Đạo diễn Leon Le: Bàn về cải lương và những gì tiếp diễn sau "Song Lang"

Người ta dùng những từ như “người xa xứ”, “mang nợ với cải lương",.. để mô tả về Leon Le. Sau bốn năm, đó vẫn là anh và những gì mà anh theo đuổi chứ? 

Tình yêu của tôi dành cho nghệ thuật sân khấu và âm nhạc cổ truyền Việt Nam, đặc biệt là cải lương, sẽ không bao giờ thay đổi. Và dù tôi may mắn có cơ hội được đi rất nhiều nơi trên thế giới, nhưng mỗi khi trở về Việt Nam, tôi vẫn có một cảm giác bồi hồi, xao xuyến khó tả. Càng trưởng thành, cảm giác này lại càng rõ rệt và mãnh liệt hơn. Với "Song Lang", tôi đã thực hiện được hoài bão tuổi thơ của mình với cải lương. Những dự án trong tương lai gần của tôi dù không liên quan đến cải lương, nhưng nó vẫn sẽ là những câu chuyện hết sức Việt Nam.

Có thể thấy Leon Le là một người duy mỹ, bởi từng khung hình trong phim “Song Lang” đều được chăm chút rất đẹp và nên thơ. Anh chuyển cái đẹp từ sự tưởng tượng lên khung hình như thế nào? 

Định nghĩa của “đẹp" hoặc “nghệ thuật" rất bao la và tùy thuộc vào gu thẩm mỹ của từng người. Tôi không thể đoán ý khán giả, bởi thế, trong công việc sáng tạo, tôi chỉ theo đuổi những gì đem lại cho mình cảm xúc và giúp cho việc truyền tải câu chuyện mình đang kể một cách trọn vẹn nhất. Những cảm xúc này chỉ đến khi tôi thật sự hiểu nhân vật và câu chuyện mình muốn kể.

Từ chiếc cầu thang trong khu chung cư cũ kỹ với thành lan can rung bần bật mỗi lần có bước chân qua, đến hàng chữ Sinco trên nóc toà nhà cao tầng ở Quận 1 mà khi bé, tôi vẫn thường ngoái cổ ngước nhìn mỗi lần mẹ dẫn đi chơi, cho đến ánh sáng, phục trang, góc máy quay, khung hình hoài cổ 3:2… Tôi chưa bao giờ đưa ra quyết định chỉ vì tôi nghĩ nó “đẹp” hay cho rằng “thế mới là nghệ thuật”.

Trong trường hợp cá nhân tôi với “Song Lang”, nó đơn giản là một khi tôi đã quyết định chọn một đề tài, thể loại thì tôi theo đuổi nó đến cùng. Tôi không để mình bị những yếu tố thương mại khác làm chùng tay. Bún riêu phải ra bún riêu. Bún mắm phải ra bún mắm. Không đầu bếp với lòng tự trọng nào lại nấu một nồi nước lèo chung chung để sử dụng cho cả hai. Đó không phải là cực đoan mà là sự kỷ luật trong sáng tạo nghệ thuật. Nó cũng là sự tôn trọng bản thân trong tư cách người nghệ sĩ, tôn trọng sản phẩm, và tôn trọng khán giả.

Bối cảnh sống và những sở thích cá nhân của anh dường như là sự thấm nhuần của 2 nền văn hoá phương Đông và phương Tây. Điều đó đã diễn ra và ảnh hưởng đến anh như thế nào?

Rời Việt Nam khi 13 tuổi, tôi đã đủ trưởng thành để văn hoá Việt ngấm vào mình, nhưng vẫn đủ non để dễ dàng tiếp thu thêm một nền văn hoá mới. Và chính niềm đam mê cải lương là điều đã níu giữ tâm hồn tôi, không để tôi mất gốc nơi xứ người, và giúp tôi bền bỉ ôm giấc mơ một ngày trở lại quê hương để thực hiện hoài bão nghệ thuật tuổi thơ dang dở. 

Trưởng thành và hấp thụ nền giáo dục của phương Tây, nhất là trong môi trường đào tạo khắc nghiệt của một vũ công, đã cho tôi thói quen đề cao sự độc lập trong suy nghĩ, sự kiên trì, quyết liệt trong công việc, và hiểu rằng nếu muốn đạt được đến hết tiềm năng của mình, sự kỷ luật là một điều bắt buộc. 

Dường như nghệ thuật sân khấu có sức hút rất lớn với Leon Le, đặc biệt là nhạc kịch? Anh thấy nghệ thuật sân khấu đang “sống” ra sao trong xã hội hiện đại?

Hiện nay, nhạc kịch đã trở thành "món ăn tinh thần" phổ biến ở hầu hết các quốc gia tiên tiến trên thế giới. Những nhà hát luôn sáng đèn hằng đêm, với tám suất diễn một tuần. Sự “hồi sinh" của dòng phim nhạc kịch trong những năm gần đây khiến nó càng dễ dàng tiếp cận với nhiều thế hệ khán giả khắp nơi trên thế giới, bao gồm cả các nước Châu Á như Trung Quốc, Thái Lan, Hàn Quốc và nhất là Nhật Bản. 

Ở Mỹ, những bộ môn ca - vũ - nhạc - kịch từ lâu đã được đưa vào trường lớp chính quy. Các học sinh từ nhỏ đã được làm quen và có kiến thức căn bản về nghệ thuật để khơi dậy đam mê, từ đó hình thành ra được những lớp nghệ sĩ, chuyên môn, và khán giả tương lai. Tóm lại, nghệ thuật sân khấu ở các nước văn minh vẫn tiếp tục phát triển mạnh với nhiều đột phá về sáng tạo về kỹ thuật, kỹ năng và tư duy nghệ thuật.

Đáng buồn thay, Việt Nam là một quốc gia đang trên đà phát triển hầu như về mọi mặt, lại có một ngành nghệ thuật sân khấu đi thụt lùi.

Là một người có kỷ luật cao trong công việc đạo diễn, vậy con người nghệ sĩ và sự bay bổng nhất được của Leon Le được đặt vào đâu trong khi làm sáng tạo?

Tôi ít khi căng thẳng mỗi lần kẹt ý tưởng trong quá trình sáng tạo. Tôi tin vũ trụ sẽ luôn ngẫu nhiên đưa đến cho mình những câu trả lời nếu tôi biết thả lỏng và lắng nghe.

Tôi cũng không muốn trói mình vào một danh xưng nghề nghiệp nhất định như đạo diễn, diễn viên hay vũ công,.. Chúng là phương tiện giúp tôi thể hiện những điều mình muốn chia sẻ, chứ không định nghĩa Leon Le là ai.