Liệu áo dài có thể trở thành thường phục?
Tuy không ai biết áo dài đã xuất hiện ở Việt Nam từ khi nào, nhưng bộ áo dài phổ biến ngày nay là kết quả của những sự cải tiến vượt bậc về thiết kế áo dài truyền thống bắt nguồn từ những bộ áo Le Mur gắn liền với hình ảnh người phụ nữ Hà Nội. Thực chất, áo dài Le Mur bị ảnh hưởng rất nhiều từ văn hoá trang phục phương Tây. Chiếc áo dài từ đó trở nên mới mẻ hơn, gần gũi hơn với thiết kế hiện đại cùng phom dáng ôm sát, đẩy cầu vai và kéo tà áo chạm đất. Khi “đặt chân” tới miền Nam, áo dài truyền thống lại một lần nữa được cải tiến khi tay áo bà ba xuất hiện cùng đường may chéo chạy từ dưới cánh tay tới cổ áo (tay áo raglan) và phần cổ cứng dựng cao.
Như vậy, chiếc áo dài hiện đại chính là nguyên mẫu được gìn giữ từ cuối thập niên 70 đầu thập niên 80 khi bộ trang phục này được công chúng miền Nam đón nhận và sử dụng phổ biến. Gắn liền với hình ảnh phái nữ, song bộ áo dài không chỉ dành riêng cho nữ giới. Phiên bản áo dài cho nam xuất hiện rộng rãi, đặc biệt là ở những thế hệ lớn tuổi với phom dáng rộng hơn và tà áo được cắt ngắn ngang đầu gối, không có quá nhiều khác biệt với thiết kế áo dài nữ thông dụng.
Là một trang phục có bề dày lịch sử, áo dài gắn liền với văn hoá Việt Nam qua nhiều thời kì. Việc phụ nữ Việt mặc bộ áo dài truyền thống vào những dịp đặc biệt (quốc lễ, cưới hỏi, v.v) hay học sinh nữ mặc áo dài trắng đến trường dường như đã trở thành điều dĩ nhiên. Tuy vậy, khi xã hội ngày càng phát triển và các trào lưu quốc tế du nhập mạnh mẽ, bộ áo dài dường như mất đi vị thế trước đó vì tính ứng dụng rất thấp.
Cuối năm 2020, những cuộc bàn luận xoay quanh việc áo dài có cần thiết hay không khi trở thành đồng phục học sinh trở nên sôi nổi với vô số luồng ý kiến đến từ khắp mọi nơi. Nữ sinh dường như đã rất quen thuộc với bộ áo dài trắng. Tuy nhiên, việc học sinh nữ đã quen mặc áo dài không đồng nghĩa với việc mặc áo dài mỗi ngày là một điều dễ chịu. Vì tính ứng dụng thấp, bộ áo truyền thống mang tới nhiều bất tiện cho người mặc, tà áo rất dài khiến việc di chuyển trở nên khó khăn, áo dài ôm sát cũng rất kén dáng và khó để mặc đẹp, sự thay đổi của cơ thể cũng sẽ dễ khiến bộ áo dài cũ trở nên không còn hợp lí. Việc biến áo dài thành đồng phục thậm chí nhận về vô số ý kiến phản đối của cộng đồng mạng khi nếu áo dài là đồng phục của nữ sinh, bộ áo cũng sẽ trở thành đồng phục của nam sinh, một điều dĩ nhiên. Rất nhiều ý kiến được đưa ra và việc mặc áo dài mỗi ngày, không phân biệt giới tính vẫn không thể trở nên phổ biến.
Chất liệu văn hoá nội địa, bộ áo dài truyền thống sẽ cứ vậy bị thế hệ trẻ lãng quên và những gì đọng lại chỉ còn sự gò bó trong việc mặc áo dài mỗi ngày? Một nỗi lo cũng như câu chuyện đáng buồn cho nét văn hoá nội địa lâu đời.
Tuy nhiên, giống như cách Nhật Bản đã hiện đại hoá chiếc áo kimono, chiếc dây lưng obi hay cách cái tên thương hiệu cao cấp Maison Martin Margiela trở nên phổ biến cùng những biến thể hiện đại của đôi giày tabi, thương hiệu nội địa Việt Nam và những nhà thiết kế trong nước cũng đã có loạt đóng góp đáng kể trong công cuộc cải tiến và biến trang phục truyền thống trở thành một khái niệm gần gũi hơn, dễ tiếp cận và quan trọng nhất, vẫn thời trang như bất kì mẫu trang phục hiện đại nào khác.
Chia sẻ với L’OFFICIEL Việt Nam, nhà thiết kế Nguyễn Minh Tuấn (hiện tại làm việc cho thương hiệu nội địa mới – Mel Essentials) đã bày tỏ: “Mình muốn khai thác yếu tố truyền thống vào trang phục hiện đại sao cho vẫn giữ được tinh thần và giá trị cốt lõi của trang phục truyền thống nhưng hợp thời đại hơn”. Sự đóng góp của các nhà thiết kế nội địa vào công cuộc cách tân áo dài đang diễn ra thật sự sôi nổi và thậm chí, từng bước dành được sự công nhận của cộng đồng. Sử dụng tối đa những kiến thức văn hoá sẵn có đã trở thành một trào lưu không còn mới, người mua thấy những thiết kế lấy cảm hứng từ thời trang của những thập niên 90 đang dần quay trở lại, thậm chí vượt ra khỏi thời trang khi xâm chiếm thị phần phim ảnh và âm nhạc
Tiếp tục với những chia sẻ đến từ nhà thiết kế trẻ Nguyễn Minh Tuấn, nói về năm 2019 khi tốt nghiệp khoa thiết kế thời trang Đại Học Kiến Trúc, với bộ sưu tập “Tonkin”, Minh Tuấn đã thành thật rằng: “Tại sao trang phục truyền thống của các nhà thiết kế hiện nay lại chỉ mang một dáng vóc của những ngày xưa cũ, của sự hoài cổ?”. Khi áo dài truyền thống chỉ còn phù hợp với các dịp lễ, cộng đồng nhà thiết kế trẻ nội địa dường như đang dốc sức hồi sinh quốc phục và đem tà áo dài trở lại thị trường với một dáng vẻ mới mẻ hơn, và quan trọng nhất: ứng dụng hơn. Là sự kết hợp của rất nhiều kỹ thuật may mặc, bản thân áo dài đã là tư liệu lý tưởng cho việc nghiên cứu và những thiết kế tái cấu trúc trong thời trang.
Hình ảnh áo dài và những biến thể của trang phục này xuất hiện luân phiên trong bộ sưu tập của những thương hiệu nội địa chuyên nghiệp với rất nhiều mức giá khác nhau, từ GIA STUDIOS, Subtle Studios cho tới Nosbyn Studios với những cách kết phối trang phục gợi nhắc tới áo dài truyền thống. Tính ứng dụng cùng tiêu chuẩn thẩm mỹ chung thời đại mới được khai thác một cách tối đa trên trang phục để ngày nay, chiếc đầm maxi cũng có thể được mặc cùng quần âu dựa trên cảm hứng đến từ áo dài. Lược bỏ những chi tiết gây bất tiện, theo đuổi trào lưu "oversized" của thời trang hiện đại, thử nghiệm với việc phân chia tỉ lệ, tái cấu trúc trang phục hay thậm chí sử dụng chất liệu lạ, chiếc áo dài và những đường nét tinh tế vốn có đã là nguồn tư liệu mở dành cho bất kì nhà thiết kế trẻ nào hay thậm chí các sinh viên thời trang.
Như vậy, người trả lời được câu hỏi liệu áo dài có thể trở thành thường phục được không chính là thế hệ nhà thiết kế trẻ, người trẻ cùng tinh thần hoài cổ và ý thức mạnh mẽ trong việc gìn giữ song song với phát triển và tôn vinh văn hoá. Mặc dù chưa hẳn trở nên phổ biến nhưng soi chiếu những gì thế giới đã làm được với những biến thể của quốc phục, áo dài Việt Nam hoàn toàn có tiềm năng để được khai thác nhiều hơn nữa: “Những chi tiết tinh tế, những đường nét và kỹ thuật cao cấp của trang phục truyền thống bị ngó lơ và thay vào đó là những yếu tố không có sự gần gũi với đời sống hằng ngày. Điều đó làm mình muốn thực hiện bộ sưu tập lấy cảm hứng từ những đường nét chính của trang phục truyền thống và lồng ghép chúng vào trang phục hiện đại, tạo nên những gì thân thuộc nhất của trang phục truyền thống ở ngay lúc này” (nhà thiết kế trẻ Nguyễn Minh Tuấn).
