng là người đóng lượng phim điện ảnh kỷ lục - trên dưới 200 phim lớn nhỏ. U70 nhưng Nhậm vẫn đảm nhận vai hành động trong “Once Upon a Time in Hong Kong” ra mắt năm 2023.
Tứ đại thiên vương ngày ấy - bây giờ
Nhắc tới các biểu tượng nhan sắc Hồng Kông, thật khó bỏ qua Tứ đại thiên vương Lưu Đức Hoa, Quách Phú Thành, Trương Ngọc Hữu và Lê Minh. Thật ra, cụm từ mỹ miều dành cho bốn cái tên này, xuất phát từ vai trò ca nhạc sĩ của họ, chẳng liên quan gì tới màn ảnh. Thế nhưng, ngoài Trương Ngọc Hữu cực kỳ hạn chế tham gia phim ảnh thì những tên tuổi còn lại đã "oanh tạc" màn bạc tới tận khi tóc đã có màu muối tiêu. Trong số này, tỏa sáng sớm nhất nhưng lại "thất sủng" nhanh nhất là Lê Minh.
Được đánh giá thực tài từ rất sớm, những năm 90 phải gọi là thời kì huy hoàng của Lê Minh khi hình ảnh, tên tuổi anh xuất hiện khắp mặt báo. Tham gia cuộc thi hát “Tài hoa tân tú”, Lê Minh là biểu tượng của nhạc cantopop suốt thập niên 90, theo lối thần tượng. Các phim tình cảm lãng mạn của anh như “Thành phố pha lê”, “Điềm mật mật”... đều là các phim trữ tình kinh điển. Sau năm 2010, Lê Minh mất dần sức hút một cách kì lạ trong khi các đồng nghiệp thăng hạng liên tục, tới nỗi năm 2018, Lê Minh tuyên bố lui về chăm sóc gia đình nhỏ nhưng thực chất là từ giã sân khấu.
Hãy bàn về Quách Phú Thành, nam ca nhạc sĩ được đánh giá rất cao, chắc chỉ thua mỗi tên tuổi quá cố Trương Quốc Vinh. So với Trương Ngọc Hữu, họ Quách đa dạng phong cách chẳng kém, từ hát Rock cho tới Dance, từ RnB cho tới cả Soul, nhạc nào Quách cũng hát được. Thế nên, để giữ cân bằng, tuy có khiếu đóng phim song anh không nhận phim ồ ạt mà chừng mực, đều đặn để duy trì cả hai lĩnh vực. Không phải khen, họ Quách cũng là mỹ nam nổi bật nhất của bộ tứ, nhan sắc tuổi 56 khó có tài tử thế hệ trẻ nào sánh bằng.
Sau khi đoạt Ảnh đế Hồng Kông năm 2015 với “Port of Call”, Quách tiếp tục được đề cử Nam chính cho “I'm Livin' It” năm 2019. Năm 2022, Quách Phú Thành trở lại với hai phim “Where the Wind Blows” và “Cyber Heist”. Sau đó là bốn dự án điện ảnh lớn, nhưng đáng buồn hai trong số 4 tác phẩm này, Quách tiếp tục thủ vai chính bên cạnh những đồng nghiệp lẫn tiền bối, hoàn toàn không xuất hiện bất kỳ nhân tố mới nào cho điện ảnh Hồng Kông.
Nếu còn sống, Trương Quốc Vinh chắc chắn sẽ gia nhập câu lạc bộ “nổi tiếng kỳ cựu nhất” cùng Lương Triều Vỹ và Lưu Đức Hoa. Khỏi phải nói, sức hút kéo dài của Lương Triều Vỹ và Lưu Đức Hoa suốt 30 năm qua. Cả hai cũng là những tên tuổi bền bỉ, và họ còn từng đóng chung trong “Vô gian đạo” - bộ phim thay đổi ít nhiều dục diện phim hình sự, xã hội đen Hồng Kông. Nếu như họ Lương rất kén chọn kịch bản, đóng phim ở cả Đài Loan, Trung hoa đại lục, Hollywood... thì Lưu Đức Hoa trung thành với ngành phim ảnh Hồng Kông hết mực.
Nói về Lưu thì không thể gói gọn hết trong vài câu chữ, bởi sự nghiệp của anh phải dùng hai từ “lẫy lừng” - không thể thay thế tại thị trường Hồng Kông nói riêng, và ngành giải trí Hoa ngữ nói chung. Là nam thần đầu tiên trong phim đầu tay của Vương Gia Vệ, là “người hùng” khiến khán giả rơi lệ trong phim kinh điển của huyền thoại Trần Mộc Thắng, là tài tử hiếm hoi ẵm 8 giải Kim Tượng nhưng ở nhiều hạng mục khác nhau gồm cả nhà sản xuất; ca nhạc sĩ; diễn viên chính và phụ!
Điểm khác lạ của Lưu là quan hệ của anh với những người làm phim Hồng Kông cực kỳ mật thiết, khiến anh có lẽ là ngôi sao duy nhất siêng đóng vai khách mời (cameo) nhiều nhất lịch sử, và cũng là tài tử đảm nhận nhiều vai trò cùng lúc trong một bộ phim. Công ty sản xuất phim Ánh Nghệ của họ Lưu thời gian đầu thường ưu tiên phim độc lập kinh phí thấp, nổi bật nhất là “Made in Hong Kong” năm 1997 của Trần Quả; tới đầu năm 2000, công ty chuyển sang đầu tư phim hành động giật gân để thu lời, đơn cử là “The White Storm 2: Drug Lords” thu về 200 triệu USD!
Gương mặt mới ở nơi đâu?
Phong độ bền bỉ của hàng ngũ diễn viên nam Hồng Kông càng kéo dài, thì “đất” cho gương mặt trẻ ít đi. Lứa diễn viên 7x như Lâm Phong, Dư Văn Lạc... cũng trồi sụt thất thường với các dự án phim. Năm ngoái, “Limbo” giới thiệu đến Mason Lee (con trai đạo diễn Lý An) nhưng đáng tiếc, Mason bị lu mờ hoàn toàn trước Lâm Gia Đống dù ban đầu, người xem có cảm giác anh là một đối trọng và có số phận song song với họ Lâm. Tuy nhiên, tới giữa phim, mọi khoảnh khắc tỏa sáng nhất đều dành cho đàn anh.
Sự kỳ vọng ở TVB không còn, người hâm mộ bắt đầu tăng dần sự chú ý vào các giải thưởng quan trọng như Kim Tượng Hồng Kông, nơi trao hạng mục "Diễn viên triển vọng" hằng năm. Lại một lần nữa, hơn một thập kỷ vừa qua, cũng chẳng mấy ai thật sự nổi lên sau khi được đề cử hay đoạt giải ở hạng mục này. Byron Pang phim “Voyage” là ví dụ thú vị, anh xuất thân từ cuộc thi Nam vương Hồng Kông, sau đó phá vỡ "ranh giới ngầm" trong phim chính thống khi khỏa thân hoàn toàn trên màn ảnh rộng. Tuy nhiên, dù táo bạo nhưng đóng phim kém, sự nghiệp Byron vẫn không thể khởi sắc!
James Ng cũng là cái tên nổi lên từ giải Kim Tượng, nhưng tài tử sinh năm 1990 này lại rẽ hướng đóng phim truyền hình nhưng cũng không thành công lắm. Terrance Lau thì khó đoán hơn, bởi anh chỉ mới tham gia hai phim mà mới nhất là “Anita” nơi Terrance hóa thân thành Trương Quốc Vinh thời trẻ. Aarif Rahman (từng thủ vai Lý Tiểu Long trong “Bruce Lee, My Brother”) đoạt giải năm 2010 với “Echoes of the Rainbow”, nhưng sự nghiệp như bị "yếm", chìm nghỉm một cách khó tin. Aarif thực chất có nhiều khả năng để phát triển: ngoại hình, khả năng ca hát, diễn xuất ở mức khá nhưng hiện tại không có bất kỳ phim nào mới!
Nhìn chung, thế hệ diễn viên nam (và cả nữ) trẻ ở Hồng Kông không phải hiếm, nhưng họ không được trao cho cơ hội để vào các vai diễn đắt giá. Một phần nữa là điện ảnh Hồng Kông rập khuôn trong hầu hết các đề tài, thể loại... những nhân vật trong phim ảnh Hồng Kông ở thời điểm hiện tại, có độ tuổi trung bình ngoài 40 - những người đàn ông trầy xước, đi tìm bản ngã, chân lý… rõ ràng không thể phù hợp với các tài tử trẻ. Nhìn vào giải Phim hay nhất Kim Tượng - “Raging Fire”, hai diễn viên chính Chân Tử Đan và Tạ Đình Phong đều đã ngoài 40. Các đề cử khác như Drifting, Anita... đều sở hữu hầu hết các diễn viên ngoại tứ tuần.
“Dân số già” của điện ảnh Hồng Kông liệu có tăng trưởng, từ Tạ Đình Phong, Dư Văn Lạc - thế hệ 8x cuối cùng, hay không còn phải chờ một hai năm tới, khi lứa đạo diễn trẻ bắt đầu mọc lên. Kin Long Chan, Oliver Chan, Wong Chun... đặc biệt là nữ đạo diễn cực kì hiếm hoi của Hồng Kông là Norris Wong được ví von như Mabel Cheung hay Clara Law thế hệ mới, đầy triển vọng. Khán giả chúng ta, vẫn còn một chút hi vọng cho sự mới mẻ, tươi trẻ hơn của điện ảnh Hồng Kông.
