Theo dấu nghệ thuật: “Trachtenbuch” - Quyển sách thời trang đầu tiên trên thế giới
Một quyển sách mỏng manh được lưu giữ hàng trăm năm trong bảo tàng lâu đời nhất ở châu Âu đã bị bỏ quên cho đến tận thế kỷ XXI, khi các nhà sử học giở trang đầu tiên chỉ vì chút tò mò.
Bản sao thứ 4 sau 5 thế kỷ
Năm 2015, giới nghiên cứu thời trang đón nhận sự ra đời của ấn phẩm The First Book of Fashion: The Book of Clothes of Matthaeus and Veit Konrad Schwarz of Augsburg, biên tập bởi các tiến sĩ sử học nghệ thuật Ulinka Rublack, Maria Hayward và nhà thiết kế Jenny Tiramani. Quyển sách này đã tái tạo một nguồn tài liệu nguyên gốc vốn được cho là đặc biệt nhất trong lịch sử thời trang.
Các tác giả đã mở ra một cửa sổ xuyên không, nhìn về bối cảnh thời Phục Hưng (Thế kỷ XIV - XVII), biên niên lại cuộc đời gắn liền với quần áo của Matthäus Schwarz - một viên kế toán đặc biệt nhạy cảm với "thời trang", và truyền cảm hứng cho con trai của ông - Veit Konrad Schwarz (dù ngắn ngủi); cũng như lý giải làm thế nào mà Matthäus Schwarz leo lên các nấc thang xã hội bằng cách quản lý hình ảnh bản thân một cách cầu toàn.
Cha con nhà Schwarz đã uỷ thác các hoạ sỹ khắc hoạ lại những thành tựu cũng như thất bại trong cuộc sống qua một loạt các tranh vẽ, và duy trì trong suốt hàng chục năm. Những bức tranh minh hoạ chi tiết đi kèm với những ghi chú tỉ mỉ về trang phục và hoàn cảnh, đặc biệt là bởi Schwarz cha, khiến ông trở thành "blogger thời trang" đầu tiên và "stylist" tiên phong mà thế giới được biết đến.
Ý nghĩa của quyển sách, không chỉ hợp thời thế kỷ XVI, mà còn phù hợp với ngày nay, rằng: Cuộc đời của một người thể hiện qua những gì họ mặc và tạo dấu ấn từ những việc họ làm!
Matthäus Schwarz đã hoàn thành lý tưởng cuộc đời bằng một quyển tự truyện minh hoạ tranh mà ông gọi là Klaidungsbüchlein (nghĩa đen là "Tập sách quần áo"), trong giới nghiên cứu gọi là Trachtenbuch, hay theo tựa sách của bộ ba tác giả Ulinka Rublack, Maria Hayward và Jenny Tiramani, Quyển sách thời trang đầu tiên: Sách về quần áo của Matthaeus và Veit Konrad Schwarz ở Augsburg.
Trachtenbuch của Matthäus Schwarz được minh hoạ bởi 3 hoạ sỹ chính, với tổng cộng 137 bức tranh màu nước thể hiện phong cách “thời trang” cả đời của ông. Bản gốc của quyển này được lưu giữ bởi Bảo Tàng Herzog Anton Ulrich, thành phố Braunschweig, Đức. Ngoài ra còn có 2 bản sao được xuất bản vào năm 1740, một bản lưu trữ tại Thư Viện Quốc Gia Pháp (Bibliothèque Nationale de France), và bản còn lại có thể tìm thấy ở Thư Viện Gottfried Wilhelm Leibniz ở thành phố Hanover, Đức.
Quyển sách thời trang đầu tiên: Sách về quần áo của Matthaeus và Veit Konrad Schwarz ở Augsburg xuất bản năm 2015, có thể xem là bản sao thứ 4 của Trachtenbuch - Quyển sách thời trang đầu tiên trên thế giới từng được biết đến. Với các nhà sử học thời trang, sau tận 5 thế kỷ, các công trình nghiên cứu về Trachtenbuch lẫn Matthäus Schwarz vẫn còn khá khiêm tốn và ít được chú ý.
Cùng với danh tiếng của Trachtenbuch, cũng cần kể đến một quyển sách đặc biệt mang tên Die Schwarz'schen Trachtenbücher, với nội dung phân tích chi tiết về Trachtenbuch và niềm đam mê thời trang suốt đời của Schwarz. Quyển Die Schwarz'schen Trachtenbücher dày đến 263 trang, được xuất bản bởi nhà sử học nghệ thuật August Fink vào năm 1963 tại Berlin.
Thế giới thời trang vẫn luôn vinh danh Charles Frederick Worth (1825 - 1895) - một trong những nhà thiết kế thời trang quan trọng nhất của thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX là "Cha đẻ của haute couture", nhưng hóa ra từ 3 thế kỷ trước, tư duy đó đã xuất hiện ngay trước khi được đặt tên. Vì thế, sau khi được khám phá bởi đội ngũ tác giả gồm các tiến sĩ sử học thời trang, nghệ thuật và nhà thiết kế Jenny Tiramani, Trachtenbuch có thể được xem là bằng chứng khai sinh hiện hữu của một tư duy “thời trang cá nhân hoá”, và xuất phát từ một thị dân bình lưu, thay vì là hàng ngũ quý tộc và giới tư sản thượng lưu - vốn được cho là tầng lớp duy nhất quan tâm đến xu hướng hợp thời và phong cách riêng.
Nhận xét về Quyển sách thời trang đầu tiên, Merry E Wiesner-Hanks - biên tập viên của Sixteenth Century Journal và The Journal of Global History, viết: "Với sự sao in tinh vi từ quyển sách thời trang đầu tiên (và thứ hai), quyển sách tuyệt đẹp này cung cấp một điều gì đó cho tất cả mọi người: các sinh viên và học giả ngành Văn Hoá - Xã Hội thời Phục Hưng & Cải Cách, nhà sử học trang phục, nhà tái hiện lịch sử [historical reenactors], nhà thiết kế trang phục, hay chỉ đơn giản là những người hâm mộ thời trang..."
Nhà báo, nhà sử học thời trang Kimberly Chrisman-Campbell, đồng thời là cũng là một giảng viên và nhà phê bình sách có kinh nghiệm, đánh giá cao Trachtenbuch của Matthäus Schwarz và liên hệ với thế giới thời trang đương đại: "Sự phổ biến của các thể loại haul videos, fashion vlogs và shoefies trên Youtube thường bị chế giễu là dấu hiệu của thời đại, nếu không bị coi là dấu hiệu chấm hết của thời đại... Nhưng sự thôi thúc việc lập danh mục, phân loại và cuối cùng, truyền đạt lựa chọn thời trang của một người vốn không phải là mới. Giống như hầu hết mọi thứ trong thời trang, sự thôi thúc này được sớm được thực hiện ở Đức vào thời Phục Hưng.
Klaidungsbüchlein (Tập sách quần áo) hay Book of Clothes - một bản thảo minh hoạ được biên soạn bởi một viên kế toán xứ Augsburg, Matthäus Schwarz, trong khoảng 1520 - 1560, là tiền thân của “Selfish”… Ông đã tập hợp 137 bản vẽ chính mình trong hơn 40 năm - một kỷ lục selfie chưa từng thấy trước khi nhiếp ảnh ra đời... Quyển sách đã được đón nhận ngoài mong đợi, đóng vai trò như một lời nhắc nhở rằng, giống như các hình thức văn hoá khác, thời trang là một sản phẩm của thời đại".
Sự ra đời của ấn phẩm Quyển sách thời trang đầu tiên đã thu ngắn khoảng cách hàng trăm năm của lịch sử thời trang, giúp kết nối các tín đồ thời trang ở mọi không-thời khác nhau bằng một niềm đam mê duy nhất.
Những bình luận sâu sắc của các nhà sử học Ulinka Rublack và Maria Hayward đã dẫn dắt người đọc tìm hiểu về trang phục thế kỷ XVI, đồng thời làm nổi bật và chi tiết hoá các mô tả của một fashionista thực thụ ở thời Phục Hưng. Đây cũng là bản chuyển thể tiếng Anh đầu tiên của Trachtenbuch (1520 - 1560). Đặc biệt, cuối quyển sách còn bao gồm một bộ rập do Jenny Tiramani - nhà sử học trang phục và nhà thiết kế phục trang từng đoạt giải TONY thực hiện, phục dựng bộ y phục lễ hội bằng da và lụa từng được Matthäus Schwarz mặc để gây ấn tượng với Vua Ferdinand I trong chuyến thăm vào năm 1530. Dựa trên mẫu rập của Tiramani, độc giả có thể hình dung rõ ràng hơn về một trong những bộ trang phục cực kỳ công phu và có dấu ấn chính trị nhất của Schwarz.
Quyển sách thời trang đầu tiên đã chứng minh việc ăn mặc - dù là phù phiếm hay tầm thường, đều có giá trị nhất định và thậm chí là một phương tiện đắc lực nếu được đặt vào đúng chỗ. Thêm nữa, quyển sách này cũng tái hiện một cách sinh động và hấp dẫn, về cuộc sống ở thời Phục Hưng (đặc biệt là ở giai đoạn nửa cuối), và tiết lộ tầm quan trọng của quần áo đối với tính thẩm mỹ và văn hoá, xã hội thường nhật của thời kỳ này.
Bài viết: Xu
