Cám: "Dị bản" đẫm máu của cổ tích Việt
Vốn nổi tiếng là "tượng đài" của văn học dân gian, cổ tích Tấm Cám một lần nữa được dựng thành phim, bám khá sát câu truyện gốc nhưng theo lối kể chuyện quỷ dị. Liệu "Cám" có thể tạo thêm dấu mốc cho phim kinh dị?
Trước phiên bản "Cám", điện ảnh Việt đã từng có phiên bản lãng mạn mang tên "Tấm Cám: Chuyện chưa kể" ra mắt 6 năm trước. Vào thời điểm đó, bộ phim của Ngô Thanh Vân gây phản ứng trái chiều, nhờ được dư luận quan tâm thông qua dàn diễn viên, cũng như kinh phí đầu tư lên đến 20 tỷ đồng. Câu chuyện cải biên đậm màu sắc chân phương đã giúp tác phẩm này thu về 60 tỷ đồng và ít nhiều lăng xê được một số gương mặt trẻ. So với "Tấm Cám: Chuyện chưa kể", câu chuyện của "Cám" vẫn lấy cái sườn của Tấm Cám, gói gọn trong các nhân vật đã có sẵn, song lại mạo hiểm mang màu sắc tâm linh, quỷ dị vào phim.
(bài viết tiết lộ nội dung phim)
Giao ước của quỷ
"Cám" mở đầu bằng chi tiết quan trọng, ảnh hưởng xuyên suốt mạch truyện. Đó là sự xuất hiện (và gần như là duy nhất) nhân vật phản diện - Bạch Lão, một tên quỷ dị tu luyện phép thuật để được trường sinh bất diệt, cải lão hoàn đồng. Một trong những gia tộc khi đó là nhà họ Lý đồng ý giúp Bạch Lão, đổi lại sẽ được Bạch Lão giúp sức cho việc thăng quan tiến chức sau này. Chính việc "bắt tay" với ma quỷ đã khiến nhà họ Lý rơi vào cái bẫy, vòng lẩn quẩn mỗi 10 năm người trưởng nam trong gia tộc phải làm lễ tế trả ơn Bạch Lão bằng trinh tiết của những cô con gái trong nhà.
Lần lượt, những phụ nữ trẻ nhà họ Lý trở thành "vật tế thần" cho Bạch Lão trong khi cả người bố và con trai cả nhà ông Lý trở thành tay sai cho tên quỷ dị kia, mà không có cách nào phản kháng. Song song với câu chuyện đó, là sự ra đời của Cám - đứa con gái bị một vết sẹo dài trên mặt, trở thành "kẻ dư thừa" trong gia đình họ Lý khi lần lượt bị bố là ông Hai Hoàng hắt hủi. Người duy nhất bên cạnh Cám là chị Tấm, người chị cùng cha khác mẹ. Tấm vừa xinh đẹp, vừa là hiện thân của sự hoàn hảo, khiêm nhường và biết cảm thông với kẻ khác.
Câu chuyện "tế thần" của nhà họ Lý gần như là bí mật của chính ông và người con trai Hai Hoàng, tất cả những người phụ nữ trong gia đình đều "mù tịt" mỗi khi con gái họ mất tích bí ẩn. Sau khi chứng kiến cái chết thảm khốc của cha, Hai Hoàng cũng dần trở thành tay sai của Bạch Lão, dù thâm tâm ông không muốn nhưng tất cả đều bị thế lực hắc ám sai khiến. Liệu giữa Tấm và Cám, ai sẽ trở thành nạn nhân kế tiếp của Bạch Lão và ai sẽ giành lấy ánh sáng của cái thiện trong thế giới u ám và tăm tối?
Tấm và Cám
Đã là câu truyện cổ tích thuộc nằm lòng với nhiều thế hệ, nhưng với "Cám", người xem có thể khá bất ngờ trước những đột phá mà biên kịch kiêm đạo diễn Trần Hữu Tấn mang vào bộ phim. Cái hay của "Cám" nằm ở chỗ, tuy vẫn dựa trên những chi tiết kinh điển về mối quan hệ giữa hai chị em có số phận khác biệt, câu chuyện trong phim vẫn được "lái" theo chiều hướng giật gân với nhiều tình tiết kinh dị. Người Mẹ Kế - vốn là nhân vật phản diện trung tâm trong cổ tích Tấm Cám, thì nay đã được "xoa dịu" bằng hình ảnh người mẹ bất lực, khổ sở nhưng đáng thương hơn là đáng trách.
Nếu trong câu chuyện cổ tích, là những người phụ nữ dày vò và hãm hại lẫn nhau thì ngược lại, ở trong "Cám", sự cách tân của kịch bản đã mang những phụ nữ xích lại gần nhau: chị em Tấm Cám cùng tắm sông, cùng tâm sự với nhau chuyện thầm kín, hay thậm chí là sẵn sàng tặng nhau chiếc áo mới, sẵn sàng nhặt thóc nhặt gạo cùng nhau... Nếu có điều gì đó ngăn cản tình cảm giữa hai chị em, thì chỉ có thể là ông Hai Hoàng và Bạch Lão, những kẻ vì mục đích, tư lợi riêng: Hai Hoàng muốn duy trì địa vị trong làng, sợ người dân chê trách khi có đứa con gái xấu xí như Cám nên thường xuyên cấm cản Tấm dẫn em ra ngoài; còn Bạch Lão đang thầm có được Tấm để sở hữu thể xác cô, nên không từ thủ đoạn.
Mục đích của Bạch Lão là có được Tấm, nên khi bị Hai Hoàng "tế" Cám, Bạch Lão đã nhân đôi tham vọng: hắn tráo đổi thân xác với Cám để trở về nhà. Đây là cách hắn khơi ngợi lòng thù hận bên trong Cám, và cũng để cho bản thân cơ hội tiếp cận Tấm - người đã được Hai Hoàng trao cho "của hồi môn" là vòng đeo hình đầu gà, có khả năng bảo vệ khỏi ma quỷ. Nếu như cổ tích Tấm Cám, hay thậm chí là phim "Tấm Cám: Chuyện chưa kể", thì Cám luôn là kẻ phản diện, thì trong "Cám", nhân vật này là một đứa bé tội nghiệp, cho đến cuối cùng vẫn không được yêu thương thật sự. Sự tương phản này là một điểm cộng nữa cho nỗ lực làm mới câu truyện cổ tích đã quá thân quen.
Những màn "hắc hoá"
Nữ chính của "Cám" không chỉ có Lâm Thanh Mỹ mà còn có Rima Thanh Vy - cả hai đều là những gương mặt trẻ, nhiều sức hút và có thể tiến xa trong vai trò diễn xuất. Lâm Thanh Mỹ có thể xem là diễn viên tài năng của màn ảnh, khi chỉ vừa 19 tuổi đã sở hữu hàng loạt vai chính đáng chú ý trong "Đoạt Hồn", "Tôi Thấy Hoa Vàng Trên Cỏ Xanh"... và là "nàng thơ" phim kinh dị. Vai Cám có lẽ là bước tiến mới của Thanh Mỹ, ở tuổi 18, khi đang dần khẳng định khả năng chuyển biến tâm lý nhân vật phức tạp hơn, từ một cô bé vô tư đáng thương trở thành một kẻ quỷ nhập hồn đáng sợ.
Trái ngược với Thanh Mỹ, Rima có vẻ đẹp sắc sảo, dễ dàng phù hợp với nhiều loại vai diễn. Nhưng trong sự nghiệp điện ảnh, Rima dường như chưa để lại nhiều ấn tượng. Trong "Cám", không chỉ Thanh Vy mà Rima cũng có cơ hội "hắc hoá" nhân vật của mình, tạo ra thái cực khác biệt cho người xem. Có thể nói, họ là hai diễn viên đóng đạt nhất trong "Cám", bên cạnh Bờm của Trần Doãn Hoàng và các diễn viên nhí thủ vai ba nhân vật này lúc nhỏ. Trong khi vai thái tử của Hải Nam quá nhạt nhoà vì đài từ và cảm xúc gượng gạo.
Một số diễn viên gạo cội trong phim như Quốc Cường, NSƯT Ngọc Hiệp, Mai Thế Hiệp diễn xuất còn kịch và thiếu sự tự nhiên. Thuý Diễm có những phân đoạn đáng nhớ, tuy nhiên phần lớn cô vẫn diễn theo lối cường điệu. Tất cả những gương mặt này đều có những màn "hắc hoá" riêng, nhưng vẫn thiếu sự thuyết phục.
Đâu là phiên bản hay nhất?
Tuy cả hai phim điện ảnh Tấm Cám là hai thể loại phim hoàn toàn khác nhau nhưng không thể trách khỏi những so sánh xoay quanh việc phát triển và hình thành bộ phim. Nếu như "Tấm Cám: Chuyện chưa kể" xử lý kịch bản "cồng kềnh" đến mức cần tới 5 đồng biên kịch, trong khi ý tưởng phát triển câu chuyện không có gì bất ngờ... thì "Cám" chỉ có Trần Hữu Tấn. "Tấm Cám: Chuyện chưa kể" xoay quanh câu chuyện sử chiến, một đề tài vượt quá sức của cả Ngô Thanh Vân và ekip biên kịch, khiến những nỗ lực từ bối cảnh đến phục trang, tạo hình... khó có thể duy trì sức hút với người xem. Không quá khó hiểu khi phim gây thất vọng vì đầu tư công phu, diễn viên trẻ đẹp nhưng lại thiếu chiều sâu, ôm đồm quá nhiều thể loại.
"Cám" thì sao? Như đã nói, sự liên kết có đầu cuối đã giúp bộ phim tuy không hoàn hảo, vẫn đọng lại chút ít cảm xúc. Kịch bản của "Cám" ngoài những điểm nhấn về việc "thay hình đổi dạng", vẫn mắc lỗi rập khuôn với hình tượng Bạch Lão. Ngoài ra, một số nhân vật trong phim này gần như "vô thưởng vô phạt" vì không thật sự tác động gì vào câu chuyện chính - đó là Thái tử, người Dì... Dĩ nhiên trong một phim cần có tuyến truyện phụ (subplot) nhưng nó không phải chỉ để "phụ hoạ" mà phải mang sức nặng và tạo cảm xúc nhất định.
Như nhiều phim Việt khác, "Cám" vẫn để xảy ra các tình huống kịch, diễn xuất sân khấu, khiến người xem tụt cảm hứng khi chứng kiến cảnh ông Cả nhà họ Lý, hay người vợ lẻ gào thét trong bầu không khí gượng gạo. Ngoài ra, nhân vật mẹ Kế cũng không gây được ấn tượng gì ngoài việc sau 10 năm, cô vẫn trẻ đẹp y chang như lần đầu sinh nở, hoàn toàn không có thay đổi về diện mạo lẫn tính cách trẻ trung bất thường. "Cám" có những cú twist, dù vội vàng nhưng lại dễ hiểu khi đã được tác giả cài cắm bằng hình ảnh thằng Bờm từng nhận tiền của Hai Hoàng từ khi còn nhỏ, để rồi sau này lớn lên vẫn trở thành "nô lệ" đồng tiền.
Điểm cộng của "Cám" và cũng của phim trước, chính là làm nổi bật được chủ đề phim. Nếu tác phẩm của Ngô Thanh Vân mang màu sắc trong trẻo, tươi sáng với độ rực rỡ và sắc nét, thì "Cám" của Trần Hữu Tấn và NSX Hoàng Quân mang tới những khung hình u ám, đượm buồn cùng gam màu trầm, tương phản giữa sắc lục lam, đỏ sẫm, hồng cánh sen... tạo ra thước phim đậm tính điện ảnh. Chưa kể, "Cám" còn đan cài nhiều ca khúc như "Qua Cầu Gió Bay" hay "Thằng Bờm Có Cái Quạt Mo"... nâng cảm xúc người xem. Vì là phim kinh dị, "Cám" không thiếu những màn jumpscare nhưng không quá lạm dụng, kỹ xảo hoá trang trong phim cũng ở mức chấp nhận được.
Ngoài bối cảnh phim có phần giản dị, nhưng phù hợp với hoàn cảnh, xuất thân nhân vật thì trang phục của "Cám" chỉ dừng ở mức trò trịa, chưa thể nói là đẹp mắt và đúng 100% lịch sử như ekip từng tuyên bố. Với bối cảnh phim vào cuối thời Lê trung hưng đầu thời Nguyễn, mặc dù ekip làm phim đã có những nghiên cứu tránh đi vào vết xe đổ của nhiều phim cổ trang khác, tuy nhiên vài bộ phận khán giả vẫn chỉ ra những lỗ hỏng trên phục trang, nhưng ít nhiều không quá sai lệch.
Nhìn chung, "Cám" có thể là phim kinh dị có doanh số tốt thứ hai trong năm sau "Ma da", mà điều này cũng khá dễ hiểu khi nó là sản phẩm tiếp theo từ Trần Hữu Tấn và NSX Hoàng Quân - bộ đôi đã từng làm nên thành công của "Bắc Kim Thang" (2019), "Kẻ Ăn Hồn" (2023), phim truyền hình "Tết Ở Làng Địa Ngục" (2023) và một số phim kinh dị khác...
