Sáng tạo trong thời kỳ AI bùng nổ
Câu hỏi lớn nhất vẫn cần đến một lời đáp giải hợp lý: “Liệu AI sẽ có thể thay thế người làm sáng tạo?”
Artificial Intelligence (AI) vẫn luôn là một đề tài gây sôi nổi tranh luận trong mọi lĩnh vực, nhất là trong ngành sáng tạo. Vào năm ngoái, khi AI Fashion Week 2023 lần đầu tiên được tổ chức và trở thành một cuộc thi gây chú ý, thì sự im ắng của sàn diễn thời trang AI này trong năm nay, tưởng như là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy AI ứng dụng trong thời trang chỉ là một trào lưu không hơn không kém.
Nhưng liệu đó có phải là sự thật? Hay công nghệ AI vẫn đang âm thầm được cải tiến nhanh chóng, và liệu những lĩnh vực khác nhau nào trong ngành thời trang, sáng tạo mà AI có thể nhúng tay vào để khiến cho chất lượng, quy trình lẫn hiệu suất được cải thiện vượt bậc?
AI ĐANG PHÁT TRIỂN THẾ NÀO?
Công nghệ tân tiến là không thể thiếu trong đời sống con người. Công nghệ là minh chứng rõ ràng và thực tiễn nhất cho thấy sự tiến hoá của nền văn minh nhân loại. Không giống như những phạm trù vẫn mang đến sự mơ hồ về tính khả thi lẫn áp dụng phổ rộng như metaverse hay thậm chí là thực tế tăng cường - thực tế ảo. Thì AI nghiễm nhiên trở thành một sáng tạo kỹ thuật số được đầu tư mạnh mẽ, với rất nhiều giải pháp ứng dụng thực tế được triển khai đồng thời. Điều quan trọng nhất, những giải pháp ứng dụng mà AI mang tới đều nằm trong một chuỗi mắt xích lớn, rộng hơn, liên kết chặt chẽ, ứng dụng được trong nhiều công đoạn khác nhau trong mô hình kinh doanh dù lớn hay nhỏ. Mô hình càng lớn, AI lại càng chứng thực được tính lợi ích và kinh tế của nó.
Theo phân tích của McKinsey, trong ba đến năm năm tới, công nghệ AI có thể tăng trưởng giá trị thêm 150 tỷ đô la, và ước tính mang tới 275 tỷ đô la vào lợi nhuận hoạt động của các ngành may mặc, thời trang và ngành hàng xa xỉ. Tuy những ứng dụng thực tế của AI vẫn chưa đánh tiếng nhiều như những thực nghiệm công nghệ khác trong ngành thời trang như NFT, thực tế tăng cường, metaverse… nhưng AI lại đang ngấm ngầm phụ trợ những nhóm ngành tương hỗ cho sự tồn vong của ngành thời trang.
Tiêu biểu ở đây là những ứng dụng AI như ChatGPT, Midjourney, CapcutGPT… hay những công ty công nghệ phân tích số liệu, hình ảnh bằng AI như Heuritech, 3DLOOK, Styleriser, Bodify, DRESSX… AI được ứng dụng thuận tiện trong nhiều lĩnh vực như phân tích đánh giá, tiếp thị, cải thiện mức độ hiệu quả của chuỗi cung ứng/ vận chuyển, vận hành cửa hàng, thiết kế sản phẩm, và trải nghiệm mua sắm của khách hàng.
AI hiện tại phát triển ở cấp độ tinh vi, với khả năng tiếp nhận mọi dạng dữ liệu "phi cấu trúc" như văn bản thô, hình ảnh và video, và xuất ra các dạng phương tiện mới, từ các tập lệnh được viết đầy đủ đến các thiết kế 3-D và các mô hình ảo thực tế. Tất cả những thứ này có thể được trưng dụng như tài nguyên cho các chiến dịch từ nội dung, hình ảnh đến video kỹ thuật số. Thời trang phải chú trọng phần nhìn, nên AI đang dần trở thành một trợ thủ vô cùng đắc lực trong ngành, khi tính ứng dụng thực sự đề cao, không giống như những công nghệ đang phần nhiều mang tính xu hướng, tính giải trí, tính chiếm hữu độc nhất như NFT, metaverse hay thực tế ảo.
AI & KINH DOANH THỜI TRANG
Thời trang được nhìn nhận là hào nhoáng, nhưng lại là ngành công nghiệp tạo dựng kế sinh nhai cho rất nhiều nguồn nhân lực đa ngành. Vậy AI đang góp phần làm tăng năng suất và tính hiệu quả cho những nhóm ngành bổ trợ nào của nó? Có rất nhiều tính ứng dụng của AI trong ngành ở hiện tại, nhưng khi nói đến việc kinh doanh sản phẩm, sẽ có hai khía cạnh cần lưu tâm là trend forecast và tiếp thị.
Về bản chất, có hai cách thức tiếp cận để một thương hiệu bán được sản phẩm: một — thương hiệu sẽ tạo ra sản phẩm đúng nhu cầu của khách hàng để bán; hoặc hai — tạo ra một sản phẩm mới rồi khiến cho khách hàng muốn mua. Điểm chung giữa cả trend forecast (dự đoán xu hướng) và tiếp thị là tác động lớn của chúng tới việc kinh doanh. Cả hai ngành này hoặc giúp tăng trưởng khả năng bán hàng, hoặc gây lãng phí, kinh doanh thiếu hiệu quả.
Dự đoán xu hướng đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng chiến lược sản phẩm. Trend forecast là dự đoán một phong cách, xu hướng sẽ được ưa chuộng trong một khoảng thời gian nhất định, và tạo ra sản phẩm phù hợp với xu hướng để bán ra trong khoảng thời gian đã được dự báo trước đó. Xu hướng đến và đi nhanh chóng, nhưng nhiều thương hiệu thời trang vẫn đang phải chạy theo để xây dựng chiến lược sản phẩm. Khó khăn nhất của việc theo đuổi xu hướng chính là làm sao để sản phẩm hiện hành ngay tại thời điểm xu hướng đó đang bùng nổ. Nếu thương hiệu chạy theo xu hướng, nhưng sản phẩm không hiện hành ngay tại thời điểm đó, rất nhiều khả năng quần áo làm ra sẽ phải bán hạ giá, hoặc trở thành hàng tồn kho. Chính bởi lẽ đó, dự đoán xu hướng không hiệu quả sẽ khiến cho việc kinh doanh chịu nhiều tổn thất, cũng như gây ô nhiễm môi trường, lãng phí tài nguyên.
AI có thể dự đoán xu hướng tốt hơn con người gấp nhiều lần. AI có thể tổng hợp và phân tích hàng loạt những dữ liệu lớn và rộng hơn từ nhiều nguồn khác nhau, đưa đến những kết quả chuẩn xác, hoàn toàn dựa trên số liệu cụ thể.
Một minh chứng cho sự hiệu quả của AI trong việc dự đoán xu hướng là Heuritech — một công ty AI chuyên dự đoán xu hướng với cam kết chuẩn xác tối thiểu 90%. Heuritech có một quy trình chuẩn, giúp các thương hiệu có được dữ liệu được chắt lọc từ các influencer hay người nổi tiếng có sức ảnh hưởng trong ngành thời trang, hoặc các thương hiệu đang được chú ý. Với công nghệ phân tích hình ảnh, lượng tương tác của người dùng internet, công ty sẽ cho ra báo cáo về chất liệu, màu sắc, phong cách đang dần gây được chú ý và sẽ bùng nổ trong khoảng thời gian nào. Từ những dữ kiện đó, một thương hiệu có thể tạo ra một bộ sưu tập mới với 80% dựa vào dữ liệu phân tích được. 20% còn lại là để dành cho những ý tưởng mới mẻ khác. Đây chính là tạo ra sản phẩm phù hợp với nhu cầu của khách hàng.
Việc tạo ra một sản phẩm mới và khiến cho khách hàng muốn mua chính là tiếp thị. Tiếp thị ngày này chủ yếu là tiếp thị kỹ thuật số — mà nếu như thiếu hiệu quả cũng gây hao tổn ngân sách không đáng có, ảnh hưởng nhiều đến doanh nghiệp. Lấy ví dụ, nếu thương hiệu chạy quảng cáo phổ rộng, lấy tệp tiếp cận là người quan tâm tới thời trang, thì hiển nhiên lượng người mua sẽ nhiều hơn, nhưng đồng thời chi phí cho tiếp thị cũng mắc hơn. Với AI, thương hiệu có thể tối ưu hoá tốt hơn về ngân sách tiếp thị của mình, nhờ vào khả năng phân tích dữ liệu lớn, không chỉ giới hạn trên một kênh đặc thù (như Google search) mà sẽ phủ rộng hơn, từ đó chi phí CPA cũng thấp hơn.
Ví dụ, thương hiệu đang có rất nhiều sản phẩm chủ đạo trong bộ sưu tập mới màu đỏ, mang phong cách trang nhã, phù hợp cho các buổi tiệc tùng. Nếu như chạy quảng cáo tới tệp người tiêu dùng quần áo đã từng tương tác với nội dung liên quan đến quần áo thời trang, thì tệp nhóm đối tượng tiếp cận vẫn còn quá rộng, thiếu tính chắt lọc. Nhưng nếu AI có thể xử lý một tệp dữ liệu để tiếp cận tới những người dùng yêu thời trang, thích màu đỏ (dựa trên số lượng hình ảnh do họ đăng tải), tương tác với những hình ảnh sản phẩm có màu đỏ, hoặc cụ thể hơn, đã từng hoặc đang tìm kiếm sản phẩm màu đỏ; thì đây chính là nhóm đối tượng chuẩn xác nhất, cần phải tiếp cận. Bất kỳ một thương hiệu nào có thể tận dụng lợi thế phân tích dữ liệu của AI để có chiến lược tiếp cận khách hàng trực tuyến sẽ luôn có lợi thế rất lớn trên thị trường kinh doanh.
AI SẼ HOÀN TOÀN LÀM THUI CHỘT TÍNH SÁNG TẠO TRONG THỜI TRANG?
Quay trở lại với tuần lễ thời trang AI Fashion Week. Đây thực tế là một nỗ lực để phổ cập sự nhận diện lẫn quan tâm của cộng đồng yêu thời trang được thích nghi và trau dồi thêm kiến thức về AI, Nó dường như là một hoạt động mang tính kết nối và xây dựng cộng đồng những người ủng hộ AI trong thời trang đúng nghĩa.
AI Fashion Week khởi tạo bằng ý tưởng là một cuộc thi dành cho mọi người. Ai cũng có quyền tham gia, miễn là có khả năng tạo ra những sản phẩm hình ảnh bằng AI mô tả ý tưởng về bộ sưu tập mà họ sẽ đem tới trình diễn tại tuần lễ thời trang AI. Sau đó, các bộ sưu tập sẽ được giới thiệu để công chúng tham gia bình chọn. Kết quả sau cùng được quyết định bởi số điểm bình chọn đó, cộng với sự đánh giá công tâm từ hội đồng ban giám khảo là những chuyên gia hàng đầu trong ngành. Trong số đó có chuyên gia trang điểm lừng lẫy Pat Mcgrath, Michael Mento - CEO của Revolve, Tiffani Godoy - Head of Editor của Vogue Nhật, Ferdinando Verderi - cựu giám đốc sáng tạo của Vogue Italia và hiện đang đảm trách sáng tạo hình ảnh cho thương hiệu Prada.
Các thí sinh được phép sử dụng mọi công cụ sáng tạo hình ảnh AI từ câu lệnh đang hiện có (mà đa phần thí sinh sẽ sử dụng Midjourney và DALL-E 3). Từ các câu lệnh là chữ, các thí sinh có nhiệm vụ phải tạo ra được các hình ảnh minh hoạ cho ý tưởng thiết kế của mình, có tính liên kết cho cả một bộ sưu tập - giống như sản phẩm của họ là một bộ sưu tập thực thụ được trình diễn ở các tuần lễ thời trang lớn. Không có giới hạn bất kỳ về chủ đề lẫn ý tưởng ban đầu đã giúp cho các thí sinh được thoả sức sáng tạo (nhưng vẫn được kiến nghị nghiêng nhiều hơn về ready-to-wear). Phần thưởng sau cùng là bộ sưu tập “ảo” của thí sinh giành chiến thắng sẽ được thương hiệu Revolve phát triển thành một bộ sưu tập vật lý để bày bán.
Khi nói đến quy trình để thiết kế một bộ sưu tập mới, trong vai trò là một nhà thiết kế, mỗi người sẽ có một thư viện hình ảnh phong phú vốn được bồi dưỡng theo thời gian, lưu trữ trong não bộ. Khi họ bắt đầu quy trình phác thảo ra một mẫu thiết kế mới, thư viện hình ảnh đó được trưng dụng triệt để, khiến cho họ suy nghĩ, chắt lọc và tạo hình nên những ý tưởng dựa trên thư viện hình ảnh đó. Đó là nền tảng cho việc thiết kế.
Tuy con người có thể đưa tính cá nhân, yếu tố thẩm mỹ, dung hoà ý tưởng với những yếu tố khác, thì AI lại có thể phần nào cải thiện được quá trình tổng hợp, xử lý dữ liệu trong thư viện hình ảnh tốt hơn là con người. AI còn có thể làm tốt hơn nữa, khi nó càng có nhiều dữ liệu phong phú và đa dạng hơn. Khả năng xử lý dữ liệu của AI sẽ khiến cho nó có khả năng đưa ra nhiều ý tưởng tương thích, nhanh chóng hơn, dựa trên việc đánh giá và phân tích dữ liệu hình ảnh nhập vào. Tính ngẫu hứng cũng là thứ mà trí óc con người sẽ khó lòng bì kịp với AI. Sự ngẫu hứng của AI hiển nhiên sẽ tạo ra tính mới mẻ.
Tuy thế, thứ mà AI không thể làm được, đó chính là sự thẩm định cần thiết để biết được rằng sản phẩm nào là đẹp, xấu, thực tế hay thiếu khả thi. AI cũng không thể nào tạo ra được một thiết kế nguyên bản, hay chí ít, có sự chắt lọc về ý tưởng ban đầu để tránh tình trạng tạo ra những mẫu thiết kế sao chép — gây ra những vấn đề liên quan đến pháp lý. Hiện tại, không có giải pháp nào cho những thiếu sót này của AI. Cũng như vẫn có nhiều ý kiến hoài nghi về việc liệu công nghệ AI có thể khắc phục được nhược điểm chí mạng này trong thời gian tới.
SÁNG TẠO TRONG THỜI KỲ AI BÙNG NỔ
Stephen Hawking từng nói: "Trí thông minh là khả năng thích nghi với sự thay đổi."
Sáng tạo có nhiều cấp bậc mà nếu hiểu rõ sẽ khiến cho việc vận dụng AI để trợ hỗ cho công cuộc sáng tạo trở nên hiệu quả hơn. Sáng tạo gồm có 5 cấp bậc: mimetic creativity (sáng tạo bắt chước), biosocietive creativity (sáng tạo sinh học xã hội), analogical creativity (sáng tạo tương tự), narratological creativity (sáng tạo tự sự), intuitive creativity (sáng tạo bản năng).
Tiền đề của sáng tạo vẫn là kế thừa và phát triển những cái cũ. Đa phần những người làm sáng tạo đều hiểu rằng họ cần xây dựng được cho mình một nền tảng tư duy sáng tạo được học hỏi từ những người làm sáng tạo tiền bối giàu kinh nghiệm hơn và từ đó tìm cách cải tiến nó. Đó chính là mimetic creativity.
Biosocietive creativity xảy ra trong một môi trường tụ hội. Biosociative là thuật ngữ do tiểu thuyết gia Arthur Koestler đặt ra trong cuốn sách nổi tiếng The Art of Creation của ông để mô tả cách tâm trí có ý thức của chúng ta, khi được thư giãn, có thể kết nối lý trí với những suy nghĩ trực quan để tạo ra những khoảnh khắc “eureka”. Sáng tạo sinh học xã hội xảy ra khi một ý tưởng quen thuộc được kết nối với một ý tưởng xa lạ để tạo ra một sự kết hợp mới lạ. Brainstorming chính là bản chất của sáng tạo biosociative.
Analogical creativity là tìm được điểm tương đồng giữa các khái niệm quen thuộc và không quen thuộc để tìm ra một phương cách sáng tạo mới mẻ nhằm giải quyết một vấn đề. Trong ngành sáng tạo thời trang, vấn đề sẽ nằm ở việc cải tiến sản phẩm để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, hay là phát triển tính di sản đặc trưng của một thương hiệu lâu năm.
Về bản chất, sự sáng tạo là nghệ thuật kể chuyện. Những câu chuyện cá nhân của mỗi người có lẽ là cách khai thác ở tầng sâu nhất của narratological creativity (sự sáng tạo tự sự), khi chúng ta sáng tạo dựa trên những gì gần gũi với bản thân. Theo cách này, một điều gì đó mang tính cá nhân sâu sắc trở thành ẩn dụ hoặc có ý nghĩa sâu sắc, giúp sự sáng tạo tuy có thể sẽ trừu tượng nhưng mang tính nguyên bản.
Trực giác giống như một "cảm giác" hoặc "giác quan trực giác" mà chúng ta có được về một điều gì đó mà không thực sự biết lý do tại sao. Carl Jung, một nhà tâm lý học, cho rằng trực giác là một trong những cách chúng ta hiểu thế giới, giống như suy nghĩ hoặc cảm nhận. Trực giác giúp chúng ta thấy được những mối liên hệ hoặc khả năng mà nếu không thì chúng ta có thể không nhận thấy. Một nhà khoa học khác, Michael Polanyi, đã nghiên cứu cách các nhà khoa học đôi khi có được ý tưởng hoặc khám phá từ "kiến thức bên trong" trước khi thực sự thu thập dữ liệu và thông tin. Ông giải thích rằng loại kiến thức này là cá nhân và diễn ra sâu bên trong chúng ta, giống như niềm tin rằng có điều gì đó quan trọng cần khám phá. Vì vậy, trực giác là cách não bộ của chúng ta hiểu hoặc cảm nhận mọi thứ mà không cần sử dụng từ ngữ hoặc quy trình, giống như có cảm giác về điều gì đó có vẻ đúng hay sai trước khi chúng ta có thể giải thích tại sao. Từ đó cho thấy rằng, intuitive creativity (sáng tạo bản năng) là cấp độ sáng tạo cuối cùng và đầy thử thách nhất.
Trong số những cấp bậc sáng tạo đã diễn giải ở trên, AI chỉ có thể trợ hỗ được tốt nhất ở mimetric creativity, hỗ trợ được đôi chút ở biosocietive creativity, và có thể là dùng AI để phân tích dữ liệu sẵn có để làm tiền đề cho analogical creativity. Đối với narratological creativity và intuitive creativity, AI sẽ rất khó lòng để có thể vượt qua được khả năng của con người, bởi tính cá nhân bắt buộc phải có của các phương pháp sáng tạo đấy.
Chính bởi thế, làm sáng tạo trong bối cảnh công nghệ phát triển sẽ cần đến tính cá nhân vô cùng mạnh mẽ. Đó có thể là trải nghiệm, sở thích, thế giới quan, hay giác quan trực giác của mỗi người làm sáng tạo—mà có thể được khai phóng bởi một số phương pháp giúp giải phóng và làm trống rỗng tâm trí, tạm bỏ qua những tư duy sáng tạo đã đi vào lối mòn. Các phương pháp này bao gồm như thiền, yoga hoặc khai phóng thế giới tâm linh, nội tại của mỗi người thông qua nhiều hình thức.
Hy vọng bài viết trên giúp bạn đọc có một cái nhìn đa chiều hơn về cách sáng tạo thích nghi với sự phát triển của trí thông minh nhân tạo: những lợi, hại, lẫn phương cách để có thể dùng AI phục vụ cho việc sáng tạo. Bên cạnh đó, rất có thể các môi trường giáo dục về thời trang trong tương lai sẽ có những chương trình giảng dạy cách ứng dụng AI như một công cụ hỗ trợ vào quy trình thiết kế và kinh doanh thời trang. Có lẽ là ở một tương lai gần hơn chúng ta tưởng tượng.
