[Our Voice] Bạo lực gia đình – Cơn đại dịch câm lặng hay sự miễn nhiễm ảo mộng?

Cho đến khi con gái của một nghệ sĩ thị giác, nhà phê bình nghệ thuật có tiếng ở Việt Nam và thậm chí có những tác phẩm được trưng bày ở Nhật Bản, Pháp, Mỹ… đăng đàn viết về câu chuyện giữa cha mẹ mình, thì chúng ta mới giật mình nhận ra vẫn còn một danh từ trong từ điển mà lâu rồi chẳng ai dùng, hay muốn dùng, hay cố tình tránh dùng: bạo lực gia đình.

Cũng dễ hiểu, giữa những vấn đề từng được xếp vào diện “điều cấm kỵ” không thể nói ra như vấn đề xâm hại tình dục hay đa dạng về giới tính, thì bạo lực gia đình lại là vấn đề khó nói hơn cả. Vì đó là câu chuyện của một gia đình, chứ không phải câu chuyện xã hội. Câu nói từ xưa “Không vạch áo cho người xem lưng” có lẽ cũng là để chỉ những điều tốt nhất nên nằm gói gọn trong bốn bức tường, dưới cái nóc nhà của một gia đình. Và có lẽ cũng vì điều này, nhiều khi tranh cãi ầm ĩ nổ ra ở đâu đó, hàng xóm có khi cũng chỉ phẩy tay, “vợ chồng như bát đĩa, xô xát tí là chuyện bình thường, mình biết gì mà can thiệp.”

Thế nên mặc cho xã hội đang ngày càng cởi mở và chấp thuận những phạm trù từng bị né tránh, thì sự cởi mở ấy lại chẳng chia đều với những người phụ nữ (và cả đàn ông) đang hàng ngày hàng tháng hàng năm đối diện với bạo lực trong chính mái nhà của mình, và chắc chắn cũng chẳng có một điểm nhìn trực diện với những đứa trẻ sinh ra và lớn lên, hay cũng là nạn nhân của một môi trường như vậy.

Một bài viết nghiên cứu được quỹ Heinrich Böll Stiftung Đông Nam Á xuất bản vào năm 2022 ví von nạn bạo lực gia đình ở Việt Nam cũng chẳng khác gì một Đại dịch Câm lặng. Nạn nhân câm lặng. Người gây bạo lực câm lặng. Những người chứng kiến câm lặng. Đó là một vòng quay luẩn quẩn của sự câm lặng và ngược đãi. Cho đến thời điểm này, vẫn chỉ có những gia đình có kinh tế khó khăn hay không được học cao mới là đối tượng được mặc định có khả năng gắn với bạo lực gia đình hơn cả. Nhưng một khảo sát được thực hiện vào năm 2021 lại đưa ra con số đáng kinh ngạc: có tới 63% phụ nữ Việt Nam là nạn nhân của ít nhất một hình thái bạo lực gia đình như thể chất, tình dục, cảm xúc, kinh tế hay kiểm soát hành động. 

Con số này có lẽ đã đủ nói lên rất nhiều rằng trận đại dịch câm lặng này dường như vẫn chưa có thuốc giải, nó vẫn còn là cơn nhức nhối âm thầm, để một lúc nào đó, hoặc chìm đi như lẽ tự nhiên phải vậy, hoặc nó sẽ bung vỡ như một thứ ung nhọt đáng sợ. Dù là thứ gì, thì ngay ở thời điểm nó vẫn chỉ là sự câm lặng, sức khoẻ thể chất và tinh thần của nạn nhân và người chứng kiến vẫn bị làm ngơ. Luật pháp vẫn chưa có những chính sách mạnh mẽ liên quan đến người gây bạo lực với chính những thành viên trong gia đình mình, nếu không có thiệt hại về mạng người. Và những người trong nhà một đằng ngoài xã hội một kiểu vẫn sẽ tiếp tục công việc đeo chiếc mặt nạ của họ với người xung quanh để rồi trút những giận dữ lên người phụ nữ khi cánh cổng nhà mình khép lại. 

Đó là một câu chuyện buồn, rất buồn.

Bài: Thục Quân

Cover illustrator: Chiara Zarmati