“Âm thịnh dương suy” ở làng nhạc US-UK 2023
2023 có thể được xem là năm vô cùng thành công của các nữ nghệ sĩ, không chỉ bởi những sản phẩm được đánh giá cao, mà còn có được sự công nhận từ giới chuyên môn và tình cảm từ khán giả.
Một năm đặc biệt
“Bất bình đẳng” là cụm từ không còn quá xa lạ với làng nhạc suốt các năm qua. Trong nhiều thập kỷ mà nam nghệ sĩ chiếm thế thượng phong, các nữ nghệ sĩ đã phải “nếm mật nằm gai”, chịu nhiều thiệt thòi. Điều này trải dài từ khi Janet Jackson mất cả sự nghiệp sau sự cố ở Super Bowl Halftime Show vào năm 2004, Kesha thua kiện vụ lạm dụng mình… cho đến gần đây, khi phải hơn 2 thập niên phải sống dưới sự kìm hãm của quyền bảo hộ thì “công chúa nhạc pop” Britney Spears mới được hoàn toàn tự do.
Năm qua đánh dấu sự trỗi dậy của những nghệ sĩ từng phải chịu đựng búa rìu dư luận hoặc sự ghẻ lạnh của giới phê bình. Kesha ra mắt album “Gag Order” như đĩa nhạc cuối cùng phải hợp tác với nhà sản xuất cũng như hãng đĩa đã làm hại mình. Trong khi với Britney Spears, việc được tự do cũng mang cho cô quyền nói lên sự thật qua cuốn hồi ký “Woman in Me”, và không nằm ngoài dự định, nó đã trở thành hiện tượng xuất bản chỉ trong một thời gian ngắn, bán chạy ngang ngửa một tựa sách khác là “Spare – Kẻ Dự Bị” của hoàng tử Anh, Harry.
Miley Cyrus với siêu hit toàn cầu “Flowers” cũng có 10 tuần ở vị trí số 1 trên bảng xếp hạng Anh. Bài hát lớn này không chỉ cho thấy sức mạnh của người phụ nữ, mà lớn lao hơn còn truyền thông điệp yêu thương bản thân. Với album “Endless Summer Vacation”, cô cũng chiếm giữ 3 vị trí quan trọng nhất ở Grammy 2024, bao gồm Album của năm, Bài hát của năm và Bản ghi âm của năm. So sánh với 3 năm trước khi đĩa nhạc pop/rock xuất sắc nhất sự nghiệp “Plastic Heart” gần như trắng tay ở tất cả giải thưởng, thì năm nay có thể được coi là năm xuất sắc giọng hát “The Climb”.
Grammy 2024 cũng gây bất ngờ khi ngoài Jon Batiste, thì các đề cử ở 3 hạng mục lớn đều thuộc về các nghệ sĩ nữ. Ngoài Miley Cyrus, Viện Hàn Lâm cũng cho thấy sự tôn vinh muộn màng với những cái tên như Janelle Monáe (album “The Age of Pleasure”), Lana Del Rey (“Did You Know That There's a Tunnel Under Ocean Blvd”) và Boygenius (gồm Julien Baker, Phoebe Bridgers và Lucy Dacus với album “The Record”). Cả 3 album đều là những đĩa nhạc chất lượng, nhưng không phải là xuất sắc nhất của từng nghệ sĩ. Nhưng dẫu sao thì việc góp mặt vào bảng đề cử cũng ít nhiều cho thấy một sự ghi nhận.
Trong đó Lana Del Rey từng lọt rất sâu vào vòng đề cử ở Grammy 2020 với album “Norman Fucking Rockwell!”, nhưng lại để thua một cách khó hiểu trước “đàn em” Billie Eilish đại thắng năm đó. Cũng tương tự thế, concept ấn tượng của “Dirty Computer” cũng thất bại bất ngờ trước “Golden Hours” của Kacey Musgraves. Với những đề cử này, bên cạnh việc vui mừng cho những nghệ sĩ đã bị “snub” quá nhiều lần, thì chất lượng của một giải thưởng lâu đời cũng cần phải cân nhắc thêm, khi Viện Hàn Lâm dường như đang loay hoay với định hướng của mình.
Danh sách nói trên cũng đã bỏ qua những cái tên đáng chú ý và cũng thật tiếc khi họ không được nhắc đến bởi các dự án để lại ấn tượng lớn. Đó là giọng ca người Anh - Jessie Ware với album “That! Feels Good!”, diva người Úc - Kylie Minogue với đĩa nhạc “TENSION” mang đậm màu sắc dancepop/disco/funk cuồng nhiệt. Đại diện đến từ mảng alternative, Mitski với album “The Land Is Inhospitable and So Are We” cũng bị ngó lơ một cách đáng tiếc và rất khó hiểu.
Trong khi đó Lizzo với cáo buộc lạm dụng, có hành vi body shaming các vũ công và người thiết kế trang phục ít nhiều cũng đã để lại một ấn tượng xấu với người từng đại diện cho sự tự tin của người phụ nữ. Tuy các kết quả vẫn chưa ngã ngũ và chưa thể biết ai đúng ai sai, thế nhưng với 3 cáo buộc từ 3 người khác nhau, hình tượng của nữ ca sĩ cũng bị suy giảm đáng kể, và hơn hết là liệu có hay không sự giả tạo trong việc khuyến khích những người phụ nữ mạnh mẽ bước ra ánh sáng với những gì bản thân sở hữu.
Những sự trở lại tiến đến thống trị
Ngoài điều đó ra, tin mừng là các nữ nghệ sĩ cũng đã có một năm “vô tiền khoáng hậu” về mặt thành tích thương mại, khi đã từng bước thống trị các bảng xếp hạng đĩa đơn ở Anh. Trong đó có 31 tuần đứng đầu Top 40, chiếm tỷ trọng 48,5% tổng số bài hát lọt vào Top 10 và là chủ nhân của 7 trong số 10 đĩa đơn lớn nhất năm qua. Đó là những gương mặt thân quen như Miley Cyrus, Dua Lipa, Ellie Goulding, Kenya Grace, Raye, Billie Eilish, Doja Cat, Olivia Rodrigo và Taylor Swift.
Olivia Rodrigo (album “GUTS”), Taylor Swift (album “Midnights”) và SZA (album “SOS”) là 3 cái tên thu hút được sự chú ý về mặt nghệ thuật cũng như thương mại. Sự trở lại của Olivia với chất liệu pop-punk mang đậm màu sắc thập niên 2000s cũng đã để lại một ấn tượng lớn, dù album này còn nhiều trùng lặp với đĩa debut. Trong khi sau 2 album mang đậm màu folk dân gian, Taylor đã trở lại với mảng pop nhưng có thể nghiệm và mới lạ hơn, cùng những nhà sản xuất vừa quen vừa lạ. SZA với bản hit “Kill Bill” cho thấy bản thân là một nghệ sĩ đáng gờm, khi thấu hiểu được cả thị hiếu khán giả lẫn góc nhìn nghệ thuật.
Dua Lipa, Billie Eilish tuy không có dự án riêng, nhưng sự thành công của siêu phẩm “Barbie” và album nhạc phim cũng đưa 2 nữ nghệ sĩ trở lại con đường âm nhạc. Ngoài “Dance The Night”, nữ ca sĩ gốc Albania cũng tung ra lead single “Houdini” báo hiệu cho chặng đường mới sau 3 năm kể từ album “Future Nostalgia” với giai điệu disco làm mưa làm gió trên toàn thế giới. Đĩa đơn cho thấy tiềm năng của một Dua Lipa mới, không lặp lại mình và dần khai phá những vùng đất mới.
2023 cũng đánh dấu sự xuất hiện của những nghệ sĩ mới ấn tượng. Nổi bật nhất phải kể đến Laufey – nghệ sĩ người Iceland gốc Trung Quốc, đã mang âm hưởng nhạc Jazz và Orchestra Pop đến gần với khán giả gen Z. PinkPantheress nổi bật trên TikTok cũng dần có được những vị thế riêng, bằng sự kết hợp với các nghệ sĩ Rap/Hip-hop nổi bật. Victoria Mónet tuy mới nhận được đề cử Grammy đầu tiên, nhưng sự khác lạ trong âm nhạc của cô cũng được ca ngợi và hứa hẹn sẽ làm nên chuyện trong các năm tới.
Tuy thế vị trí trung tâm của năm 2023 cũng không thể nào bỏ qua Taylor Swift với một năm hoạt động bùng nổ. Khi mà “Midnights” vẫn chưa hạ nhiệt, thì 2 dự án tái thu âm “Speak Now (Taylor’s Version)” và “1989 (Taylor’s Version)” cũng đã gia nhiệt cho tên tuổi của cô. Trong đó phiên bản “1989” mới cũng phá kỷ lục về lượng vinyl bán ra, đem đến cho nữ ca sĩ hàng loạt kỷ lục chỉ trong năm nay.
Thành công toàn cầu của “The Eras Tour” cũng kéo theo các hiệu ứng kinh tế lớn, đưa cô trở thành tỷ phú mới nhất của nước Mỹ. Bộ phim ghi lại hành trình nói trên tại quê nhà cũng “cứu” ngành công nghiệp điện ảnh bàn thua trông thấy khỏi tình hình trầm lắng, khi cuộc đình công kép gây sức ép lớn khiến cho hàng chục bộ phim đã phải dời lại thời điểm phát hành. Có thể nói rằng 2023 không chỉ là dấu ấn lớn, mà còn góp phần khẳng định vị thế của một nghệ sĩ dẫn đầu trong nền công nghiệp thu âm Hoa Kỳ.
Ngoài Taylor, Beyoncé cũng chia sẻ sân khấu cuối năm với bộ phim ghi lại tour diễn “RENAISSANCE” mới nhất. Tuy ra mắt không kèn không trống và không có kế hoạch quảng bá cụ thể, nhưng dự án này tính cho đến nay vẫn là một concept quan trọng trong việc đề cao tinh thần lễ hội và cộng đồng LGBTQ+. Ngày càng xa rời với các công thức tạo hit quen thuộc, “Ong chúa” tiếp bước trên con đường cho ra những dự án mang thông điệp xã hội và có sức sống dài lâu về mặt thời gian, dẫu cho lần đầu tiếp cận có thể không quá dễ dàng.
Từ những điều trên có thể thấy rằng 2023 thật sự là một năm đáng nhớ với âm nhạc và sự trỗi dậy của những nữ nghệ sĩ tài năng. 2024 hy vọng có thể tiếp tục con đường nói trên, khi mới đây, Selena Gomez, Ariana Grande cũng đã thông báo quay lại với đường đua âm nhạc, hứa hẹn mang đến những làn gió mới.
