“Tôi muốn Afghanistan nổi tiếng vì nghệ thuật, chứ không phải bởi chiến tranh”
Trả lời phỏng vấn tờ Los Angeles Times (2016) về việc một phụ nữ vẽ graffiti nơi công cộng ở Kabul có thể nguy hiểm như thế nào, Shamsia Hassani cho biết: "Hiện tại, tình hình không tốt. Rất nguy hiểm. Những vụ đánh bom hay một cái gì đó có thể xảy ra ở mọi lúc, mọi nơi. Một điều nữa là những người sống khép kín không thích nghệ thuật và cho rằng đó không phải là một điều tốt đẹp - đặc biệt đối với các cô gái làm nghệ thuật - và họ rất nhạy cảm.
Ở Afghanistan, khi hoạt động nghệ thuật đường phố, tôi luôn sợ hãi vì tình huống khá tồi tệ, phải đối mặt với những người sống khép kín có thể quấy rối tôi. Nếu tôi là một chàng trai, có lẽ tôi sẽ ỔN hơn khi vẽ tranh trên đường phố. Bởi vì sẽ không ai nói với tôi điều gì nếu tôi là một chàng trai. Nhưng vì là một cô gái, thậm chí nếu tôi không hoạt động nghệ thuật, tôi vẫn sẽ phải làm theo lời người khác. Và nếu tôi làm nghệ thuật, họ sẽ đến quấy rối tôi”.
Trong thời chiến, Hassani đã trải qua thời thơ ấu ở Iran khi cha mẹ cô tạm thời di cư đến. Shamsia Hassani yêu thích hội hoạ từ khi còn nhỏ, nhưng ở Iran, Hassani không được phép tham gia các lớp học nghệ thuật vì cô là người Afghanistan. Khi trở lại Kabul vào năm 2005, khi cô 17 tuổi, cô đã cố gắng theo đuổi tấm bằng nghệ thuật tại trường đại học. Shamsia Hassani sau đó tốt nghiệp cử nhân Hội Hoạ và thạc sĩ Nghệ Thuật Thị Giác tại đại học Kabul.
Hassani bắt đầu tiếp cận với nghệ thuật đường phố từ một hội thảo về graffiti ở Kabul, do Combat Communications - một nhóm vận động nghệ thuật đến từ Vương Quốc Anh tổ chức vào tháng 12.2010. Sau hội thảo, Hassani nhận ra rằng nghệ thuật đường phố rất phù hợp với xã hội ở Afghanistan, tốt hơn hết là đưa nghệ thuật ra đường phố để chúng có thể dễ dàng đến với mọi người, bởi vì quốc gia này không có nhiều phòng trưng bày nghệ thuật và mọi người cũng không đi xem triển lãm. Nữ nghệ sỹ tin rằng nghệ thuật của cô có thể thay đổi quan điểm của thành phố, bằng cách tô điểm thêm màu sắc và che đi những ký ức tồi tệ của chiến tranh.
Thông qua Berang Arts - tổ chức nghệ thuật đương đại mà Hassani đồng sáng lập từ năm 2009 cùng các nghệ sỹ Afghanistan khác, với sự hỗ trợ của Quỹ Prince Claus (có trụ sở ở Hà Lan), Hassani đã thúc đẩy sự ra đời của Lễ Hội Graffiti Quốc Gia đầu tiên ở Afghanistan vào năm 2013. Cô đã phổ biến nghệ thuật đường phố ở Kābul, truyền cảm hứng cho phụ nữ trên khắp thế giới và mang đến niềm hy vọng mới cho các nữ nghệ sỹ Afghanistan.
Hassani đã cổ vũ mọi người phát huy khả năng sáng tạo của mình thông qua các lễ hội graffiti, lớp học nghệ thuật ở Afghanistan, và qua các triển lãm ở nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới, trong đó có Việt Nam, Mỹ, Đức, Thụy Sĩ, Na Uy, Đan Mạch, Thổ Nhĩ Kỳ, Ý, Canada, Ấn Độ, Iran. Tháng 11.2014, tạp chí Foreign Policy đã vinh danh Shamsia Hassani là một trong “100 nhà tư tưởng lãnh đạo toàn cầu năm 2014” (2014 Leading Global Thinkers).
Là một nữ nghệ sỹ graffiti theo đạo Hồi, Hassani đã mạo hiểm tạo ra những tác phẩm graffiti trên đường phố Kābul để nâng cao nhận thức về những năm chiến tranh. Cô sử dụng bức tường của những tòa nhà bỏ hoang bị hư hại do bom đạn để mô tả những người phụ nữ Afghanistan trong trang phục truyền thống, với nhạc cụ và thường được bao quanh bởi những dòng chữ tiếng Mẹ đẻ. Để tránh bị công chúng quấy rối vì cho rằng việc “vẽ bậy trên tường” của cô là “phi đạo Hồi”, Hassani buộc phải hoàn thành các tác phẩm của mình một cách nhanh chóng (trong vòng khoảng 15 phút)
Hassani đã sử dụng sức mạnh nghệ thuật để đấu tranh cho quyền phụ nữ, nhắc nhở mọi người về những bi kịch mà phụ nữ đã phải đối mặt và tiếp tục phải đối mặt ở Afghanistan. Thông qua các tác phẩm nghệ thuật của mình, Hassani khắc họa những phụ nữ Afghanistan trong một xã hội nam giới thống trị, không chỉ lột tả những bất hạnh hay nỗi u buồn thầm kín, mà còn chứa đựng tinh thần đấu tranh và khát vọng. Nghệ thuật của cô thể hiện phụ nữ Afghanistan ở một diện mạo khác, với sức mạnh, sự kiên định và thái độ sẵn sàng. Nhân vật người phụ nữ trong các tác phẩm nghệ thuật của cô là một con người kiêu hãnh, mong muốn cất lên tiếng nói và mang lại những thay đổi tích cực cho cuộc sống của mọi người.
Trong một phỏng vấn với tạp chí Art Radar (năm 2013), nữ nghệ sỹ chia sẻ: “Tôi muốn tô màu những ký ức tồi tệ về chiến tranh lên các bức tường, và nếu tôi tô màu những ký ức tồi tệ này, thì tôi sẽ xoá [chiến tranh] ra khỏi tâm trí của mọi người. Tôi muốn Afghanistan nổi tiếng vì nghệ thuật, chứ không phải bởi chiến tranh”
Nói với The Guardian (năm 2015), Hassani cho biết cô muốn “chứng tỏ rằng phụ nữ đã trở lại xã hội Afghanistan với một hình dáng mới, mạnh mẽ hơn. Đó là một phụ nữ mới. Một phụ nữ tràn đầy năng lượng, muốn bắt đầu lại".
Tháng 12.2012, tại triển lãm Triennial Châu Á Thái Bình Dương lần thứ 7 (Úc), đã công bố một tác phẩm hợp tác giữa nam nghệ sỹ El Mac và Shamsia Hassani khi hai người ở Việt Nam. Tác phẩm được đặt tên là “Những con chim không có quốc gia”, trưng bày tại Queensland Gallery of Modern Art (GOMA), từ 08.12.2012 đến 14.04.2013. Nhân vật trong tác phẩm dựa trên chân dung của Hassani, và kèm theo dòng thơ do chính cô viết:
پرنده های بی وطن ،همه اسیرن مثل من ،صدای خواندن ندارن
Chuyển ngữ:
Birds of no nation
Are all captive
Like me
With no voice for singing
Tạm dịch:
Những con chim không có quốc gia
Tất cả đều bị giam cầm
Giống như tôi
Không còn giọng hát
Nguồn: Arrestedmotion.com
“NHỮNG CON CHIM KHÔNG CÓ QUỐC GIA”
Các tác phẩm tranh sơn dầu mà Shamsia Hassani tự gọi là “Những con chim không có quốc gia”, trưng bày trong triển lãm “Imagine” năm 2016, tổ chức tại phòng trưng bày nghệ thuật Seyhoun ở đại lộ Melrose (Los Angeles, Mỹ), giám tuyển bởi Maryam Seyhoun - chủ sở hữu của Phòng trưng bày Seyhoun. Nguồn: Shamsiahassani.net
Và cô cũng từng giải thích trong một phỏng vấn với Street Art Bio (2017) rằng: "Tôi tin rằng có nhiều người đã quên đi tất cả những thảm kịch mà phụ nữ phải đối mặt ở Afghanistan; đó là lý do tại sao tôi sử dụng các bức tranh của mình như một phương tiện để nhắc nhở mọi người. Tôi muốn làm nổi bật vấn đề trong xã hội, với những bức tranh phản ánh những người phụ nữ mặc burqas xuất hiện ở khắp mọi nơi. Và tôi cố gắng thể hiện lớn hơn, nhiều hơn so với những gì họ có trong thực tế, và trong những hình thức hiện đại, được định hình trong hạnh phúc, chuyển động, và có lẽ trông mạnh mẽ hơn. Tôi cố gắng khiến mọi người nhìn họ theo cách khác"
Nhưng giờ đây...Không phải một cơn ác mộng. Afghanistan 2021.
Theo Art Republik Vietnam
