Họa sĩ Nguyễn Thanh Vũ: “Cuộc đời mình vô nghĩa nếu không có hội họa, văn hóa và lịch sử”
Một cuộc trò chuyện với họa sĩ Nguyễn Thanh Vũ nhân triển lãm cá nhân “Từ tính Tứ linh”.
“Từ tính Tứ linh” là bộ sưu tập tranh giới thiệu các linh thú trong văn hóa lịch sử Việt Nam, tập trung ở 4 triều đại tiêu biểu: Lý, Trần, Hậu Lê, và Nguyễn. Bắt đầu từ sự hình thành nghệ thuật Việt độc lập, giao lưu hữu thức với nền nghệ thuật Champa, cho đến triều đại phong kiến cuối cùng, các linh thú xuất hiện trong kiến trúc và điêu khắc, ngày một hoàn thiện và trở thành một tồn tại gắn liền trong đời sống, tôn giáo tín ngưỡng của người Việt. Qua mỗi hình tượng linh thú, biết đâu ta sẽ thấy được bóng dáng của các triều đại, từ đó hiện lên một nền văn hiến nghìn năm.
Chúc mừng anh Nguyễn Thanh Vũ với triển lãm “Từ tính tứ linh”. Đây là triển lãm cá nhân thứ 2 của anh sau “Kỳ Ẩn Việt Nam”, không biết anh đang cảm thấy như thế nào?
Mình vẫn có cảm giác y như triển lãm đầu tiên, thậm chí còn hồi hộp hơn. Mình vốn là dân kiến trúc, đến năm 2021 mới chuyển hướng sang hội họa, vậy nên mình thật không ngờ khi mình đăng tải tranh trên mạng xã hội lại được mọi người hưởng ứng nhiều như vậy, mặc dù bây giờ nhìn lại mới biết hồi đấy mình còn quá non. Ở triển lãm đầu tay, mình lì như trâu (cười), cứ làm mà không quan tâm mọi người nghĩ gì, may mắn là thành quả cuối cùng vẫn ổn.
Nếu nói về chất lượng hay độ đầu tư, “Từ tính tứ linh” hơn hẳn, nhưng mình vẫn rất tự ti. Sau 2 năm, đúng là mình có kinh nghiệm hơn, hiểu hơn về thị trường Việt Nam, cũng như biết được kỹ năng của bản thân, vị trí hiện tại mình đang ở. Nhưng khi đã biết đứng ở đâu, mình thấy bản thân quá nhỏ bé.
Tôi được biết anh từng có quyết tâm triển lãm mỗi năm một lần. Có đúng vậy không?
Có lẽ là mình không thể giữ đúng lời hứa rồi.
“Từ tính tứ linh” mất đến 2 năm để hoàn thành. Thực ra mình hoàn toàn có thể tổ chức triển lãm với số lượng tranh có được sau 1 năm, nhưng như vậy không đủ chuyên sâu – thậm chí đến giờ mình vẫn thấy còn thiếu sót. Mình cần thời gian để nghiên cứu và sáng tác, nói chuyện với người lớn, với những nhà văn hóa; để nạp cho mình nhiều tinh thần mới. Mình tự nhủ đây là con đường để mình theo đuổi lâu dài. Cuộc đời của mình vô nghĩa nếu không có hội họa, đồng thời phải kết hợp cùng văn hóa và lịch sử.
Công việc kiến trúc khi xưa ảnh hưởng đến cách anh thực hành nghệ thuật trong hiện tại như thế nào?
Kiến trúc vẫn hiện diện trong nhiều bức tranh, nhưng quan trọng nhất là nó đã trở thành một phần hình thành nên tư duy của mình. Kiến trúc cũng liên quan đến nhiều lĩnh vực khác như văn hóa, kinh tế, chính trị, lịch sử, nên mặc dù mình vẽ về linh thú, mình phải biết về các công trình đền thờ, chùa chiền, thậm chí tư gia. Kiến trúc là nền để đẩy linh thú lên.
Một khó khăn trong quá trình thu thập thông tin cho “Từ tính Tứ linh” mà anh gặp phải là gì?
Hạn chế về tư liệu. Mặc dù mình cũng có trong tay những nguồn tư liệu không quá đại trà, nhưng mình thực sự muốn đến tận nơi để trải nghiệm không gian, hiện vật đến từ từng thời kỳ. Di sản triều Nguyễn còn nhiều, nhưng những công trình từ thời Lê, Lý, Trần thì lại bị tàn phá đáng kể. Tuy vậy, tiền nhân không có công nghệ hay những hiểu biết về thế giới như chúng ta, nhưng những nghệ nhân vẫn tạo được sự riêng biệt – với mình đó là sự xuất chúng.
Mình cũng chủ động đến Campuchia và Thái Lan để học về nghệ thuật của người Chăm, hiểu được sự khác biệt giữa nghệ thuật Chăm ở Việt Nam với các nước láng giềng.
Vậy anh đã có được bài học thú vị nào từ tiền nhân?
Nhiều lắm!
Vẽ về linh thú nhưng mình buộc phải tìm hiểu nhiều hơn, phải biết về thành tựu, danh tiếng và cả tai tiếng theo lời kể của chính sử, giả sử hay huyền sử. Bài học của mình đến từ những sự kiện, những quyết định đúng đắn và sai lầm của tiền nhân. Nhưng đó cũng chỉ là những suy nghĩ cho riêng mình thôi, không thể chia sẻ hay truyền đạt. Việc của mình không phải là nhận định đúng sai, mà là tìm cảm hứng để kể lại cho mọi người thông qua ngôn ngữ hội họa.
Linh thú ở mọi thời kỳ đều sở hữu dáng hình đặc trưng, còn anh cũng có phong cách hội họa của riêng mình. Làm thế nào để anh cân bằng hai điều này?
Như đã chia sẻ, đầu tiên mình phải nghiên cứu về hình tượng linh thú trong thời đại đó, bằng cách đến tận nơi để trải nghiệm. Có nơi linh thú được bảo tồn, trưng bày trong tủ kính; có nơi vẫn thờ linh thú ở ngoài trời. Tại từng nơi, mình cảm nhận được bối cảnh, không gian thời gian ở đó. Và thứ cho mình nhiều cảm xúc nhất là những vết hằn của thời gian, môi trường lên bức tượng linh thú – tác động của nắng, mưa, axit, rêu phong… Khi hiểu được bức tượng có câu chuyện gì, đã chứng kiến sự kiện gì, và bây giờ trông thấy nó trước mặt mình, hay được bảo tồn từ đó đến giờ, một lần nữa mình cảm thấy bản thân quá nhỏ bé. Mình bắt đầu vẽ theo những cảm xúc đó, sử dụng những vết loang lổ để tạo nên phong cách riêng của bộ sưu tập lần này. Đây cũng là phong cách thể hiện đủ màu sắc và cá tính của mình nhất tính đến hiện tại.
Linh thú không phải một đề tài mới, nên mình không muốn đi theo cách vẽ thường thấy. Mình quan niệm hội họa cũng là văn hóa và phản ánh đúng tính chất của thời cuộc, nên đưa hơi thở của thời đại mới vào chủ đề cũ là chuyện phải làm. Thậm chí, với công nghệ và nền tảng tốt như hiện tại, nhiệm vụ của chúng ta không chỉ là làm mới cái cũ, mà còn phải bứt phá.
Cuối cùng, bạn hy vọng khán giả sẽ cảm thấy như thế nào khi đến với “Từ tính Tứ linh”?
Mình hy vọng ngoài những nhà sưu tập thì các bạn trẻ sẽ đến, một phần để triển lãm có thể giới thiệu đến công chúng một phần lịch sử văn hóa Việt Nam, một phần để công chúng có những cảm nhận của riêng mình – có thể là bài học, câu chuyện nào đó, hoặc có thể được thỏa mãn về cảm xúc.
Triển lãm “Từ tính Tứ linh”
Thời gian: 01.03 - 10.03.2024
Địa điểm: The World Artspace, 21 Võ Trường Toản, phường Thảo Điền, quận 2, TP. HCM.
