Tác động của Donald Trump với thuế quan mới lên ngành dệt may Việt Nam
Vào ngày hôm qua, Tổng thống Donald Trump đã công bố một sáng kiến thuế quan quy mô lớn nhằm tái cấu trúc thương mại toàn cầu và củng cố ngành công nghiệp trong nước.
Được gọi là "Ngày Giải Phóng", chính sách này áp dụng một hệ thống thuế hai tầng, dự kiến sẽ ảnh hưởng đáng kể đến động lực thương mại quốc tế, trong đó bị ảnh hưởng lớn nhất là Việt Nam.
Lý do Donald Trump áp thuế quan nặng lên hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam
Donald Trump, cựu Tổng thống Mỹ, luôn ủng hộ chính sách "Nước Mỹ Trên Hết" (America First). Ông cho rằng các hiệp định thương mại tự do (FTA) và việc thiếu các rào cản thuế quan đã khiến Mỹ thâm hụt thương mại lớn với nhiều nước, trong đó có Việt Nam. Theo U.S. Census Bureau, năm 2023, thâm hụt thương mại Mỹ - Việt Nam lên tới 116 tỷ đô, đứng thứ 2 sau Trung Quốc. Trump tuyên bố rằng việc áp thuế cao lên hàng hóa nhập khẩu sẽ giúp bảo vệ ngành sản xuất Mỹ khỏi cạnh tranh từ lao động giá rẻ. Bên cạnh đó, giảm thâm hụt thương mại bằng cách hạn chế nhập khẩu. Quan trọng nhất là gây sức ép buộc các nước như Việt Nam phải điều chỉnh chính sách thương mại, như giảm trợ cấp xuất khẩu hoặc mua thêm hàng Mỹ.
Mức thuế cơ bản 10% sẽ được áp dụng đối với tất cả hàng nhập khẩu từ mọi quốc gia, có hiệu lực từ ngày 5 tháng 4 năm 2025. Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, khi chịu mức áp thuế lên tới 46% - cao thứ hai trong danh sách này, chỉ sau Campuchia. Việt Nam thuộc nhóm một số quốc gia sẽ phải đối mặt với mức thuế quan đối ứng cao hơn do mất cân bằng thương mại.
Phải nói rằng, tổng kim ngạch 10 mặt hàng Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ nhiều nhất trong năm 2024 đạt 98,54 tỷ USD, chiếm 82,46% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ. Trong đó, mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn nhất là máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện với kim ngạch đạt hơn 23 tỷ USD. Hàng dệt may nằm thứ 3 trong top 10, đạt kim ngạch trong năm 2024 là 16,15 tỷ đô.
Việt Nam là nước xuất khẩu lớn thứ 2 sang Mỹ về hàng dệt may, chỉ sau Trung Quốc. Theo Bộ Công Thương Việt Nam, năm 2023, xuất khẩu dệt may sang Mỹ đạt $20 tỷ, chiếm 45% tổng kim ngạch xuất khẩu ngành này.
Trump cáo buộc Việt Nam:
- Lợi dụng thuế quan thấp để xuất khẩu ồ ạt.
- Có dấu hiệu trốn thuế chống bán phá giá bằng cách chuyển hàng Trung Quốc qua Việt Nam (circumvention).
- Được hưởng lợi từ tỷ giá đồng VND bị cho là định giá thấp (theo báo cáo của Bộ Tài chính Mỹ năm 2020).
Năm 2019, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đã điều tra và áp thuế 456% lên thép nhập từ Việt Nam do nghi ngờ xuất xứ Trung Quốc. Điều này cho thấy Mỹ sẵn sàng dùng thuế quan để gây áp lực.
Tác động của thuế quan lên ngành dệt may Việt Nam
Dưới tác động của thuế quan mới, ngành dệt may của Việt Nam sẽ chịu 3 hậu quả rõ ràng nhất: giảm sức cạnh tranh tại thị trường Mỹ, thu hẹp lợi nhuận của các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, và nguy cơ mất việc làm hàng loạt - dẫn đến việc tốc độ phát triển kinh tế suy giảm, đời sống của người lao động gặp khó khăn.
Giảm sức cạnh tranh trên thị trường Mỹ
Mức thuế trung bình lên hàng dệt may Việt Nam có thể tăng từ 10-15% lên 25-30%, theo ước tính sơ bộ. Theo viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), nếu thuế tăng 15%, kim ngạch xuất khẩu dệt may sang Mỹ có thể giảm mạnh xuống mức chỉ còn 3 tỷ đô năm trong năm nay, so với năm ngoái là hơn 16 tỷ đô. Các doanh nghiệp FDI (Nike, Adidas, Uniqlo) có thể dịch chuyển việc sản xuất sang Bangladesh, Ấn Độ - những nơi có chi phí thấp hơn và không bị thuế cao.
Thu hẹp lợi nhuận của doanh nghiệp
Biên lợi nhuận ngành dệt may chỉ khoảng 5-8%, nếu thuế tăng, nhiều công ty sẽ lỗ. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) chịu ảnh hưởng nặng nhất vì không đủ vốn để chịu chi phí tăng. Theo Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS), khoảng 30% doanh nghiệp may mặc có thể phá sản nếu thuế tăng đột ngột.
Thị trường lao động ngành dệt may lao đao
Ngành dệt may sử dụng 3,5 triệu lao động, chiếm khoảng 25% lực lượng công nghiệp. - Nếu xuất khẩu giảm xuống mức 20% trong ngành dệt may, ước tính sẽ có khoảng 700.000 công nhân có nguy cơ mất việc (theo đánh giá của Tổ chức Lao động Quốc tế - ILO).
Giải pháp nào cho các doanh nghiệp nội địa?
Dưới đây là một vài giải pháp cho doanh nghiệp nội địa trong bối cảnh Mỹ gia tăng thuế quan đối ứng với Việt Nam. Những giải pháp này mang tính chiến lược phát triển lâu dài, để Việt Nam không còn phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu lớn là Mỹ, bởi Mỹ là quốc gia có tình hình chính trị khó đoán, và những chính sách của Tổng thống đương nhiệm sẽ để lại những hậu quả tới mối quan hệ giữa các quốc gia, mà các đời tổng thống sau phải tốn thời gian để giải quyết.
Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu
Việt Nam có mối quan hệ đối tác thương mại với nhiều quốc gia, khu vực lớn mạnh khác nhau. Việc đa dạng hoá thị trường xuất khẩu không phải là một thử thách quá khó. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam cần tăng xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc – các thị trường có FTA với Việt Nam (EVFTA, CPTPP). Bên cạnh đó, các thương hiệu thời trang nội địa cũng nên cân nhắc để tận dụng ưu đãi thuế từ Hiệp định RCEP để xuất sang Trung Quốc, ASEAN.
Nâng cấp chuỗi cung ứng, giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu
Hiện 70% nguyên phụ liệu của ngành may mặc phải nhập từ Trung Quốc, Hàn Quốc, dẫn đến việc tăng chi phí sản xuất. Giải pháp đối ứng là Việt Nam cần đầu tư vào ngành sản xuất sợi, vải trong nước để giảm giá thành. Tuy rằng đây là một giải pháp sẽ cần đến thời gian để ổn định, nhưng là một phương án lâu dài cho toàn ngành.
Phát triển thương hiệu nội địa, tập trung vào thị trường nội địa
Sức mua của người tiêu dùng nội địa có chiều hướng tăng trưởng tích cực. Thị trường tiêu dùng Việt Nam đang tăng trưởng 10%/năm (theo dữ liệu của Nielsen). Các thương hiệu, doanh nghiệp lớn trong ngành may mặc, thời trang của Việt Nam như Canifa, Ivy Moda, Elise, Vascara, Biti’s... cần tập trung vào thiết kế chất lượng cao, giá cạnh tranh để giảm phụ thuộc vào xuất khẩu.
Ứng dụng công nghệ, tự động hóa để giảm chi phí
Ngành công nghệ đang phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam. Với lợi thế dân số trẻ, khả năng cập nhật, học hỏi những công nghệ mới để giúp tối ưu chi phí vận hành cho doanh nghiệp cao, sẽ là giải pháp lâu dài cho mọi nhóm ngành nghề của Việt Nam. Các doanh nghiệp cân nhắc áp dụng AI để tối ưu thời gian cho quá trình sản xuất thiết kế, IoT trong quản lý kho để tối ưu hiệu suất, cũng như dựa vào khả năng phân tích dữ liệu của công nghệ để giảm tồn kho.
Vận động chính phủ đàm phán giảm thuế
Một trong những giải pháp tức thì là vận động chính phủ có những cuộc đàm pháp có lợi cho Việt Nam trong vấn đề áp thuế quan đối ứng. Chính phủ Việt Nam cần thúc đẩy đàm phán song phương với Mỹ, đề xuất cơ chế giám sát xuất xứ minh bạch. Bên cạnh đó, Xin hỗ trợ từ các hiệp hội quốc tế (WTO, World Bank) để giảm thiểu thiệt hại từ chính sách thuế quan đối ứng mà Mỹ vừa đưa ra. Tuy rằng với tính cách của tổng thống Trump, thì giải pháp này sẽ khó khăn hơn là những giải pháp đề xuất khác ở trên.
Việc Trump áp thuế cao lên hàng Việt Nam xuất sang Mỹ sẽ gây tác động nghiêm trọng đến ngành dệt may, từ giảm xuất khẩu, thu hẹp lợi nhuận đến nguy cơ mất việc làm. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp Việt tái cơ cấu, đa dạng hóa thị trường và nâng cao giá trị nội địa. Giải pháp tổng thể cần kết hợp chính sách hỗ trợ của Chính phủ, sự chủ động của doanh nghiệp và đầu tư vào công nghệ để vượt qua thách thức.
